Biết gì về lệnh ân xá của Hoàng gia Thái Lan với ông Thaksin?

Ngày 1-9, Nhà Vua Thái Lan Maha Vajiralongkorn đã chấp nhận đơn xin ân xá của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra và quyết định giảm án cho ông từ 8 năm xuống còn 1 năm, theo công báo Hoàng gia Thái Lan Royal Gazette.

Mới đây, luật sư Winyat Chartmontree của ông Thaksin nói rằng ông đang xem xét khả năng xúc tiến để cựu Thủ tướng xin lệnh ân xá tập thể nhằm giảm án thêm, theo tờ Bangkok Post.

Cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra tại sân bay Don Muang ở thủ đô Bangkok hôm 22-8, khi ông vừa trở về nước. Ảnh: AP

Theo đó, ông Thaksin có thể sẽ được ân xá 2 lần. Vậy, luật pháp Thái Lan quy định như thế nào về lệnh ân xá của Hoàng gia?

Lệnh ân xá của Hoàng gia Thái Lan

Cục Cải huấn thuộc Bộ Tư pháp Thái Lan định nghĩa ân xá Hoàng gia là ân xá cho người đang chấp hành hình phạt, có thể dưới hình thức thả tự do vô điều kiện cho tù nhân hoặc thông qua việc giảm nhẹ hình phạt.

Việc ân xá phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của Nhà Vua Thái Lan được quy định trong mục 221 và 225 của hiến pháp nước này và từ mục 259 đến 267 của Khoản 7 trong Bộ luật Tố tụng Hình sự.

Theo trang thailandlaw.org, vấn đề sức khỏe thường là lý do chủ yếu cho việc xin ân xá Hoàng gia tại Thái Lan.

Ngoài ra còn những lý do đặc biệt sau: (1) Tù nhân dưới 18 tuổi; (2) Tù nhân hoặc người thân mắc bệnh nan y; (3) Con cái của tù nhân không có ai chăm sóc; (4) Có chứng cứ thuyết phục rằng phán quyết của tòa có sai phạm.

Cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra tại sân bay Don Muang ở thủ đô Bangkok hôm 22-8, khi ông vừa trở về nước. Ảnh: Ken Kobayashi/NIKKEI ASIA

Ân xá Hoàng gia Thái Lan có thể được tiến hành dưới dạng tập thể hoặc cá nhân:

Đối với ân xá tập thể, theo quy định tại Bộ luật Tố tụng Hình sự, chính phủ của nước này sẽ đệ trình lên Nhà Vua Thái Lan danh sách kiến nghị các tù nhân có thể ân xá. Theo đó, chính phủ Thái Lan cần chuẩn bị dự thảo sắc lệnh ân xá của Hoàng gia và trình lên để Nhà Vua chấp thuận.

Trường hợp ân xá tập thể, mọi quy trình đều do các cơ quan có thẩm quyền tiến hành. Tù nhân không thực hiện bất kỳ hành động nào hoặc tham gia quy trình ân xá này. Ân xá tập thể tại Thái Lan thường được công bố vào các dịp đặc biệt như Năm Thánh Vàng (Golden Jubilee) kỷ niệm 50 năm trị vì của Nhà Vua.

Trái với ân xá tập thể, ân xá cá nhân yêu cầu tù nhân hoặc những người liên quan của tù nhân đó trực tiếp tham gia vào quy trình xin ân xá. Tuy nhiên, việc có ân xá hay không sẽ tùy thuộc vào quyết định của Nhà Vua dựa trên khuyến nghị của Bộ trưởng Bộ Tư pháp.

Theo Cục cải huấn Thái Lan, những cá nhân sau có thể nộp đơn xin ân xá Hoàng gia: (1) tù nhân; (2) người liên quan của tù nhân, gồm cha mẹ, vợ/chồng hoặc con cái; (3) đại diện cơ quan ngoại giao (trong trường hợp tù nhân là người nước ngoài).

Quy trình nộp đơn ân xá

Về thời điểm nộp đơn xin ân xá Hoàng gia, Khoản 7 trong Bộ luật Tố tụng Hình sự của Thái Lan quy định cụ thể như sau:

Đối với những tù nhân bị kết án tử hình phải nộp đơn xin ân xá trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày tuyên hoặc ra bản án; trong khi đó, đối với những tù nhân khác, đơn xin ân xá có thể nộp ngay sau khi có phán quyết cuối cùng.

