Bí ẩn nghi lễ 'đóng đinh vào đầu' ở Tây Ban Nha

Một hộp sọ được khai quật liên quan đến trường hợp 'đầu bị đóng đinh' từ địa điểm Ullastret thời kỳ đồ sắt ở Tây Ban Nha. Ảnh: livescience.com

Một nghiên cứu khảo cổ học mới đã hé lộ những hiểu biết đáng kinh ngạc về nghi lễ kỳ bí liên quan đến việc chặt đầu và trưng bày hộp sọ tại Bán đảo Iberia thời kỳ đồ sắt. Phát hiện này đang làm thay đổi cách các nhà khoa học hiểu về văn hóa cổ đại của khu vực này.

Những phát hiện bất ngờ từ hai địa điểm khảo cổ

Nhóm nghiên cứu do nhà khảo cổ học Rubén de la Fuente-Seoane từ Đại học Tự trị Barcelona dẫn đầu đã tiến hành phân tích 7 hộp sọ bị cắt rời, được khai quật từ hai địa điểm khảo cổ quan trọng tại bờ biển Đông Nam của Bán đảo Iberia - Puig Castellar và Ullastret. Hai khu vực này từng là những thành phố cổ đại, bị bỏ hoang sau Chiến tranh Punic lần thứ hai và sự xuất hiện của người La Mã vào khoảng cuối thế kỷ III trước Công nguyên.

"Tiền đề của chúng tôi khi tiến hành nghiên cứu này là nếu chúng là chiến lợi phẩm chiến tranh thì chúng sẽ không đến từ các địa điểm được phân tích, trong khi nếu chúng là những cá nhân được tôn kính thì chúng rất có thể đến từ địa phương", nhà khảo cổ học Fuente-Seoane giải thích trong một thông báo được đưa ra ngày 21/2 vừa qua.

Công trình nghiên cứu, được công bố trên Tạp chí Khoa học Khảo cổ học đã sử dụng phương pháp phân tích đồng vị stronti - một kỹ thuật khoa học tiên tiến giúp xác định nguồn gốc địa lý của các cá nhân. Stronti là nguyên tố xâm nhập vào xương và răng trong quá trình phát triển của con người, mang dấu ấn địa lý của môi trường sống thông qua chế độ ăn uống.

Kết quả phân tích đã tiết lộ những khác biệt đáng kể giữa hai địa điểm. Tại Puig Castellar, ba trong số bốn hộp sọ được khai quật thuộc về người không phải dân địa phương. Ngược lại, tại Ullastret, chỉ có một trong ba hộp sọ là của người ngoại địa, hai hộp sọ còn lại thuộc về người địa phương.

Hai mục đích khác biệt của nghi lễ

Đặc biệt hơn, vị trí tìm thấy các hộp sọ cũng cung cấp manh mối quan trọng về mục đích của nghi lễ này. Tại Puig Castellar, tất cả các hộp sọ không phải của địa phương đều được phát hiện trên hoặc gần các bức tường bên ngoài thành phố, gợi ý rằng chúng được đóng đinh để cho công chúng thấy - có thể là biểu tượng của quyền lực đối với các nhóm bên ngoài cộng đồng.

Trong khi đó, tại Ullastret, các hộp sọ của người địa phương lại được tìm thấy bên trong các ngôi nhà. Điều này cho thấy chúng được trưng bày trong không gian riêng tư, có thể nhằm tôn vinh các thành viên quan trọng của cộng đồng.

"Kết quả này cho thấy rằng nghi lễ chặt đầu được áp dụng theo cách khác nhau tại mỗi địa điểm", chuyên gia Fuente-Seoane nhận định, đồng thời nhấn mạnh rằng "việc lựa chọn cá nhân cho nghi lễ chặt đầu phức tạp hơn so với suy nghĩ ban đầu".

Những phát hiện từ nghiên cứu mới này hoàn toàn phù hợp với các tài liệu lịch sử từ người Hy Lạp và La Mã. Các tác giả cổ đại đã ghi chép rằng người Gaul ở miền Nam nước Pháp thường chặt đầu kẻ thù và bảo quản trong hộp, trong khi lính đánh thuê Iberia lại có phong tục xiên đầu kẻ thù trên ngọn giáo của họ.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng cẩn trọng lưu ý rằng đây chưa phải là kết luận cuối cùng về nghi lễ đóng đinh vào đầu. Mặc dù đã rõ ràng rằng nghi lễ này được thực hiện với nhiều biến thể khác nhau tại các địa điểm khác nhau trên Bán đảo Iberia thời kỳ đồ sắt, nhưng vẫn cần nhiều nghiên cứu sâu rộng hơn để hiểu đầy đủ về hiện tượng văn hóa này.

Nghiên cứu này không chỉ cung cấp hiểu biết về một nghi lễ cổ xưa mà còn mở ra góc nhìn sâu sắc hơn về sự phức tạp của các xã hội tiền La Mã tại Bán đảo Iberia. Các nghi lễ liên quan đến hộp sọ người là một khía cạnh quan trọng nhưng ít được hiểu của văn hóa cổ đại, và những phát hiện mới này góp phần làm sáng tỏ bức tranh về đời sống tôn giáo và xã hội của người dân thời kỳ đó.

Với khoảng cách địa lý chỉ khoảng 100km nhưng Puig Castellar và Ullastret lại thể hiện hai biến thể rõ rệt của cùng một nghi lễ, điều này cho thấy các cộng đồng cổ đại tại Iberia có thể chia sẻ một số hoạt động văn hóa cơ bản nhưng vẫn duy trì những đặc thù riêng trong cách thực hiện các nghi lễ quan trọng.

Vũ Thanh (Theo livescience.com)