Bước ngoặt chiến lược phát triển giáo dục đại học Việt Nam

Hoạt động nghiên cứu khoa học ở Đại học Quốc gia Hà Nội.

Nghị định này thay thế Nghị định số 186/2013/NĐ-CP ngày 17/11/2013 của Chính phủ về đại học quốc gia, đánh dấu một bước ngoặt chiến lược trong hành trình phát triển giáo dục đại học Việt Nam.

Nghị định không chỉ thể hiện sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ GD&ĐT và các bộ, ngành mà còn trao cho Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh quyền tự chủ toàn diện, tạo nền tảng để bứt phá mạnh mẽ trong thời kỳ mới.

Trao quyền tự chủ thực chất và mạnh mẽ

Theo Điều 2 và Điều 3 của Nghị định, Đại học Quốc gia được trao quyền tự chủ cao trong các lĩnh vực đào tạo, nghiên cứu khoa học, tổ chức bộ máy, tài chính, hợp tác quốc tế và phát triển nhân lực chất lượng cao.

Đặc biệt, Đại học Quốc gia có quyền xây dựng Quy chế đào tạo riêng, phát triển chương trình tài năng, tiên tiến, hợp tác quốc tế sâu rộng và kết nối hiệu quả nguồn lực khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo để thực hiện sứ mệnh phát triển quốc gia.

Đại học Quốc gia được trực tiếp điều hành, sử dụng, chia sẻ nguồn lực nội bộ một cách hiệu quả; tự chủ trong việc tuyển dụng giảng viên, chuyên gia quốc tế và hợp tác với doanh nghiệp. Hệ thống quản trị đại học hiện đại được tổ chức phân cấp - phân quyền rõ ràng, gắn trách nhiệm giải trình trước Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ với quyền hạn được giao.

Nghị định cũng khẳng định Đại học Quốc gia được Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển để thực quốc gia, nhiệm vụ phát triển vùng của đất nước. Việc ban hành Nghị định với nhiều nội dung tiên phong đột phá không những thể hiện sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ GD&ĐT và các bộ, ngành mà còn trao cho ĐH Quốc gia Hà Nội và ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh quyền tự chủ toàn diện, tạo nền tảng để bứt phá mạnh mẽ trong thời kỳ mới.

Sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội.

Trước đó, tại Công văn số 5760/VPCP-KGVX ngày 24/6/2025, Văn phòng Chính phủ đã truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ đề nghị Bộ GD&ĐT chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu kỹ và vận dụng sáng tạo các chủ trương, đường lối, quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để tiếp tục rà soát, hoàn thiện nội dung của dự thảo Nghị định sao cho các đại học Quốc gia phải chủ động, sáng tạo và được phân cấp nhiều hơn; Trung ương quản lý chuyên môn, địa phương quản lý con người, cơ sở vật chất; Bộ GD&ĐT chỉ quản lý chuyên môn và quản lý nhà nước.

Quy định cụ thể về đại học Quốc gia

Tại Nghị định mới, đại học Quốc gia được Chính phủ định vị là một trong những đầu mối chiến lược về giáo dục đại học, chịu trách nhiệm điều phối và đảm bảo sự liên thông giữa các đơn vị thành viên, đơn vị thuộc và trực thuộc. Sự phân cấp này không chỉ tăng cường hiệu quả hoạt động mà còn tạo nền tảng để đại học Quốc gia thực hiện vai trò dẫn dắt trong giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học của quốc gia.

Đại học Quốc gia được ban hành quy định về chế độ làm việc của giảng viên, nghiên cứu viên theo quy định của pháp luật áp dụng trong đại học Quốc gia để thu hút, phát huy nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước và quốc tế. Nghị định cũng quy định về việc trao cho đại học Quốc gia chủ động trong sử dụng nguồn nhân lực để bảo đảm nhu cầu giảng dạy, nghiên cứu khoa học và quản trị doanh nghiệp.

Về công tác đào tạo, đại học Quốc gia được chủ động xây dựng Quy chế đào tạo các trình độ của giáo dục đại học với mục tiêu phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục đại học để đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước; đẩy mạnh hợp tác và hội nhập quốc tế nhằm phát triển giáo dục đại học Việt Nam ngang tầm khu vực và thế giới.

Đại học Quốc gia được chủ động xây dựng, triển khai các chương trình đào tạo thực hành, chuyên, đặc biệt, năng khiếu, tài năng ở tất cả các trình độ đào tạo nhằm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng nhân tài khoa học và công nghệ; triển khai các chương trình đào tạo đã được thực hiện trong nước ra nước ngoài thông qua các chương trình hợp tác, liên kết quốc tế.

Nghiên cứu, thí nghiệm tại Đại học Quốc gia Hà Nội.

Về hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đại học Quốc gia được đề xuất và thực hiện các chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia; là một trong những đầu mối nghiên cứu, cung cấp luận cứ khoa học nhằm góp phần xây dựng định hướng, chủ trương, chính sách, chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế;

Đại học Quốc gia được tổ chức hoạt động khoa học và công nghệ trong tất cả các lĩnh vực khoa học nhằm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo nhân lực chất lượng cao, bồi dưỡng nhân tài khoa học và công nghệ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Về công tác tài chính, đại học Quốc gia là đơn vị dự toán cấp I được Thủ tướng Chính phủ giao dự toán ngân sách; thực hiện quản lý thống nhất việc phân bổ, giao dự toán ngân sách cho các đơn vị thành viên, đơn vị thuộc và trực thuộc đại học Quốc gia, chịu trách nhiệm về công tác kế toán, quyết toán ngân sách của đại học quốc gia theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước hiện hành.

Đại học Quốc gia được quy định mức thu học phí trong đại học Quốc gia theo quy định của Chính phủ. Nghị định cũng nêu rõ, đại học Quốc gia quản lý, điều hành, sử dụng và chia sẻ nguồn lực tài chính, nhân lực, cơ sở vật chất và các nguồn lực khác được giao trong toàn đại học Quốc gia, bảo đảm tính hữu cơ, đồng bộ và hiệu quả; huy động nguồn lực của xã hội để xây dựng đại học Quốc gia thành cơ sở giáo dục đại học định hướng nghiên cứu mang tầm khu vực, quốc tế.

Đại học Quốc gia Hà Nội trên Hòa Lạc

Vai trò quản lý Nhà nước của Bộ GD&ĐT

Nghị định xác định rõ Bộ GD&ĐT tiếp tục thực hiện chức năng quản lý nhà nước cùng Bộ Khoa học & Công nghệ, các bộ, ngành khác và Ủy ban Nhân dân các cấp nơi đại học Quốc gia đặt địa điểm, trong phạm vi chức năng theo quy định của Chính phủ và phù hợp với pháp luật.

Đại học Quốc gia được làm việc trực tiếp với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để giải quyết những vấn đề liên quan đến đại học quốc gia.

Khi cần thiết, đại học quốc gia báo cáo Thủ tướng Chính phủ về những vấn đề liên quan đến hoạt động và phát triển của đại học Quốc gia; thực hiện việc cung cấp thông tin, báo cáo phục vụ hoạt động kiểm tra, thanh tra của các bộ, ngành có liên quan và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi đại học Quốc gia, đơn vị thành viên, đơn vị trực thuộc và đơn vị thuộc đại học Quốc gia đặt trụ sở theo quy định của pháp luật.

Minh Phong