Nhà Vua Thái Lan Maha Vajiralongkorn. Ảnh: REUTERS

Quy trình nộp đơn xin ân xá cá nhân như sau: Sau khi có phán quyết cuối cùng, người bị kết án với bất kỳ hình phạt nào hoặc người liên quan có thể nộp đơn xin ân xá thông qua cơ quan quản lý trại giam, Bộ Tư pháp, Văn phòng Thư ký riêng của Nhà Vua, Bộ Ngoại giao hoặc Đại sứ quán (đối với tù nhân nước ngoài).

Cục Cải huấn thuộc Bộ Tư pháp sẽ tập hợp các đơn xin ân xá và chuyển đến cơ quan quản lý trại giam để xác minh tính chính xác của thông tin (đối với các đơn không trực tiếp nộp qua cơ quan quản lý trại giam).

Sau đó, Cục Cải huấn chuyển đơn cùng với kiến nghị lên Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Tiếp đó, Bộ trưởng Bộ Tư pháp sẽ sẽ đề xuất kiến nghị lên Nhà Vua thông qua Ban Thư ký Nội các và Văn phòng Thư ký riêng của Nhà Vua.

Sau khi có quyết định của Nhà Vua về đơn ân xá, Cục Cải huấn sẽ thông báo cho người nộp đơn và có các biện pháp xử lý tương ứng.

Trong trường hợp tù nhân đang chấp hành hình phạt khác án tử hình xin ân xá Hoàng gia nhưng bị từ chối thì không được nộp đơn xin ân xá tiếp theo sau 2 năm.

Còn những lệnh ân xá Hoàng gia nào tại Đông Nam Á?

Ngoài Thái Lan, một số nước quân chủ tại Đông Nam Á cũng có những quy định về ân xá Hoàng gia. Đơn cử, tại Campuchia, theo Sắc lệnh Hoàng gia mới về Giảm hình phạt và Ân xá năm 2021, nước này sẽ có 5 dịp ân xá thay vì 3 như trước đó.

Cụ thể là (1) Ngày chiến thắng chế độ diệt chủng Khmer Đỏ (7-1); (2) Tết Nguyên đán; (3) Lễ hội Vesak; (4) Ngày độc lập (9-11); (5) Lễ hội té nước, thả đèn lồng và cúng trăng Ok Om Bok. Ngoài ra, việc ân giảm án và ân xá cũng có thể được thực hiện tại các lễ hội hoặc sự kiện lớn của Campuchia.

Sắc lệnh Hoàng gia mới cũng đưa ra các quy định về đối tượng được ân xá hoặc giảm nhẹ hình phạt cũng như các điều kiện để được ân xá, theo trang Fresh News.

Nhà Vua Campuchia Norodom Sihamoni. Ảnh: KHMER TIMES

Quy trình ân xá Hoàng gia Campuchia như sau: Ban quản lý trại giam sẽ lập danh sách tù nhân đủ điều kiện ân xá và gửi lên Ủy ban tỉnh hoặc thủ đô và Bộ Nội vụ để xem xét, đánh giá. Sau đó, Ủy ban tỉnh hoặc thủ đô và Bộ Nội vụ sẽ đệ trình danh sách lên Ủy ban Quốc gia Campuchia. Tiếp đó, Ủy ban này sẽ gửi danh sách lên Thủ tướng để xem xét và quyết định trình lên Nhà Vua ân xá.

Tại Malaysia, Hiến pháp nước này quy định Nhà Vua có quyền ân xá, miễn trừ và tạm hoãn đối với tất cả tội đã được tòa án quân sự xét xử hoặc tất cả tội phạm tại Lãnh thổ Liên bang Kuala Lumpur, Labuan và Putrajaya. Nhà Vua quyết định ân xá sau khi tham khảo ý kiến hoặc đề nghị của bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào không phải thành viên nội các.

Trong khi đó, người đứng đầu bang hay còn gọi là Yang di-Pertua Negeri có quyền ban hành lệnh ân xá, miễn trừ và tạm hoãn đối với tất cả tội phạm tại bang của mình. Người đứng đầu bang đưa ra quyết định ân xá dựa trên kiến nghị của Hội đồng Ân xá của bang đó.

Hiến pháp Malaysia không quy định khung thời gian khi nào đơn xin ân xá sẽ được quyết định.

VĨNH KHANG