Bỏ thuế khoán: Hóa đơn điện tử thay đổi 'cuộc chơi' của các hộ kinh doanh

Việc số hóa sẽ giúp các hộ kinh doanh có khả năng tiếp cận vốn vay dễ dàng hơn. (Ảnh: Vietnam+)

Trong bức tranh kinh tế Việt Nam, khu vực kinh tế hộ gia đình, cá nhân luôn đóng vai trò quan trọng, không chỉ đóng góp gần 30% vào GDP hàng năm mà còn tạo việc làm cho khoảng 10 triệu lao động, tương đương 20% lực lượng lao động cả nước.

Tuy nhiên, phương thức quản lý thuế đối với khu vực này, đặc biệt là hình thức “khoán hộ,” từ lâu đã bộc lộ nhiều bất cập, gây khó khăn cho việc minh bạch hóa doanh thu và chống thất thu ngân sách.

Lợi bất cập hại của phương thức "khoán hộ"

Theo báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, tính đến cuối năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước. Số thu ngân sách Nhà nước 3 tháng đầu năm 2025 ghi nhận 8.695 tỷ đồng và tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2024, cho thấy tiềm năng đóng góp to lớn của khu vực kinh tế này.

Công tác quản lý thuế từ trước đến nay là phần lớn hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, tức là Cơ quan Thuế sẽ ấn định một mức doanh thu cố định cho cả năm và hộ kinh doanh nộp thuế dựa trên mức khoán này. Ưu điểm của phương pháp này là đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với trình độ quản lý còn hạn chế của nhiều hộ kinh doanh.

Tuy nhiên, các chuyên gia tài chính cho biết phương pháp khoán cũng bộc lộ nhiều nhược điểm. Thứ nhất, nó không khuyến khích minh bạch doanh thu, bởi hộ kinh doanh có thể khai thấp hơn doanh thu thực tế để giảm mức thuế khoán. Thứ hai, nó gây khó khăn cho Cơ quan Thuế trong việc kiểm soát doanh thu, dễ dẫn đến thất thu ngân sách. Thứ ba, nó tạo ra sự bất bình đẳng giữa các hộ kinh doanh, bởi có thể có những hộ kinh doanh có doanh thu thực tế cao hơn nhiều so với mức khoán, nhưng vẫn nộp thuế ít hơn so với những hộ kinh doanh có doanh thu thực tế thấp hơn, nhưng bị ấn định mức khoán cao.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho biết các hộ kinh doanh nộp thuế theo mức khoán khi phát sinh yêu cầu xuất hóa đơn cho khách sẽ phải xuất thêm và nộp thuế trên phần doanh thu hóa đơn đó ngoài tiền thuế khoán. Đồng thời, hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm về tính chính xác, trung thực của số liệu kê khai. Bởi, họ kê khai sai, không đủ sẽ là hành vi trốn thuế và có thể bị xử phạt nặng (như phạt tiền, cấm xuất cảnh, truy cứu hình sự).

"Người chủ kinh doanh sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về số liệu kê khai. Họ sẽ phải lựa chọn là rủi ro hay tuân thủ pháp luật và chúng tôi khuyên các hộ, cá nhân kinh doanh cố gắng chung tay thực hiện nghĩa vụ thuế, từ đó tránh được rủi ro đáng tiếc. Hơn nữa, sự ra đời của hóa đơn điện tử đã giúp chúng ta thay đổi và thuận lợi hơn với việc kê khai thuế tự động,” bà Cúc nói.

Số thu ngân sách Nhà nước 3 tháng đầu năm 2025 từ các hộ kinh doanh ghi nhận 8.695 tỷ đồng và tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2024, cho thấy tiềm năng đóng góp to lớn của khu vực kinh tế này. (Ảnh: Vietnam+)

"Cuộc cách mạng" trong quản lý thuế

Để giải quyết những bất cập, Nghị định 70/2025/NĐ-CP ra đời quy định từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử có kết nối với máy tính tiền. Chính sách này được kỳ vọng sẽ tạo ra một “cuộc cách mạng” trong quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, mở ra kỷ nguyên kinh doanh minh bạch, công bằng và hiệu quả hơn.

Bà Nguyễn Thị Cúc nhấn mạnh việc này không còn là tự nguyện mà là bắt buộc. Bên cạnh đó, thời điểm xuất hóa đơn là ngay tại thời điểm bán hàng/cung cấp dịch vụ và thu tiền, có nghĩa là không được dồn về cuối ngày để xuất một lần như trước đây. Yêu cầu này áp dụng cho tất cả các hoạt động bán lẻ, ăn uống, taxi công nghệ...

Về tiến độ triển khai Nghị định, ông Lê Ngọc Huy, Trưởng phòng Phòng Thuế cá nhân, Hộ kinh doanh và thu khác, Chi cục Thuế Khu vực I, Cục thuế-Bộ Tài chính cho hay đơn vị này đã ban hành công văn số 5629 vào ngày 23/4, phân công nhiệm vụ về tình phòng và từng đội thuế trên các địa bàn để triển khai ngay từ 23/4 đến 31/5.

"Sau nghỉ lễ, chúng tôi triển khai tới ngày 28/5 để tiếp cận trực tiếp đối với cả các hộ kinh doanh giúp họ thực hiện đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Trên cơ sở đó, chúng tôi phấn đấu triển khai đồng loạt từ ngày 1/6 khi cổng kết nối được chính thức được vận hành," ông Huy cho biết.

Ngoài ra, ông Huy chia sẻ theo định hướng của Chính phủ và ngành Thuế, công tác quản lý thuế trong thời gian tới sẽ chuyển đổi toàn bộ tất cả các hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai. Điều này nhằm đảm bảo tinh thần đối với hộ kinh doanh là tự khai, tự nộp. Hơn nữa, việc kê khai này sẽ phản ánh trung thực doanh thu của hộ kinh doanh, từ đó tránh những bất cấp từ phương pháp "thuế khoán."

