Bỏ cấp huyện, địa danh quận huyện có bị xóa sổ?

Liên quan đến yêu cầu nghiên cứu định hướng không tổ chức cấp huyện được Bộ Chính trị, Ban Bí thư đề ra, nhiều người băn khoăn việc bỏ cấp huyện thì các địa danh cấp huyện có bị "xóa sổ" hoàn toàn, hay vẫn duy trì tổ chức hành chính điều phối hoạt động cấp xã.

Địa giới hành chính huyện Đông Anh, TP Hà Nội. (Ảnh: Báo Hà Nội mới)

Địa danh huyện có thể giữ

Trả lời phóng viên Báo điện tử VTC News, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng bản chất của cải cách lần này không đơn thuần là xóa bỏ cấp huyện mà là tổ chức lại bộ máy quản lý theo hướng tinh gọn hơn, giúp giảm chi phí hành chính nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả điều hành.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nêu rõ, bỏ cấp huyện cần được hiểu rõ ràng là bỏ cấp chính quyền huyện, chứ không phải là xóa bỏ đơn vị hành chính huyện. Cấp chính quyền và cấp hành chính là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau.

Theo đó, cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định.

Còn cấp đơn vị hành chính là đơn vị được phân chia trên lãnh thổ của quốc gia để tổ chức quản lý Nhà nước về hành chính.

"Khi bỏ cấp chính quyền là xóa bỏ HĐND và UBND cấp huyện để dồn trách nhiệm điều hành trực tiếp xuống cấp xã và tăng vai trò của cấp tỉnh, bên cạnh đó là không có tổ chức Đảng, đoàn thể. Nghĩa là cấp huyện không được ban hành quyết định, không được ban hành chính sách, chỉ còn là cấp thi hành", ông Dũng nói.

Huyện vẫn có thể tồn tại như một cấp hành chính với bộ máy tinh gọn, nhưng không còn chính quyền cấp huyện theo mô hình hiện tại và các huyện vẫn giữ được địa danh.

TS Nguyễn Sĩ Dũng

Còn lý do giữ lại cấp hành chính huyện, ông Dũng dẫn ví dụ, hiện nay bình quân 10 xã sẽ có 1 trường trung học phổ thông, nếu bỏ cấp hành chính huyện thì tỉnh phải xuống trực tiếp quản lý. Việc này rất vất vả, trong khi 1 xã không thể xây riêng và quản lý 1 trường.

Như vậy, việc giữ cấp hành chính huyện với sự tồn tại của 1 văn phòng hành chính có nhiệm vụ liên kết giữa các xã với nhau.

"Thay vì bộ máy cồng kềnh như hiện nay thì mỗi huyện chỉ cần 1 huyện trưởng. Nếu theo hướng này, huyện vẫn có thể tồn tại như một cấp hành chính với bộ máy tinh gọn, nhưng không còn chính quyền cấp huyện theo mô hình hiện tại. Và các huyện vẫn giữ được địa danh", TS Nguyễn Sĩ Dũng nhấn mạnh.

Một điểm quan trọng khác được ông Dũng nhấn mạnh là nếu bỏ chính quyền cấp huyện, Việt Nam sẽ có 3 cấp chính quyền như hầu hết các nước trên thế giới.

Trên thực tế, mô hình tổ chức hành chính phổ biến của các quốc gia là 3 cấp chính quyền nhưng 5 cấp hành chính. Cụ thể, ở nhiều nước, chính quyền thường chỉ tồn tại ở cấp trung ương, cấp tỉnh (hoặc bang) và cấp cơ sở (thường là cấp xã), trong khi huyện vẫn tồn tại như một cấp hành chính trung gian nhưng không có bộ máy chính quyền độc lập.

"Việt Nam cũng nên đi theo mô hình này để bảo đảm hệ thống quản trị Nhà nước hợp lý, hiệu quả hơn", ông Dũng khuyến nghị.

Cùng bàn luận, bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương, cho biết, bên cạnh việc đề ra chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, bỏ đơn vị hành chính cấp trung gian, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao nhiệm vụ cụ thể cho các cơ quan nghiên cứu để xây dựng đề án.

Bà Nga cho rằng, điều quan trọng nhất bây giờ là việc nghiên cứu và xây dựng đề án thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất, từ đó hạn chế tối đa những phát sinh tiêu cực trong quá trình thực hiện.

"Về vấn đề cụ thể rằng có nên giữ danh xưng của các huyện khi bỏ cấp huyện hay không, tôi cho rằng rất khó quyết định ở thời điểm. Bởi kế hoạch và đề án bỏ cấp huyện phải được xây dựng trên cơ sở rất kỹ, căn cứ về thực tiễn, lý luận và pháp lý nữa", vị nữ ĐBQH nói và cho rằng vấn đề này sẽ được quyết định khi đề án được cấp có thẩm quyền thông qua.

