Biết điểm thi tốt nghiệp THPT: Những cú sốc tâm lý cần được lắng nghe và hỗ trợ

Nhiều Trường Đại Học Tuyển Bổ Sung Hàng Ngàn Chỉ Tiêu: Cơ Hội "Vàng" Cho Các Thí Sinh | SKĐS

Kỳ thi tốt nghiệp THPT không chỉ là cột mốc học tập mà còn là một "cuộc chiến" tâm lý lớn đối với học sinh cuối cấp. Sau thời gian dài ôn luyện căng thẳng, kết quả thi thường mang theo nhiều kỳ vọng từ bản thân, gia đình, thầy cô. Vì thế, khi điểm thi được công bố, không ít em rơi vào trạng thái hỗn loạn về cảm xúc. Nhiều chuyên gia cho rằng, đây là thời điểm rất nhạy cảm, cần có sự đồng hành và hỗ trợ đúng cách từ người lớn.

Tâm lý biến động mạnh sau khi biết điểm

Thạc sĩ tâm lý học Nguyễn Hồng Mai (TP.HCM) cho biết: "Kết quả thi tốt nghiệp THPT không chỉ là con số mà còn là biểu tượng của kỳ vọng. Vì thế, dù cao hay thấp, nó đều có thể gây ảnh hưởng tâm lý mạnh mẽ".

Học sinh bật khóc sau khi biết điểm thi tốt nghiệp THPT – cảm xúc thật không dễ diễn tả sau những tháng ngày nỗ lực học tập. Hình minh họa AI

Nhiều học sinh đạt điểm cao chia sẻ cảm giác "bay bổng", hạnh phúc và tự tin hơn trong các lựa chọn tương lai. Tuy nhiên, nhóm thí sinh có điểm thấp hoặc không như mong đợi thường rơi vào trạng thái thất vọng, buồn bã, thậm chí cảm thấy bản thân "thất bại".

Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Tâm lý và Giáo dục Việt Nam vào tháng 6/2024, có tới 42% học sinh lớp 12 cho biết họ bị "stress nặng" hoặc "lo âu kéo dài" sau khi biết điểm thi THPT.

Tác động tâm lý tiêu cực dễ dẫn đến hành vi cực đoan

Trong những ngày sau khi công bố điểm thi, một số vụ việc đáng tiếc đã xảy ra, khi học sinh có hành vi tự gây hại vì cảm thấy áp lực quá lớn. Đây không còn là chuyện hiếm trong nhiều năm qua.

TS Trần Thành Nam – chuyên gia tâm lý giáo dục – nhận định: "Khi điểm thi không như mong đợi, học sinh dễ rơi vào khủng hoảng hiện sinh. Các em đặt quá nhiều giá trị bản thân vào kỳ thi, dẫn đến suy nghĩ tiêu cực, tự trách mình hoặc thấy tương lai sụp đổ".

Việc so sánh điểm số trên mạng xã hội, áp lực từ gia đình hay lời chê bai từ người thân cũng góp phần gia tăng gánh nặng tâm lý cho học sinh.

Vai trò của gia đình và nhà trường: Hỗ trợ thay vì gây áp lực

Chuyên gia khuyến nghị phụ huynh không nên hỏi con kiểu: "Sao không được như bạn A?" hay "Học vậy mà chỉ có từng này điểm?" vì điều đó có thể khiến học sinh tổn thương và khép kín.

Gia đình cần làm điểm tựa tinh thần vững chắc, khích lệ con dù điểm cao hay thấp. Nhà trường cũng nên tổ chức các buổi tư vấn tâm lý, định hướng chọn ngành học phù hợp với năng lực thực tế.

Ông Đỗ Mạnh Linh, chuyên viên tâm lý học đường tại Hà Nội, chia sẻ: "Thay vì chỉ nhìn vào con số, hãy hỏi con: 'Con cảm thấy thế nào về kỳ thi vừa rồi? Điều gì khiến con lo nhất?'. Đây là cách mở lời để trẻ được giãi bày, từ đó người lớn mới có thể hiểu và hỗ trợ đúng lúc".

Chuyên gia tâm lý tư vấn cho học sinh lớp 12 cách cân bằng cảm xúc và định hướng lựa chọn ngành học sau khi biết điểm thi. Hình minh họa.

Học sinh nên làm gì để tự cân bằng cảm xúc?

Không nên để điểm số định nghĩa giá trị bản thân.

Cho bản thân thời gian: Không vội vàng đưa ra quyết định trong lúc cảm xúc chưa ổn định.
Tránh so sánh điểm số: Mỗi người có con đường khác nhau, điểm cao không đồng nghĩa với thành công, điểm thấp không phải là dấu chấm hết.
Tâm sự với người đáng tin cậy: Bạn bè, bố mẹ, giáo viên, hoặc chuyên gia tâm lý là những người có thể hỗ trợ học sinh vượt qua giai đoạn khó khăn.
Xem xét lại các lựa chọn: Với điểm thi hiện tại, học sinh nên linh hoạt điều chỉnh nguyện vọng, hoặc cân nhắc chọn các phương án khác như học nghề, du học, hoặc ôn thi lại nếu đủ quyết tâm.

Định hướng lâu dài: Thành công không chỉ đến từ điểm thi

Cuộc sống có nhiều ngã rẽ và kỳ thi THPT chỉ là một chặng đường nhỏ. Có những người từng trượt đại học nhưng sau đó thành công rực rỡ ở lĩnh vực khác. Ngược lại, nhiều người có thành tích học tập tốt nhưng lại không tìm thấy đam mê trong công việc.

TS Tâm lý Phạm Thị Bích – Đại học KHXH&NV TP.HCM – cho rằng: "Cần giúp học sinh hiểu rằng: thành công không gắn liền tuyệt đối với cánh cổng đại học. Quan trọng hơn là khả năng thích nghi, ý chí vượt khó và sự nỗ lực học hỏi suốt đời".

Điểm thi tốt nghiệp THPT là cột mốc quan trọng nhưng không quyết định toàn bộ tương lai. Điều quan trọng nhất là giữ tinh thần lạc quan, biết chấp nhận kết quả, nhìn về phía trước và linh hoạt thích nghi với thực tế. Với sự đồng hành của gia đình và cộng đồng, mỗi học sinh đều có thể bước tiếp vững vàng trên hành trình trưởng thành.

Bs. Trần Thu Hoa