Tuân thủ pháp luật và cập nhật chính sách sẽ giúp phòng tránh rủi ro, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam nhấn mạnh: "Nhà nước sẽ tạo điều kiện thuận lợi nhất đồng thời cũng đảm bảo tuân thủ pháp luật về giá trị thuế."

Theo bà Cúc, hộ kinh doanh cần đặc biệt chú ý đến các quy định về hóa đơn đầu vào. Việc quy định về hóa đơn thuế giá trị gia tăng đầu vào thì phải theo chế độ hóa đơn chứng từ. Trong quá trình kê khai, hộ kinh doanh cần chủ động khai báo doanh thu thực tế, tránh tình trạng bị Cơ quan Thuế phát hiện gian lận.

Trong quá trình kê khai, hộ kinh doanh cần chủ động khai báo doanh thu thực tế, tránh tình trạng bị Cơ quan Thuế phát hiện gian lận. (Ảnh: Vietnam+)

Đánh giá cao tác động của Nghị định 70, bà Phạm Tuyết, Giám đốc Công ty Tư vấn Giải Pháp Kế toán Việt Nam cho rằng Nghị định có hành lang pháp lý rõ ràng hơn, quy định cụ thể hộ kinh doanh nào phải xuất hóa đơn, xuất hóa đơn điện tử với hộ kinh doanh trên một tỷ đồng. Bà cũng gợi ý hộ kinh doanh nên tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật và thuê kế toán bên ngoài để được tư vấn, hỗ trợ.

Trên thực tế, hóa đơn điện tử là xu hướng tất yếu của thời đại số, mang lại lợi ích lâu dài cho cả hộ kinh doanh, nhà nước và người tiêu dùng. Để triển khai thành công chính sách này, các chuyên gia cho rằng cần có sự chủ động, hợp tác từ các bên. Trong đó, hộ kinh doanh cần chủ động tìm hiểu, thay đổi thói quen, áp dụng công nghệ. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi. Cùng với đó, các đơn vị cung cấp giải pháp cần cung cấp sản phẩm, dịch vụ chất lượng, giá cả hợp lý.

Thách thức với hộ kinh doanh

Theo các chuyên gia, việc áp dụng hóa đơn điện tử sẽ mang lại nhiều lợi ích cho hộ kinh doanh. Thứ nhất là giúp minh bạch doanh thu, giảm rủi ro bị ấn định thuế cao. Thứ hai là tạo điều kiện tiếp cận vốn vay, bởi các tổ chức tín dụng sẽ đánh giá cao những hộ kinh doanh có hệ thống quản lý tài chính minh bạch. Thứ ba là nâng cao uy tín của hộ kinh doanh, tạo dựng niềm tin với khách hàng và đối tác.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử cũng đặt ra không ít thách thức cho hộ kinh doanh. Theo các chuyên gia, chi phí đầu tư ban đầu có thể là gánh nặng đối với những hộ và cá nhân kinh doanh có quy mô nhỏ. Mặt khác, việc thay đổi thói quen sử dụng hóa đơn giấy sang hóa đơn điện tử có thể gây ra khó khăn trong giai đoạn đầu. Thêm vào đó, nhiều hộ, cá nhân kinh doanh còn lo ngại về trình độ công nghệ, không biết cách sử dụng phần mềm, thiết bị hóa đơn điện tử.

Với tư cách là một chuyên gia tư vấn thuế, bà Cúc nhấn mạnh vai trò của công nghệ và dịch vụ hỗ trợ. Bà khuyến khích các hộ, cá nhân kinh doanh sử dụng phần mềm kế toán uy tín và dịch vụ đại lý thuế để giúp có thể thực hiện nghĩa vụ thuế dễ dàng, chính xác, tiết kiệm chi phí và tuân thủ pháp luật. Theo bà, các hộ, cá nhân cần chọn các giải pháp phần mềm cần đơn giản, dễ sử dụng với chi phí hợp lý.

Chia sẻ về các giải pháp, ông Lê Hồng Quang, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần MISA giới thiệu về máy POS mini vừa giúp tính tiền, lưu số liệu đồng thời in biên lai bán hàng. Thậm chí là trong tương lai, các hộ kinh doanh muốn chuyển đổi sang cái mô hình doanh nghiệp thì hệ thống kế toán phải được chuyển tiếp (tức là có thể kế thừa được dữ liệu danh mục các số liệu).

Theo ông, đối với các hộ kinh doanh, việc số hóa sẽ giúp khả năng tiếp cận vốn vay dễ dàng. Cụ thể, các ngân hàng đánh giá rất cao đối với những đơn vị có áp dụng phần mềm quản lý hóa đơn, bởi họ có thể thu thập được dữ liệu để tin tưởng các giao dịch là có thật. Trên cơ sở đó, họ sẽ chấm điểm tín dụng rất cao cho đơn vị.

Để việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử diễn ra suôn sẻ, các chuyên gia cho rằng cần có các giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh từ nhiều phía. Cụ thể, bà Lê Thị Yến, Giám đốc Công ty Tư vấn thuế Hà Nội gợi ý Cơ quan Thuế cần có các biện pháp hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi, chẳng hạn như hộ, cá nhân kinh doanh thực hiện chuyển đổi trước ngày 1/6 thì được tặng 1 tháng tiền thuế. Hay, chính sách khuyến khích giảm thuế, hỗ trợ chi phí phần mềm, thiết bị, hỗ trợ kỹ thuật, tập huấn, tư vấn và cung cấp giải pháp công nghệ đơn giản, dễ sử dụng.../.

(Vietnam+)