Béo phì không chỉ là chuyện của con mà là lối sống của cả nhà

Từ “bụ bẫm dễ thương” đến nguy cơ bệnh lý nguy hiểm

Không còn là hiện tượng cá biệt tại đô thị, thừa cân - béo phì ở trẻ em đang gia tăng nhanh chóng trên phạm vi toàn quốc, bao gồm cả nông thôn. Ths.BS Hoàng Thị Hằng, Khoa Khám trẻ em, Viện Dinh dưỡng - Bộ Y tế, cảnh báo: “Hiện nay, không hiếm gặp trẻ mắc tiểu đường, tăng huyết áp khi chưa đến tuổi dậy thì - hệ quả trực tiếp của tình trạng béo phì kéo dài”.

Tỷ lệ trẻ thừa cân, béo phì tại Việt Nam đang tăng nhanh đến mức đáng báo động. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng, năm 2010, tỷ lệ béo phì ở trẻ 5-19 tuổi là 8,5%. Đến năm 2020, con số đã tăng hơn gấp đôi, lên 19%. Nếu không có biện pháp can thiệp, dự kiến đến năm 2030, Việt Nam sẽ có gần 2 triệu trẻ béo phì.

“Béo phì ở trẻ em là một trong những thách thức sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng nhất thế kỷ 21. Tình trạng này đang là nguyên nhân chính gây ra gánh nặng bệnh tật, đặc biệt là các bệnh mạn tính không lây”, BS Hoàng Thị Hằng nhận định.

Tỷ lệ béo phì ở trẻ em Việt Nam tăng gấp đôi trong 10 năm. Ảnh: Internet

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhưng ít được nhìn nhận - chính là thói quen nuôi con theo kiểu “càng ăn nhiều càng tốt”, kèm theo tâm lý chuộng trẻ bụ bẫm.

“Nhiều gia đình đến khám dinh dưỡng, con cân nặng đã bình thường, nhưng vẫn muốn tăng thêm vì nghĩ bụ bẫm mới khỏe mạnh. Họ để con ăn theo sở thích, nhiều món chiên rán, bánh kẹo, nước ngọt… khiến trẻ sớm hình thành thói quen ăn uống không lành mạnh”, BS Hằng cho biết, có đến 90% ca béo phì ở trẻ xuất phát từ chế độ ăn mất cân bằng.

Đáng nói hơn, chính những phần thưởng tưởng như “vô hại” - như trà sữa, đồ ăn nhanh, tiệc sinh nhật tràn ngập bánh kẹo - đang góp phần khiến trẻ mất kiểm soát với thực phẩm giàu năng lượng. “Chỉ trong kỳ nghỉ Tết, có trẻ tăng đến 4-5 kg. Sau mỗi dịp lễ, số lượng trẻ đến khám vì béo phì lại tăng vọt”, BS Hằng cho hay.

Không ít phụ huynh tin rằng đến tuổi dậy thì con sẽ cao lớn, tự điều chỉnh cân nặng. Nhưng theo BS Hằng, đây là kỳ vọng thiếu cơ sở, đặc biệt với những trẻ đã có thói quen ăn uống lệch lạc từ nhỏ: “Trẻ béo phì nặng thường rơi vào trạng thái luôn thèm ăn, đến tuổi dậy thì lại ăn nhiều hơn. Việc điều chỉnh chế độ ăn và thay đổi hành vi lúc này rất khó”.

Có nên ép trẻ ăn kiêng như người lớn?

Nhiều cha mẹ lo lắng tìm cách giảm cân cho con bằng việc cắt tinh bột, bỏ bữa, thậm chí áp dụng chế độ kiêng khắt khe như người lớn. Tuy nhiên, BS Hằng nhấn mạnh: “Trẻ em không thể ăn kiêng kiểu người lớn. Thiếu tinh bột sẽ làm trẻ mệt mỏi, cáu gắt, khó tập trung học tập và thậm chí ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao”.

Điều chỉnh chế độ ăn cho trẻ béo phì cần đảm bảo đủ 4 nhóm chất, đặc biệt là tăng rau xanh, ăn trái cây ít ngọt và duy trì bữa ăn cân đối. Việc kiểm soát không nên quá đột ngột hay gò ép, bởi “khi bị cấm đoán quá mức, trẻ có thể phản ứng tiêu cực - lén ăn, hoặc ăn bù khi không có sự kiểm soát của cha mẹ” thay vào đó, cần đồng hành và chia sẻ, bố mẹ cùng ăn theo khẩu phần giảm cân để trẻ có động lực tuân thủ.

Một yếu tố nữa là chế độ vận động. “Trẻ ít vận động thường cô đơn, ít bạn, dễ thu mình và có nguy cơ trầm cảm. Đáng lo hơn, nhiều trẻ béo phì chọn ăn uống như một cách xoa dịu cảm xúc tiêu cực, khiến vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn”, BS Hằng cho biết.

Trước thực trạng gia tăng trẻ béo phì, thừa cân, bác sĩ Hoàng Thị Hằng khuyến khích phụ huynh nên xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh ngay từ bữa ăn gia đình, dành thời gian chơi thể thao cùng con hoặc cho con học các môn vận động từ sớm theo sở thích. Tạo không khí tích cực khi ăn uống, không dùng đồ ăn để thưởng - phạt. Và trên hết, đồng hành thay vì áp đặt.

Phạm Trang/VOV2