Béo phì có khả năng di truyền

Nhà nghiên cứu cho biết, nếu chỉ có cha hoặc mẹ mắc bệnh béo phì thì con cái vẫn có nguy cơ béo phì cao gấp 3 lần ở tuổi trung niên.

Nghiên cứu mới từ Na Uy đang làm sáng tỏ vấn đề “lây truyền giữa các thế hệ” của bệnh béo phì. Đó là, béo phì có thể được truyền từ cha mẹ sang con cái như thế nào.

Các nhà nghiên cứu cho biết họ cũng phát hiện ra rằng chỉ số khối cơ thể (BMI) của cha mẹ cũng ảnh hưởng đến các chỉ số đo được tương tự ở con cái họ.

Mari Mikkelsen, Tiến sĩ và chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng tại UiT, Đại học Bắc Cực của Na Uy, cũng là một trong các tác giả của nghiên cứu, nói với Medical News Today: “Chúng tôi phát hiện ra rằng con cái có nguy cơ mắc bệnh béo phì ở tuổi trung niên tăng đáng kể nếu một hoặc cả hai cha mẹ sống chung với bệnh béo phì ở tuổi trung niên”.

Trong bài thuyết trình sắp tới tại Hội nghị Châu Âu về Béo phì, các nhà khoa học báo cáo rằng, con cái của cha mẹ bị béo phì ở tuổi trung niên có nhiều khả năng cũng bị béo phì ở cùng độ tuổi.

Một chuyên gia không tham gia nghiên cứu cho biết, những phát hiện này mở rộng dựa trên các nghiên cứu trước đây về béo phì và di truyền.

“Nhiều nghiên cứu đã hội tụ để chỉ ra rằng béo phì có thể lây truyền từ thế hệ này sang thế hệ tiếp theo. Một số nghiên cứu đã cho thấy mối tương quan giữa cha mẹ và con cái của họ đối với các số đo liên quan đến béo phì như chỉ số khối cơ thể (BMI).

Nghiên cứu này tiến một bước xa hơn bằng cách chứng minh sự tương tự về mặt gia đình ở tuổi trung niên", Peter Katzmarzyk - Tiến sĩ, giáo sư về khoa học dân số và sức khỏe cộng đồng tại Đại học Bang Louisiana và là người phát ngôn của Hiệp hội Béo phì, nói với Medical News Today.

Cha mẹ, con cái và béo phì

Trong bài thuyết trình của mình, các nhà nghiên cứu tuyên bố rằng, con cái của cha mẹ bị béo phì ở tuổi trung niên có nguy cơ cũng bị béo phì ở cùng độ tuổi cao gấp 6 lần so với con cái của cha mẹ có cân nặng nằm trong phạm vi BMI khỏe mạnh.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy một sự khác biệt nhỏ nếu chỉ có một phụ huynh bị béo phì, dựa trên giới tính của phụ huynh. Nếu bố béo phì thì con có nguy cơ béo phì cao gấp 3,74 lần. Nếu là mẹ thì khả năng xảy ra là 3,44 lần.

Các nhà nghiên cứu cũng ghi nhận mối tương quan trực tiếp giữa chỉ số khối cơ thể (BMI) của cha mẹ và của con cái họ.

BMI là chỉ số đo lượng mỡ trong cơ thể được tính toán dựa trên chiều cao và cân nặng của một cá nhân. Nghiên cứu cho thấy, cứ tăng 4 điểm trong chỉ số BMI của người mẹ thì chỉ số BMI của con họ tăng 0,8 điểm. Về phía người cha, cứ 3,1 điểm BMI thì chỉ số BMI của con họ tăng thêm 0,74 điểm.

“Nghiên cứu trước đây cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa chỉ số BMI của cha mẹ và con cái họ. Điều này cũng được thấy ở thanh thiếu niên. Ít nghiên cứu đã điều tra các mối liên hệ đối với con cái ở độ tuổi trung niên”, Mikkelsen cho biết.

Béo phì đa thế hệ

Mikkelsen và nhóm của cô đưa ra những phát hiện của họ dựa trên nghiên cứu Tromsø, dựa trên dân số đang diễn ra ở Na Uy.

