Bộ trưởng Bộ GDĐT phê duyệt một số chương trình đào tạo sẽ ngăn ngừa tình trạng mở tràn lan

Điều 24, Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV quy định rõ phạm vi và thẩm quyền phê duyệt việc triển khai các chương trình đào tạo trong các cơ sở giáo dục đại học.

Theo đó, đối với các ngành đào tạo giáo viên, lĩnh vực sức khỏe và pháp luật, quyền phê duyệt chương trình thuộc về Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đồng thời, Bộ trưởng cũng quy định việc phê duyệt thực hiện đối với các chương trình đào tạo trình độ tiến sĩ.

Nhiều lãnh đạo cơ sở giáo dục đại học nhận định, quy định này là cần thiết và hợp lý nhằm bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và chất lượng trong đào tạo, đặc biệt ở các lĩnh vực có tác động trực tiếp đến đời sống xã hội.

Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt chương trình học là phù hợp thực tiễn

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Phan Đức Tuấn - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng cho biết, Điều 24 của dự thảo tiếp tục khẳng định quan điểm quản lý có trọng tâm, trọng điểm của Nhà nước đối với một số lĩnh vực đào tạo như sức khỏe, giáo viên, luật. Đây là những lĩnh vực liên quan trực tiếp đến an sinh xã hội, chất lượng nguồn nhân lực và an ninh quốc gia, vì vậy, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo giữ vai trò thẩm định, phê duyệt là cần thiết.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy cơ chế này không chỉ giúp kiểm soát chất lượng đầu vào của các chương trình đào tạo mà còn góp phần định hướng quy mô và cơ cấu ngành nghề phù hợp với nhu cầu phát triển của đất nước.

Từ góc nhìn của cơ sở giáo dục đại học, quy định này không làm giảm quyền tự chủ, mà ngược lại, tạo ra một khuôn khổ pháp lý rõ ràng giúp nhà trường tự tin hơn khi mở ngành mới. Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo tham gia phê duyệt chính là một khâu giám định độc lập, khách quan, giúp các trường rà soát lại năng lực đào tạo, đội ngũ, cơ sở vật chất, cũng như tính cập nhật của chương trình.

"Ở một góc độ khác, quy định này còn giúp tăng tính gắn kết giữa chính sách và thực tiễn đào tạo, tránh tình trạng mở ngành tràn lan hoặc chồng chéo nguồn lực. Như vậy, nếu nhìn ở tầm dài hạn, dự thảo không chỉ bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống giáo dục quốc dân mà còn tạo môi trường phát triển bền vững cho các cơ sở giáo dục đại học, trong đó quyền tự chủ được đặt trên nền tảng của năng lực và trách nhiệm", Tiến sĩ Phan Đức Tuấn cho hay.

Tiến sĩ Phan Đức Tuấn, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng. Ảnh: NTCC.

Đồng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng cho biết, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt các chương trình đào tạo trình độ tiến sĩ và các ngành đào tạo như giáo viên, sức khỏe, luật giúp đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, tránh tình trạng mở ngành tràn lan, chất lượng thấp.

Cách làm này phù hợp với xu hướng nâng cao chuẩn đào tạo, gắn kết chặt chẽ với chuẩn đầu ra và nghiên cứu chuyên sâu. Khi chương trình học được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt, đó cũng là “tem chứng nhận” uy tín giúp trường dễ dàng quảng bá, thu hút sinh viên và đối tác quốc tế, đặc biệt với các ngành có yêu cầu cao về trách nhiệm xã hội và chuẩn nghề nghiệp.

Ngoài ra, quy trình phê duyệt rõ ràng từ phía Nhà nước giúp các trường như Trường Đại học Lạc Hồng định hướng chiến lược rõ ràng hơn, chuẩn bị tốt về nhân lực, cơ sở vật chất và có mốc triển khai cụ thể cho giảng viên, sinh viên, doanh nghiệp.

“Thực tế hiện nay, theo Quyết định 3278/QĐ-BGDĐT năm 2024 công bố thủ tục hành chính được sửa đổi, bổ sung lĩnh vực giáo dục, đào tạo với nước ngoài thuộc phạm vi, chức năng quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo, thủ tục phê duyệt liên kết đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ được Bộ giải quyết trong 20 ngày làm việc kể từ khi nhận hồ sơ hợp lệ.