Theo bà Nga, trong quá trình nghiên cứu, xây dựng đề án cũng cần lưu ý đến phương án xử lý các trụ sở cơ quan dôi dư khi bỏ cấp huyện để tránh lãng phí, bởi đa phần trụ sở hiện nay đều rất khang trang.

Lập văn phòng đại diện của tỉnh tại huyện

Nếu bỏ cấp chính quyền huyện, cấp tỉnh sẽ quản lý trực tiếp xuống cấp xã, đòi hỏi một mô hình tổ chức hành chính phù hợp để bảo đảm bộ máy tinh gọn nhưng vẫn hiệu quả.

TS Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng giải pháp hợp lý nhất là giữ huyện như một cấp hành chính trung gian, nhưng không có chính quyền đầy đủ, thành lập văn phòng đại diện của tỉnh tại huyện và đẩy mạnh chính quyền điện tử, đồng thời tăng quyền lực cho cấp xã.

"Trước hết, huyện vẫn cần tồn tại như một đơn vị hành chính để điều phối hoạt động giữa các xã, nhưng không còn HĐND, UBND cấp huyện như hiện tại.

Thay vào đó, văn phòng đại diện của tỉnh sẽ phụ trách quản lý những lĩnh vực quan trọng, giúp tỉnh không phải trực tiếp xử lý mọi vấn đề ở cấp xã. Cơ quan đại diện này cũng giám sát và hướng dẫn hoạt động của chính quyền cấp xã", ông Dũng nói.

Phân tích thêm về nhiệm vụ của văn phòng đại diện của tỉnh, TS Dũng cho hay, đơn vị hành chính cấp huyện sẽ đóng vai trò điều phối và hỗ trợ cấp xã, bảo đảm các chương trình, dự án triển khai đồng bộ, không bị phân tán.

Cạnh đó, huyện sẽ thực hiện các chức năng hành chính, không mang tính chính trị, như xử lý các thủ tục hành chính mang tính khu vực, quản lý hồ sơ đất đai, đăng ký kinh doanh, dân cư.

"Huyện cũng sẽ quản lý các dịch vụ công liên xã như y tế, giáo dục, giao thông, bảo đảm tính liên kết vùng. Một số cơ quan chuyên ngành như thuế, bảo hiểm xã hội, công an điều tra… có thể vẫn duy trì ở cấp huyện nhưng sẽ trực thuộc sở, ngành cấp tỉnh thay vì thuộc quyền quản lý của chính quyền huyện như trước", ông Nguyễn Sĩ Dũng nói.

Ông Dũng đánh giá, mô hình này mang lại lợi ích lớn vì vừa giảm bớt bộ máy trung gian, tránh trùng lặp quyền lực với cấp tỉnh, vừa giữ lại cơ cấu hành chính cần thiết để bảo đảm điều phối hiệu quả giữa tỉnh và xã, duy trì ổn định các dịch vụ công thiết yếu.

Đây là mô hình có thể học hỏi từ các nước phát triển, nơi cấp huyện vẫn tồn tại như một đơn vị hành chính thuần túy, không có chính quyền riêng nhưng hoạt động hiệu quả trong việc quản lý và triển khai dịch vụ công.

Song song với đó, cấp xã cần được tăng cường quyền hạn và nguồn lực để đảm nhiệm những chức năng trước đây thuộc cấp huyện.

Điều này, theo TS Dũng, bao gồm nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ xã, mở rộng quyền tự chủ tài chính, nhân sự và thiết lập cơ chế phối hợp giữa các xã để giải quyết những vấn đề liên vùng như y tế, giáo dục, giao thông.

"Cấp xã được trao thêm quyền, quản lý nhiều lĩnh vực hơn như đất đai, ngân sách và dịch vụ công. Để đảm đương nhiệm vụ, xã cần bổ sung nhân sự, tăng cường năng lực tài chính", ông Dũng nêu quan điểm.

Cuối cùng, để tránh tình trạng quá tải trong quản lý, ông Nguyễn Sĩ Dũng lưu ý việc đẩy mạnh chính quyền điện tử và dịch vụ công trực tuyến.

Vị chuyên gia này cho rằng khi không còn chính quyền cấp huyện, cần đẩy mạnh số hóa thủ tục hành chính để giúp người dân, doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công thuận tiện hơn, mà không cần phải đi xa lên cấp tỉnh.

"Nếu thực hiện tốt, mô hình này sẽ giúp tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung gian nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả quản lý và phục vụ người dân một cách thuận tiện hơn. Bỏ cấp chính quyền huyện giúp bộ máy tinh gọn, hiệu quả hơn, nhưng thành công phụ thuộc vào việc nâng cao năng lực cấp xã và tỉnh, cùng với ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số", TS Nguyễn Sĩ Dũng nói thêm.

Anh Văn