Sáp nhập tỉnh cần chú ý yếu tố văn hóa

Bộ Chính trị vừa ban hành Kết luận số 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ cho rằng, bên cạnh yếu tố địa lý, tôn giáo, dân tộc, kinh tế, xã hội…, cần đặc biệt quan tâm và lưu ý đến yếu tố văn hóa.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ. Ảnh: Phạm Thắng

Mở ra kỷ nguyên mới của đất nước

- Bộ Chính trị vừa ban hành Kết luận số 127 ngày 28/2/2025, trong đó yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh. Quan điểm của ông về vấn đề này và thời điểm thực hiện như thế nào?

Ông Tạ Văn Hạ: Đây là một chủ trương đúng đắn là cuộc cách mạng mang tính lịch sử của dân tộc. Tinh gọn bộ máy không chỉ là bước ngoặt quan trọng mà còn là dấu ấn đầu tiên mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Các điều kiện, yếu tố then chốt đảm bảo sáp nhập được chuẩn bị kỹ càng, thận trọng từ bước thí điểm đến tổng kết, đánh giá rút kinh nghiệm. Phương pháp làm cũng thực hiện từ thấp lên cao (cấp xã, huyện và nay là tỉnh), từ công tác tổ chức cán bộ, hoàn thiện thể chế chính sách, xây dựng hạ tầng dữ liệu, chuyển đổi số quốc gia đáp ứng nền kinh tế số chính quyền số, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực… Do vậy, đây là thời điểm hết sức phù hợp để sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố.

Bảy năm về trước, tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV năm 2018, phát biểu thảo luận tại hội trường, tôi đã từng có ý kiến đề nghị Chính phủ tham mưu với Đảng, Quốc hội xem xét sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh và thành phố.

Đây là giải pháp hiệu quả nhất để hoàn thành việc đổi mới sắp xếp lại bộ máy, tinh giảm biên chế theo tinh thần Nghị quyết 18 của Trung ương Đảng khóa XII.

Tinh gọn sắp xếp bộ máy là công việc vừa nhạy cảm, vừa phức tạp, xong đến lúc chúng ta phải nhận thức rõ ràng, đây chính là xu thế khách quan; đòi hỏi, yêu cầu thực tiễn cấp bách để phát triển đất nước. Khi triển khai, cần có quyết tâm chính trị cao nhất, hành động quyết liệt mạnh mẽ và triệt để.

Nhìn trong khu vực, Trung Quốc có diện tích lớn hơn Việt Nam 28 lần và dân số đông hơn 15 lần nhưng chỉ có 33 đơn vị hành chính cấp tỉnh/thành phố tương đương. Nhật Bản được hình thành bởi gần 7.000 hòn đảo dân số hơn 120 triệu cũng chỉ có 47 đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố.

Hiện, các địa phương đang từng bước hoàn thiện công tác sắp xếp tổ chức, bộ máy. Ảnh: Thu Hường

Nước ta khi bắt đầu bước vào thời kỳ đổi mới năm 1986 cũng chỉ có 44 đơn vị hành chính cấp tỉnh/thành, nhiều người còn nhớ đến những cái tên: Hoàng Liên Sơn, Hà Bắc, Hà Sơn Bình, Hà Nam Ninh; Bình Trị Thiên, Sông Bé…

Thực tế bài học kinh nghiệm quý báu của Hà Nội sau gần 17 năm mở rộng địa giới hành chính sáp nhập với Hà Tây, Thủ đô Hà Nội đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về quy mô và diện mạo với nhiều thành tựu to lớn, góp phần quan trọng trong sự nghiệm xây dựng và phát triển đất nước.

- Vậy theo ông, nếu sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, chúng ta cần chú ý đến các yếu tố nào?

Ông Tạ Văn Hạ: "Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” hàm chứa đầy đủ tư tưởng, quan điểm của Đảng và Bác Hồ về văn hóa.

Dân tộc Việt Nam có nền văn hiến hơn 4.000 năm, mỗi một địa phương, vùng miền đều có những bản sắc văn hóa riêng, mỗi dân tộc có văn hóa riêng, có phong tục, tập quán, có những truyền thống lịch sử lâu đời gắn với vùng đất đó.

Do vậy, khi sáp nhập, chúng ta phải lưu ý đến các yếu tố về địa văn hóa, lịch sử, tự nhiên, kinh tế, các yếu tố chính trị, xã hội, dân tộc, tôn giáo… Những yếu tố này là chất kết dính cộng đồng dân cư và làm nên nét văn hóa đặc trưng tại các vùng miền, được hình thành và phát triển bởi hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, trở thành biểu tượng của vùng đất đó.