Theo Thông tư 18/2021/TT-BGDĐT ban hành Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ, chương trình đào tạo tiến sĩ do cơ sở đào tạo tự xây dựng, thẩm định và ban hành, không cần chờ Bộ trưởng phê duyệt riêng (nếu không phải ngành đặc thù hoặc liên kết) nhưng phải đáp ứng Khung trình độ quốc gia và chuẩn chương trình đào tạo của Bộ.

Hồ sơ cần đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về đội ngũ giảng viên, người hướng dẫn, công bố khoa học, cơ sở vật chất, chuẩn đầu ra…Quá trình chuẩn bị thường mất từ vài tháng đến cả năm để cơ sở giáo dục hoàn thiện. Sau khi nộp, nếu hồ sơ được yêu cầu bổ sung hoặc điều chỉnh, thời gian xem xét và triển khai có thể kéo dài hơn dự kiến.

Đặc biệt, trong các lĩnh vực mới như vi mạch bán dẫn, việc áp dụng khung pháp lý chung đôi khi chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, tạo ra những thách thức nhất định cho các trường khi muốn đổi mới hay phối hợp cùng doanh nghiệp xây dựng chương trình chuyên biệt. Tuy nhiên, điều này cũng mở ra cơ hội để các cơ sở giáo dục đại học thể hiện năng lực sáng tạo, khả năng thích ứng và chất lượng quản trị đào tạo.

Đối với Trường Đại học Lạc Hồng - đơn vị đang đầu tư mạnh cho lĩnh vực vi mạch bán dẫn và mở rộng hợp tác quốc tế, quy định mới được xem là cơ hội để khẳng định chất lượng đào tạo, củng cố uy tín và thu hút thêm đối tác trong và ngoài nước. Nhà trường cũng xác định cần chủ động lên kế hoạch về thời gian và thủ tục phê duyệt, đồng thời xây dựng cơ chế linh hoạt nhằm hạn chế tác động của các quy trình hành chính, bảo đảm các hoạt động đào tạo và hợp tác quốc tế diễn ra thuận lợi, hiệu quả”, thầy Quỳnh cho hay.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng. Ảnh: Website nhà trường.

Bên cạnh đó, có ý kiến đề xuất xem xét giao quyền hoặc ủy quyền cho các đại học trọng điểm được phê duyệt và thực hiện chương trình đào tạo đối với các ngành đặc thù và chương trình tiến sĩ.

Theo thầy Quỳnh, cơ chế này giúp giảm tải cho Bộ Giáo dục và Đào tạo. Hiện có hơn 100 cơ sở đào tạo giáo viên, 70 cơ sở đào tạo sức khỏe và 67 cơ sở đào tạo luật. Nếu các đại học trọng điểm, vốn có đủ nhân lực, năng lực và kinh nghiệm được giao quyền, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ giảm bớt khối lượng công việc.

Mặt khác, việc được tự phê duyệt giúp rút ngắn thời gian đổi mới chương trình, giúp cơ sở đào tạo chủ động thích ứng nhanh với nhu cầu thị trường, xu hướng công nghệ và hợp tác quốc tế. Đây là yếu tố quan trọng đối với những ngành cần tính linh hoạt cao.

Tuy vậy, bên cạnh những điểm thuận lợi, vẫn còn một số yếu tố cần được cân nhắc để bảo đảm việc triển khai đạt hiệu quả cao.

Thứ nhất, khi được giao quyền, trường phải chịu trách nhiệm lớn hơn về chất lượng chương trình. Cần có cơ chế giám sát, kiểm định và báo cáo chặt chẽ để tránh việc “mở nhanh nhưng thiếu chất lượng”. Nếu trường chưa đủ năng lực mà vẫn được giao quyền thì sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Thứ hai, quyền tự chủ có thể bị hạn chế nếu quy định pháp lý vẫn tập trung quyền phê duyệt ở Bộ Giáo dục và Đào tạo. Khi đó, dù có đề xuất “giao quyền”, thực tế các trường vẫn phải chờ thủ tục hành chính từ trung ương khiến quá trình triển khai chậm và kém linh hoạt.

Thứ ba, việc chuyển giao quyền cần được thể chế hóa rõ ràng qua luật, nghị định, thông tư hướng dẫn. Các cơ sở giáo dục đại học cũng cần chủ động chuẩn bị hồ sơ năng lực, quy chế đảm bảo chất lượng và cơ chế kiểm soát nội bộ để sẵn sàng khi cơ chế được áp dụng.

Thúy Hiền