Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh nhỏ đối mặt nguy cơ ngừng hoạt động

Việc bỏ thuế khoán đối với các hộ kinh doanh nhỏ đang có nhiều ý kiến trái chiều. Hình minh họa

Cải cách thuế: Bài toán không dễ với hộ kinh doanh nhỏ

Trong quá trình sửa đổi Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính đề xuất bãi bỏ hình thức thuế khoán áp dụng với hộ và cá nhân kinh doanh. Mục tiêu là tăng tính minh bạch, công bằng trong quản lý thuế, đồng thời đưa khu vực kinh tế phi chính thức vào diện kiểm soát hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, trong báo cáo đánh giá tác động đi kèm, Bộ Tài chính thẳng thắn nêu rõ: “Một số lượng lớn hộ kinh doanh siêu nhỏ có thể không đáp ứng được yêu cầu mới về kê khai, lập hóa đơn điện tử... dẫn tới nguy cơ ngừng hoạt động.” Đây là cảnh báo không nhỏ khi cả nước hiện có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa – dịch vụ dân sinh.

Thuế khoán lâu nay là hình thức đơn giản, được ấn định theo ước tính doanh thu và tỷ lệ thuế. Hộ không cần lập hóa đơn, không báo cáo tài chính, chỉ nộp một mức thuế cố định hằng tháng. Khi bỏ cơ chế này, toàn bộ hộ kinh doanh – kể cả hộ nhỏ lẻ – sẽ phải lập hóa đơn điện tử, kê khai theo tháng hoặc quý, lưu trữ sổ sách, báo cáo thuế định kỳ.

Gánh nặng chi phí và kỹ thuật hành chính

Quy định mới yêu cầu hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế, đồng thời ghi chép đầy đủ doanh thu và kê khai theo mẫu. Việc này có thể khiến hàng triệu hộ nhỏ – vốn không có kế toán, không quen dùng thiết bị điện tử – gặp khó khăn lớn trong thực hiện.

Chị Nguyễn Thị Hường, tiểu thương bán bánh cuốn tại Gia Lâm (Hà Nội) cho biết: “Tôi bán hàng từ 5 giờ sáng, một mình lo nguyên liệu, dọn hàng, bán, dọn dẹp. Nay bảo kê khai, dùng hóa đơn điện tử, tôi chẳng biết phải bắt đầu từ đâu.”

Ngoài yêu cầu về kỹ thuật, chi phí để trang bị máy tính tiền, thuê dịch vụ kế toán hoặc phần mềm cũng không hề nhỏ. Với những hộ chỉ lãi vài triệu đồng mỗi tháng, đây là gánh nặng rất lớn.

Theo Bộ Tài chính, mức thuế khoán hiện tại bình quân chỉ khoảng 672.000 đồng/hộ/tháng. Nếu chuyển sang kê khai doanh thu thực tế, mức thuế phải nộp có thể tăng lên gấp 4–5 lần, chưa kể chi phí vận hành hệ thống mới.

Cần cơ chế chuyển tiếp và hỗ trợ phù hợp

Để giảm sốc chính sách, Bộ Tài chính kiến nghị áp dụng cơ chế chuyển tiếp theo lộ trình. Cụ thể:

Từ 1/6/2025: Hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên (thuộc các ngành như ăn uống, lưu trú, vận tải, bán lẻ...) bắt buộc sử dụng máy tính tiền kết nối hóa đơn điện tử.

Từ 1/1/2026: Bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán. Tất cả hộ kinh doanh chuyển sang kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế.

Cùng với đó, Bộ đề xuất hỗ trợ kỹ thuật, gồm cung cấp phần mềm miễn phí, tờ khai điện tử điền sẵn, triển khai tập huấn tại địa phương và xây dựng chế độ kế toán đơn giản dành riêng cho hộ nhỏ.

Phát biểu về lộ trình cải cách này, ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế nhấn mạnh: “Khi môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, hộ kinh doanh được hỗ trợ để lớn mạnh, họ sẽ có thêm nhiều cơ hội vươn lên thành doanh nghiệp, đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế.”

Một số chuyên gia cũng cho rằng cần thêm các giải pháp bổ trợ như:

Cho phép kê khai theo quý thay vì theo tháng để giảm áp lực;

Miễn kê khai cho nhóm hộ có doanh thu quá thấp hoặc không ổn định;

Phân loại quản lý thuế theo rủi ro ngành nghề để tập trung vào các nhóm có dấu hiệu thất thu lớn như dịch vụ ăn uống quy mô lớn, kinh doanh vàng, bất động sản…

Minh Khôi