Bức tranh xe điện toàn cầu và bước ngoặt năm 2025

Có một thực tế là trong vài năm qua, quá trình chuyển đổi sang xe điện đã bị chao đảo. Các chính phủ đã cắt giảm các ưu đãi tài chính cho người mua xe điện, tốc độ tăng trưởng doanh số đã bị chậm lại và ngành công nghiệp ô tô đang cân nhắc lại một số kế hoạch đầu tư được dự đoán là sẽ chuyển sang xe điện nhanh hơn.

Hiện nay, đang có những dấu hiệu cho thấy một số áp lực chậm lại có thể giảm bớt và năm 2025 có thể đánh dấu một bước ngoặt mới.

Nhu cầu về xe điện đã thay đổi thế nào?

Tăng trưởng doanh số bán xe điện toàn cầu đang chậm lại. Theo BloombergNEF, doanh số bán xe chở khách chạy hoàn toàn bằng điện và xe hybrid cắm điện (cũng có thể chạy bằng xăng hoặc dầu diesel) đã tăng 24% vào năm 2024. Con số này giảm so với mức tăng 33% của năm trước và tăng gấp đôi doanh số bán vào năm 2021.

Tuy nhiên, tăng trưởng chậm hơn không có nghĩa là không tăng trưởng. Doanh số bán xe điện tiếp tục đạt mức cao mới hằng năm, được thúc đẩy bởi Trung Quốc. BNEF ước tính Trung Quốc chiếm gần hai phần ba trong số 17,2 triệu xe điện được bán trên toàn thế giới vào năm ngoái.

Theo số liệu mới nhất từ công ty nghiên cứu Cox Automotive, doanh số bán xe điện tại Mỹ tăng 7% vào năm 2024, được thúc đẩy bởi mức tăng 15% trong quý IV. Điều này được thúc đẩy bởi lời đe dọa chấm dứt tín dụng thuế đối với xe điện của Tổng thống đắc cử Donald Trump, điều này thúc đẩy người tiêu dùng mua xe trước khi những thay đổi chính sách tiềm ẩn khiến các lựa chọn xe điện trở nên đắt đỏ hơn.

Ở châu Âu, sự chuyển dịch sang xe điện đã thực sự đảo ngược trong phần lớn năm ngoái, khi những chiếc xe có ống xả tăng thị phần trong tổng doanh số bán hàng. Từ tháng 1 đến tháng 11/2024, doanh số bán xe điện chạy bằng pin và xe hybrid cắm điện đã giảm nhẹ so với cùng kỳ năm trước, trong đó Đức, thị trường lớn nhất của châu lục, đã chứng kiến mức giảm 17%, dựa trên dữ liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu.

Nguyên nhân đằng sau sự chậm lại về tăng trưởng

Đối với làn sóng xe điện đầu tiên, các nhà sản xuất ô tô đã có thể cung cấp cho người lái xe sự hấp dẫn của việc trở thành người sử dụng sớm, trang bị cho xe những tiện ích và chức năng công nghệ để tăng thêm uy tín của họ.

Những người lái xe mà họ cần thuyết phục tiếp theo có ý thức hơn về chi phí. Họ cũng có nhiều khả năng hoài nghi về công nghệ và cảnh giác khi mua xe điện khi họ không chắc mình có thể tìm thấy nơi nào để sạc xe trên đường đi. Điều đó đặc biệt đúng ở Mỹ, nơi các địa điểm sạc xe điện tập trung ở các thành phố và dọc theo bờ biển phía Đông và phía Tây.

Ở châu Âu, doanh số bán hàng yếu hơn trùng với việc xóa bỏ trợ cấp của chính phủ. Nếu không có những ưu đãi đó, xe điện vẫn tỏ ra quá đắt so với những chiếc xe đốt nhiên liệu tương đương. Trung bình, xe điện hoàn toàn đắt hơn 30% ở châu Âu và đắt hơn 27% ở Mỹ.

Có những chiếc xe điện rẻ hơn, cụ thể là ở Trung Quốc. Nhưng các chính phủ ở châu Âu và Mỹ đang bảo vệ các nhà sản xuất ô tô trong nước của họ bằng thuế quan và các rào cản khác để giữ chân các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc như BYD Co.

Một số nhà sản xuất, bao gồm General Motors Co., Ford Motor Co., Mercedes-Benz Group AG, Volvo Car AB và Toyota Motor Corp., đã giảm bớt tham vọng về xe điện của họ. Các nhà sản xuất ô tô lâu đời — những công ty có lịch sử lâu đời trong việc sản xuất xe động cơ đốt trong — hiện đang nhắm tới mục tiêu đạt tổng doanh số 23,7 triệu xe điện vào năm 2030, theo báo cáo mới nhất của BNEF vào tháng 9. Đây là mức cắt giảm hơn 3 triệu xe so với tham vọng vào cuối thập kỷ của họ được đặt ra vào năm 2023.

Ngay cả Tesla Inc., nhà sản xuất xe thuần điện đã làm nhiều nhất để biến xe điện trở thành một cú hích với người lái xe, đã ngừng đề cập đến mục tiêu cung cấp 20 triệu xe mỗi năm vào năm 2030. Nhà bán xe điện hàng đầu thế giới, vẫn gần như vượt qua BYD, đã chứng kiến doanh số bán hàng hằng năm giảm đầu tiên sau hơn một thập kỷ vào năm 2024, mặc dù doanh số bán xe quý IV đạt kỷ lục.

