Bỏ giấy phép xây dựng: Cải cách nhưng không buông lỏng quản lý

Đồng Nai nghiên cứu thí điểm bỏ cấp phép xây dựng tại 2 thành phố Biên Hòa và Long Khánh. Trong ảnh: Một công trình xây dựng đang trong quá trình hoàn thiện tại thành phố Biên Hòa. Ảnh: K.Liễu

Bên cạnh sự hưởng ứng tích cực, vẫn còn những lo ngại về nguy cơ phát sinh vi phạm trật tự xây dựng nếu thiếu sự giám sát, quản lý chặt chẽ từ cơ quan chức năng. Để chủ trương này thực sự đi vào cuộc sống và mang lại hiệu quả bền vững, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền, sự giám sát của cộng đồng và trách nhiệm tuân thủ pháp luật từ phía người dân.

Giảm “gánh nặng” thủ tục

Phát biểu tại phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 5-2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo cương quyết cắt bỏ các thủ tục không cần thiết, trong đó có thủ tục cấp phép xây dựng. Theo Thủ tướng Chính phủ, đất của người dân đã có quyền sử dụng nên họ có quyền xây dựng. Không chỉ vậy, mảnh đất đã được quy hoạch chi tiết về chiều cao, tỷ lệ cây xanh, mật độ xây dựng, khoảng cách giữa các nhà với nhau, khoảng cách với vỉa hè. Tất cả đã có quy định nên không việc gì phải đi xin giấy phép xây dựng. UBND xã, phường phải đi kiểm tra xem người dân có xây đúng không.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng chính phủ, UBND tỉnh đã giao Sở Xây dựng nghiên cứu thực hiện thí điểm miễn cấp giấy phép xây dựng tại một số vị trí, khu vực trên địa bàn Đồng Nai. Báo Đồng Nai đã có bài viết Đồng Nai nghiên cứu thí điểm bỏ cấp phép xây dựng tại một số vị trí đăng ngày 4-6. Nhiều bạn đọc bày tỏ sự ủng hộ đối với chủ trương này. Anh Nguyễn Thanh Phúc (ngụ xã Lộc An, huyện Long Thành) cho biết: “Việc bỏ giấy phép xây dựng giúp người tiết kiệm thời gian, chi phí và giúp giảm bớt thủ tục rườm rà và tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng nhà ở”.

Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 5-2025 do Văn phòng Chính phủ tổ chức chiều 4-6, Thứ trưởng Bộ Xây dựng NGUYỄN DANH HUY thông tin, Bộ Xây dựng sẽ hiệu chỉnh, sửa đổi, cắt giảm các thủ tục từ Luật Xây dựng, toàn bộ các nội dung này sẽ hoàn thiện trong năm 2025. Trước mắt, đối với khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được phê duyệt thì có thể sửa đổi ngay, miễn cấp phép ngay, không còn việc cấp phép cho người dân xây dựng.

Bình luận dưới bài viết Đồng Nai nghiên cứu thí điểm bỏ cấp phép xây dựng tại một số vị trí được trích dẫn trên Facebook Báo Đồng Nai, nhiều bạn đọc nhận định việc bỏ cấp phép xây dựng là chính sách tuyệt vời. Tài khoản Facebook Mai Cường viết: “Rất đúng, phải bỏ”. “Mong được thế để người dân đỡ cực” - tài khoản Facebook Tươi Trần viết…

Có ý kiến cho rằng, việc giấy phép xây dựng mất nhiều thời gian chờ đợi và các thủ tục rườm rà. Việc này không chỉ gây tốn kém mà còn tạo ra rào cản, dễ phát sinh tiêu cực và không còn phù hợp với năng lực quản lý hiện đại. “Bỏ thủ tục xin phép xây dựng cũng có nghĩa là xóa bỏ cơ chế xin - cho. Khi đã có quy hoạch chi tiết mà vẫn phải đi xin phép xây dựng là mất thời gian, mất quyền làm chủ của người dân trên miếng đất của mình” - ông Nguyễn Văn Hùng (phường Trảng Dài, thành phố Biên Hòa) chia sẻ.

