Bộ Công an đề nghị xây dựng Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi)

Bộc lộ bất cập

Tại Dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách trong đề nghị xây dựng Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi), Bộ Công an thông tin, Luật Phòng, chống ma túy năm 2000 được Quốc hội thông qua ngày 9-12-2000, có hiệu lực thi hành từ ngày 1-6-2001 và được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2008 (gọi chung là Luật Phòng, chống ma túy), đã tạo hành lang pháp lý cho công tác phòng, chống ma túy, góp phần quan trọng trong cuộc đấu tranh phòng, chống ma túy, đảm bảo trật tự, an toàn xã hội.

Trong những năm qua, việc triển khai thực hiện Luật Phòng, chống ma túy đã thu được nhiều kết quả tích cực trên các lĩnh vực như: công tác quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy đi vào nền nếp và có hiệu quả; nhận thức của cán bộ, công chức các cấp và đông đảo người dân trong xã hội về tác hại của ma túy được nâng lên; công tác cai nghiện ma túy, tổ chức tốt cai nghiện và quản lý sau cai được đổi mới; công tác đấu tranh phòng chống tội phạm về ma túy đạt được nhiều kết quả tốt...

Ma túy tang vật được cơ quan Công an thu giữ trong một vụ án.

Những kết quả triển khai Luật Phòng, chống ma túy nêu trên đã giúp kiềm chế sự gia tăng của tệ nạn ma túy, góp phần đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, sau hơn 15 năm thi hành, Luật Phòng, chống ma túy đã bộc lộ nhiều bất cập, các văn bản quy phạm pháp luật về công tác phòng, chống ma túy chưa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính; nhiều quy định không còn phù hợp làm hạn chế hiệu lực và hiệu quả của công tác phòng, chống ma túy... đã ảnh hưởng lớn đến hiệu quả của công tác này và đặt ra vấn đề cần sửa đổi Luật, cụ thể như sau: Tình hình số người nghiện mới gia tăng trong khi công tác cai nghiện nói chung, công tác cai nghiện tại gia đình và cộng đồng hiệu quả chưa cao, tỷ lệ tái nghiện ma túy nhiều; cán bộ làm công tác cai nghiện chưa có kinh nghiệm, chưa được đào tạo chuyên sâu về quản lý, điều trị cho người nghiện ma túy tổng hợp, chất hướng thần; chưa có quy định xử lý, quản lý và cai nghiện đối với người nước ngoài.

Công tác xã hội hóa cai nghiện tự nguyện còn nhiều khó khăn về thủ tục pháp lý khi thành lập. Lực lượng chuyên trách đấu tranh chống tội phạm ma túy còn mỏng; phương tiện, kỹ thuật phục vụ công tác còn hạn chế; chế độ, chính sách cho đội ngũ cán bộ, chiến sỹ thực hiện nhiệm vụ đấu tranh với tội phạm ma túy chưa đáp ứng với thực tế, chưa thực sự tạo động lực yên tâm công tác…

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Phòng, chống ma túy là yêu cầu cấp thiết khách quan, nhằm khắc phục một số hạn chế, khó khăn hiện nay, bảo đảm đáp ứng tốt hơn yêu cầu của đẩy mạnh công tác phòng, chống ma túy trong thời gian tới.

Bổ sung quy định trong công tác cai nghiện

Cũng tại dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách trong đề nghị xây dựng Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi), Bộ Công an thông tin, theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy có 2 biện pháp cai nghiện ma túy bao gồm: Cai nghiện ma túy tự nguyện (tự nguyện tại gia đình, cộng đồng và cơ sở cai nghiện); cai nghiện ma túy bắt buộc tại cơ sở cai nghiện và cộng đồng. Về cai nghiện tại gia đình, cai nghiện tại cộng đồng, đến tháng 12-2018, có 2.719 xã, phường, thị trấn thuộc 20 tỉnh, thành phố thành lập Tổ công tác cai nghiện ma túy. Các hình thức cai nghiện được triển khai phù hợp với điều kiện của địa phương. Một số tỉnh, thành phố có cách làm sáng tạo, đầu tư mạnh các nguồn lực làm cai nghiện tại gia đình, cộng đồng.

Tuy nhiên, hiện nay tính sẵn có của các dịch vụ chưa được bảo đảm, công tác chỉ đạo, điều hành ở nhiều địa phương chưa quyết liệt, thiếu cơ sở vật chất và nhân lực, chuyên môn hạn chế; hoạt động chủ yếu mới dừng ở khâu cắt cơn, thiếu các giải pháp quản lý, hỗ trợ sau cắt cơn, người cai tự nguyện không được hỗ trợ kinh phí nên không khuyến khích được nhiều người tự nguyện tham gia.

Từ năm 2014, số người cai nghiện tại gia đình, tại cộng đồng giảm mạnh, chỉ còn 5.687 lượt người, tương đương 58% năm 2013; năm 2017 còn 3.566 lượt người và năm 2018 còn 6/63 tỉnh, thành phố tổ chức cai nghiện cho 4.320 lượt người. Về cai nghiện bắt buộc tại cơ sở cai nghiện: Giai đoạn 2009 - 2018, cả nước đã quản lý, cai nghiện bắt buộc cho 289.724 lượt người.

Trong đó, lũy kế từ năm 2010 chuyển sang 70.549 người, tiếp nhận mới 219.175 lượt người, trung bình hàng năm đã quản lý, cai nghiện cho khoảng 43.000 lượt người, tương đương trên 20% người nghiện có hồ sơ quản lý. Giai đoạn 2017 – 2018, trung bình hàng năm quản lý, cai nghiện cho khoảng 25.000 lượt người.

Về công tác cai nghiện tự nguyện tại các cơ sở cai nghiện công lập, tính đến tháng 12-2018, cả nước có 79 cơ sở cai nghiện công lập có chức năng tổng hợp, trong đó có cai nghiện tự nguyện và điều trị Methadone; 18 cơ sở cai nghiện chỉ làm cai nghiện tự nguyện và điều trị Methadone, hàng năm các cơ sở cai nghiện ma túy công lập đã tiếp nhận và cai nghiện tự nguyện cho trên 5.000 lượt người.

Bộ Công an đưa ra 2 phương án gồm phương án 1 là giữ nguyên quy định như hiện nay và phương án thứ 2 là quy định bổ sung các nội dung nhằm tăng cường một bước công tác cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc.

Đối với phương án 2, Bộ Công an đánh giá sẽ đảm bảo hiệu quả trong công tác cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc. Tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, cụ thể, đầy đủ để thực hiện công tác cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc. Đối với người nghiện, có nhiều lựa chọn hơn, chế độ chính sách tốt hơn trong việc cai nghiện để trở thành người có ích cho xã hội, tái hòa nhập cuộc sống xã hội.

Đối với cơ quan nhà nước, cần có quy định cụ thể về chế độ, chính sách trong công tác cai nghiện, đặc biệt là chính sách khuyến khích các tổ chức cai nghiện dân lập và cần một cơ chế quản lý chặt chẽ các cơ sở cai nghiện dân lập cho phù hợp bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nghiện.

Sau khi phân tích, đánh giá các tác động tiêu cực và tích cực của các phương án nói trên, nhóm soạn thảo chọn phương án 2 nhằm tăng cường hơn nữa hiệu quả hoạt động của các cơ quan chuyên trách, bộ, ngành, UBND trong phòng, chống ma túy, đặc biệt là UBND cấp xã trong công tác cai nghiện và quản lý sau cai trong đấu tranh phòng, chống ma túy.

Nguyễn Hương