Điều kiện tự nhiên tạo ra bản sắc văn hóa của mỗi vùng miền. Những làn điệu dân ca, câu tục ngữ, ca giao, những truyền thuyết, câu chuyện thần thần thoại và cả những dòng sông, địa danh… đã đi vào lịch sử nhân loại và lắng tâm thức của người Việt. Ví dụ như nói đến dân ca quan họ, người ta nghĩ ngay đến vùng đất Kinh Bắc (Bắc Giang và Bắc Ninh), hay nghệ thuật Chèo của vùng đất Thái Bình, hát Xoan của Phú Thọ, hát Then Cao Bằng, Bắc Kạn…..

Dân ca quan họ Bắc Ninh đã trở thành nét văn hóa đặc sắc của vùng Kinh Bắc. Ảnh: Hoài Thương

Khi sáp nhập, chúng ta cũng cần chú ý đến cả tên gọi để làm sao vừa đảm bảo kế thừa, gìn giữ… mà vẫn bao quát và phản ánh được nét đặc trưng của địa phương, vùng miền đó.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, khi sáp nhập các địa phương, phải đảm bảo giữ gìn văn hóa đặc sắc của vùng đó, xứ đó, dân tộc đó… đồng thời cũng tạo ra không gian sáng tạo, tiếp thu và phát huy văn hóa nhân loại.

Thế giới nhìn nhận và đến với Việt Nam nhờ những bản sắc văn hóa truyền thống; họ yêu mến Việt Nam và nhận diện Việt Nam, nhận diện các địa phương của Việt Nam cũng từ yếu tố văn hóa.

Lịch sử phát triển của đất nước đã có nhiều lần tách, nhập địa giới hành chính. Do vậy, lần sáp nhập này không mới nhưng mang một ý nghĩa lịch sử quan trọng, là một trong những bước quan trọng để Việt Nam vững bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thời điểm chín muồi để sáp nhập

- Ông có gợi ý gì cho các tiêu chí khi sáp nhập?

Ông Tạ Văn Hạ: Như tôi đã nói ở trên, muốn sáp nhập và phát huy hiệu quả bộ máy chính quyền sau sáp nhập, phải chú ý tính tương đồng về văn hóa, đặc trưng của vùng miền, bản sắc dân tộc, truyền thống lịch sử, điều kiện kinh tế...

Đồng thời, khi sáp nhập, cũng phải quan tâm đến điều kiện địa lý, hạ tầng kết cấu, chú ý đánh giá các yếu tố kinh tế - xã hội của từng vùng.

Điều quan trọng khi tiến hành sáp nhập tỉnh cần bảo đảm sự ủng hộ của nhân dân ở địa phương đó, kể cả về tên gọi.

Bộ máy của chúng ta sau khi sắp xếp tinh gọn rồi phải rõ, cụ thể tránh chồng chéo chức năng, nhiệm vụ; đội ngũ cán bộ phải đáp ứng được yêu cầu của nhiệm vụ.

Công tác chuyển giao cán bộ cũng phải chú ý. Vùng dân tộc phải có cán bộ am hiểu về chính sách các vùng dân tộc.

Hay như sau đợt sắp xếp tinh gọn này, nhiều ngành thu hẹp lại đầu mối, nhiều trường hợp vợ và chồng sẽ phải công tác ở những địa phương khác nhau trong khi nhà lại ở một địa phương khác... Cũng phải tính đến các điều kiện tạo thuận lợi cho đội ngũ cán bộ, để họ yên tâm công hiến. Được như vậy, phải bố trí lại công việc; một số cán bộ dôi dư phải có chế độ, chính sách đối với các đối tượng này.

Cần phải có chính sách để thu hút người tài, "giữ chân" cán bộ sau tinh gọn bộ máy. Ảnh minh họa

Khi bộ máy tinh gọn rồi, cán bộ còn lại phải gánh vác khối lượng công việc lớn hơn, nhiều hơn nên cũng cần có chính sách đãi ngộ phù hợp… để thu hút người tài, "giữ chân" người có năng lực.

Nhà nước không nên ôm nhiều việc, một số dịch vụ công nên để các tổ chức kinh tế tham gia. Tránh tinh gọn bộ máy, con người nhưng khối lượng công việc quá lớn, tăng thêm, dẫn đến cần phải phát sinh bộ máy và con người giải quyết những việc đó.

Tôi cho rằng, thời điểm này, cơ bản đã chín muồi để chúng ta sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong thời gian qua cùng quyết tâm của cả hệ thống chính trị, chúng ta sẽ thực hiện thắng lợi cuộc cách mạng “Sắp xếp tinh gọn bộ máy hành chính” lần này.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thu Hường