Tương tự, ông Nguyễn Phan Thái Hòa, chủ một doanh nghiệp xây dựng ở huyện Thống Nhất, cho biết: “Các công trình nhỏ, công trình trong các khu dân cư đã được quy hoạch rõ ràng nhưng vẫn phải xin phép xây dựng là bất cập. Việc bỏ giấy phép trong những trường hợp này là phù hợp, tạo thuận lợi giảm gánh nặng thủ tục cho các nhà đầu và người dân”.

Cải cách nhưng không buông lỏng

Bên cạnh các ý kiến ủng hộ, có không ít người dân cũng bày tỏ sự thận trọng và lo lắng về những hệ lụy có thể phát sinh nếu việc bỏ giấy phép xây dựng không đi kèm với cơ chế giám sát, kiểm tra hiệu quả.

Anh Võ Bảo Quốc, kỹ sư xây dựng (ngụ phường Thống Nhất, thành phố Biên Hòa), chia sẻ: “Bỏ giấy phép xây dựng thì dân được lợi, nhưng nếu thiếu kiểm soát, có thể dẫn tới tình trạng xây dựng tràn lan, sai phép hoặc xây dựng không đảm bảo chất lượng, ảnh hưởng tới mỹ quan đô thị và an toàn xã hội. Phải có cơ chế kiểm tra thực tế từ đầu chứ không phải đến khi xây xong mới phát hiện sai phạm”.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Hồ Văn Hà cho biết, thành phố Biên Hòa và thành phố Long Khánh là những nơi sẽ được nghiên cứu để áp dụng thí điểm bỏ giấp phép xây dựng. Ngoài các địa bàn trên, UBND tỉnh giao Sở Xây dựng nghiên cứu thêm một số khu vực đã được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 như các khu đô thị để thực hiện miễn cấp giấy phép xây dựng. Đồng thời, nghiên cứu thêm các khu vực triển khai các dự án xây dựng khu tái định cư đã có quy hoạch chi tiết được phê duyệt.

Theo Phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư tỉnh Lê Bích Long, trường hợp đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được phê duyệt thì việc miễn giấy phép xây dựng là hợp lý, phù hợp. Bởi các chỉ tiêu kỹ thuật ở các dự án thường đã được xác định cụ thể, nên chỉ cần đăng ký xây dựng và đảm bảo tính tuân thủ và giám sát là được. Thực tế, quá trình xin giấy phép xây dựng thường kéo dài nếu dự án phải điều chỉnh quy hoạch hoặc xin ý kiến từ nhiều cơ quan chức năng. Việc này ảnh hưởng đến tiến độ triển khai công trình, làm tăng chi phí tài chính, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp… Tuy nhiên, bỏ giấy phép xây
dựng ở đây không có nghĩa là buông lỏng quản lý, mà là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tăng trách nhiệm giám sát và xử lý vi phạm.

“Để đảm bảo trật tự xây dựng trong điều kiện bỏ giấy phép xây dựng, cần phát huy vai trò của chính quyền cơ sở và cộng đồng dân cư trong việc phát hiện, giám sát và phản ánh các vi phạm. Đồng thời, cần đẩy mạnh công khai quy hoạch, tạo điều kiện để người dân dễ tiếp cận thông tin và thực hiện xây dựng đúng quy định” - ông Long nói.

Chủ trương bỏ giấy phép xây dựng là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính, giảm gánh nặng thủ tục, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp. Ở nhiều địa phương của Đồng Nai, tốc độ hóa đô thị diễn ra nhanh tạo nhiều thách thức trong công tác quản lý xây dựng. Để việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ mang lại hiệu quả bền vững, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền, sự giám sát của cộng đồng và trách nhiệm tuân thủ pháp luật từ phía người dân. Nếu làm tốt, đây sẽ là tiền đề để tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính tạo điều kiện hỗ trợ người dân và doanh nghiệp.

Kim Liễu