Trong bối cảnh doanh số bán xe điện ảm đạm hơn, một số nhà sản xuất ô tô ở châu Âu đã cảnh báo rằng họ có thể phải chịu hàng tỷ euro tiền phạt nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn ô nhiễm khắt khe hơn của Liên minh châu Âu. Để giảm thiểu hình phạt, các công ty hiện đang hợp nhất đội xe điện của mình với các nhà sản xuất như Tesla và Volvo.

Theo thỏa thuận này, các nhà sản xuất ô tô bán ít xe điện hơn có thể mua tín dụng khí thải từ các thương hiệu tuân thủ quá mức giới hạn carbon dioxide của khối. Khi làm như vậy, những người chậm chân có thể tính trung bình lượng khí thải của đội xe của họ để duy trì trong ngưỡng 2025.

Ngược lại với những khó khăn đó, các nhà sản xuất Trung Quốc đã giành được ưu thế trong công nghệ EV và đang vượt qua các thương hiệu châu Âu tại Trung Quốc, thị trường EV lớn nhất thế giới. Các nhà sản xuất ô tô của Trung Quốc cũng đã thâm nhập vào châu Âu, nơi mà cho đến tương đối gần đây, họ hầu như không có sự hiện diện.

Tương lai

Sự chuyển đổi sang EV là trụ cột của tham vọng toàn cầu nhằm chống lại biến đổi khí hậu. Đây cũng là một thách thức lớn đối với ngành công nghiệp ô tô vốn rất quan trọng đối với nhiều nền kinh tế.

Các nhà sản xuất ô tô sử dụng hàng trăm nghìn lao động, cũng như các nhà cung cấp như nhà sản xuất pin, đang bị siết chặt bởi nhu cầu về EV yếu hơn dự kiến. Northvolt AB, nhà sản xuất pin triển vọng nhất châu Âu, có chủ sở hữu bao gồm Volkswagen AG và Goldman Sachs Asset Management, đang tái cấu trúc sau khi nhu cầu chậm lại khiến công ty phải phá sản.

Nỗ lực toàn cầu nhằm điện khí hóa vận tải đường bộ đã khiến các nhà sản xuất ô tô châu Âu và Mỹ phải đối mặt với mối đe dọa cạnh tranh lớn từ Trung Quốc.

Các chính phủ phương Tây hiện đang phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Việc mở cửa cho nhiều hoạt động nhập khẩu và sản xuất xe điện và linh kiện của Trung Quốc hơn sẽ giúp duy trì áp lực giảm giá ở châu Âu và Bắc Mỹ, đồng thời thúc đẩy nhu cầu. Tuy nhiên, điều này cũng có thể làm suy yếu các nhà sản xuất ô tô trong nước và củng cố thêm sự thống trị của Trung Quốc trong các ngành công nghiệp xanh trong tương lai.

Hiện tại, chính phủ ở cả hai bờ Đại Tây Dương đang áp đặt thêm các rào cản nhập khẩu để bảo vệ các ngành công nghiệp công nghệ sạch mới nổi của họ khỏi sự cạnh tranh của Trung Quốc. Nhưng nỗ lực xây dựng ngành công nghiệp pin trong nước để cạnh tranh với Trung Quốc của châu Âu đang gặp khó khăn, khi 11 trong số 16 nhà máy sản xuất pin do châu Âu đứng đầu đã bị trì hoãn hoặc hủy bỏ.

Lợi thế về giá của Trung Quốc rất đáng kinh ngạc, được thúc đẩy bởi tình trạng dư thừa công suất sản xuất đáng kể. Theo BNEF, chi phí pin của Trung Quốc đã giảm xuống còn 94 USD một kilowatt giờ theo phương pháp trung bình theo khối lượng, trong khi giá pin cao hơn gần một phần ba ở Bắc Mỹ và cao hơn 48% ở châu Âu. Đặc biệt, các nhà sản xuất Trung Quốc đã công bố một thế hệ pin mới, bao gồm công nghệ thể rắn và natri-ion, ít có khả năng bắt lửa hơn.

Mặc dù những trở ngại vẫn chưa biến mất, nhưng triển vọng có vẻ đang cải thiện. BNEF dự báo doanh số bán xe điện toàn cầu sẽ tăng tốc lên 30% vào năm 2025. Trung Quốc sẽ tiếp tục thúc đẩy thị trường tiến lên, với sự hỗ trợ của khả năng mở rộng chương trình thu hồi xe cũ, chương trình này sẽ thưởng cho người tiêu dùng khi đổi xe cũ, có lượng khí thải cao hơn và thay thế bằng xe điện.

Trong khi đó, các chính phủ khác, lo ngại về sự suy giảm gần đây trong nhu cầu xe điện, đang cân nhắc xem có nên khôi phục các ưu đãi tài chính cho người mua hay không.

Tất cả công việc mà các nhà sản xuất ô tô đã thực hiện để tái cấu hình nhà máy của họ để sản xuất xe điện có nghĩa là họ đang tiến gần hơn đến việc cung cấp nhiều mẫu xe giá cả phải chăng hơn để thu hút những người mua đang do dự.

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu đang tung ra những mẫu xe điện mới, rẻ hơn để giúp đáp ứng mục tiêu CO2. Theo nhóm vận động hành lang Transport & Environment (T&E), khu vực này có thể chứng kiến bảy mẫu xe điện mới có giá dưới 25.000 euro (25.738 USD) trong giai đoạn 2024 và 2025, bao gồm Renault 5 và Citroën e-C3 của Stellantis NV.

Theo kịch bản lạc quan của T&E, xe điện có thể chiếm tới 24% thị trường châu Âu trong năm nay. Con số này sẽ là bước nhảy vọt so với mức thị phần 13,4% của xe điện tại các nước EU trong mười một tháng đầu năm 2024, theo số liệu của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu.

Nam Nguyễn