Họ bao gồm dữ liệu từ hai thế hệ gia đình ở độ tuổi trung niên, với độ tuổi từ 40 đến 59 tuổi. Cha mẹ tham gia vào đợt nghiên cứu thứ tư, được thực hiện vào năm 1994 và 1995, trong khi con cái họ tham gia vào đợt nghiên cứu thứ bảy, được thực hiện vào năm 2015 và 2016.

Tổng cộng, nhóm đã sử dụng dữ liệu từ hơn 2.000 gia đình bao gồm cả cha mẹ và con cái.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng kết quả phân tích của họ vẫn còn nguyên sau khi điều chỉnh các yếu tố gây nhiễu phổ biến như tuổi tác, giới tính, trình độ học vấn và mức độ hoạt động thể chất.

Một nghiên cứu tương tự cũng từ Na Uy, được xuất bản vào năm 2016 bao gồm hơn 8.000 nhóm cha mẹ và con cái đã tìm thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa chỉ số BMI của cha mẹ và chỉ số BMI của con cái, lần này là trong thời niên thiếu. Cha mẹ thừa cân hoặc béo phì có nhiều khả năng ảnh hưởng tiêu cực đến chỉ số BMI của con họ. Giống như nghiên cứu hiện tại, mối liên hệ này mạnh mẽ nhất khi cả cha lẫn mẹ đều thừa cân hoặc béo phì.

Các chuyên gia lưu ý, nghiên cứu hiện tại không giúp giải thích được vô số cách, cả về di truyền và môi trường, mà béo phì được cho là lây truyền qua nhiều thế hệ.

Mikkelsen cho biết: “Trong nghiên cứu của mình, chúng tôi đã điều tra các mối liên quan, nhưng tôi không thể kết luận bất cứ điều gì về tác động nhân quả. Sự tương tác giữa gen và môi trường rất phức tạp và việc nghiên cứu các mối liên hệ giữa các thế hệ nắm bắt được tác động của cả hai nhưng không nhất thiết đã phân biệt giữa hai yếu tố đó”.

Ảnh: Biểu đồ Gen.

Di truyền đóng một vai trò quan trọng trong bệnh béo phì. Chỉ riêng yếu tố môi trường không phải lúc nào cũng đủ để thúc đẩy béo phì. Một số cá nhân có thể dễ bị béo phì hơn do gen của họ. Mặt khác, các yếu tố môi trường và hành vi, chẳng hạn như chế độ ăn uống, hoạt động thể chất, tiếp cận với thực phẩm giàu calo, căng thẳng và thuốc, cũng là những yếu tố dự báo béo phì.

Vì lý do này, béo phì được mô tả là “bệnh đa yếu tố” vì nguyên nhân của nó không thể quy cho một yếu tố duy nhất.

Cái giá của bệnh béo phì

Béo phì là mối lo ngại về sức khỏe toàn cầu.

Tại Hoa Kỳ, hơn 4 trên 10 người lớn đang sống chung với bệnh béo phì. Từ những năm 2000 đến 2020, tỷ lệ béo phì tăng từ 30% lên 42%. Các trường hợp béo phì nghiêm trọng cũng tăng gần gấp đôi trong cùng khoảng thời gian đó.

Những người mắc bệnh béo phì có nguy cơ mắc một số bệnh nghiêm trọng và các vấn đề sức khỏe, bao gồm:

· Huyết áp cao

· Bệnh tiểu đường tuýp 2

· Đột quỵ

· Rối loạn lo âu và trầm cảm

· Bệnh tim

Do có nhiều bệnh đi kèm với bệnh béo phì nên nó là nguyên nhân gây ra chi phí chăm sóc sức khỏe. Người ta ước tính rằng chi phí cho bệnh béo phì ở Hoa Kỳ dao động từ 147 tỷ USD đến 210 tỷ USD hàng năm.

Nghiên cứu theo dõi hai thế hệ gia đình để điều tra việc truyền bệnh béo phì từ cha mẹ sang con cái của họ.

Vẫn chưa hiểu rõ được cơ chế giải thích tại sao bệnh béo phì lại lây truyền qua nhiều thế hệ, nhưng các nhà nghiên cứu tin rằng nguyên nhân là do cả về di truyền và môi trường.

Theo Medical News Today

Lâm Anh