'Tự chủ đại học – Cơ hội nào để phát triển?'

Các diễn giả tại buổi Tọa đàm. (Ảnh: VGP).

Những điểm nghẽn chưa được tháo gỡ

Hơn một thập kỷ trước, của Trung ương Đảng đã xác định rõ “tự chủ đại học” là quyết định đột phá mang tính thời đại. Tiếp đó, Nghị quyết 77 của Chính phủ năm 2014 đánh dấu bước chuyển giai đoạn, đưa tự chủ đại học vào triển khai thực tiễn. Tuy nhiên, đến nay, phần lớn các trường đại học vẫn loay hoay trên thực tế, có quá nhiều vướng mắc, bất cập, nhất là được trao một phần quyền, nhưng vẫn ràng buộc nhiều mặt.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lưu Bích Ngọc, Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực cho biết có ba nguyên nhân chính khiến chủ trương còn chậm trong thực tế: Hiểu chưa đúng về tự chủ đại học; Mâu thuẫn và chồng lấn trong điều hành, quản lý giữa Hội đồng trường, Đảng ủy và Ban Giám hiệu nhà trường, dẫn đến sự không hiệu quả trong điều hành nội bộ của các cơ sở giáo dục đại học; Cơ chế tự chủ chưa thực sự mở.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lưu Bích Ngọc, Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực. (Ảnh: VGP)

Trung tướng, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng cho rằng tư duy quản lý truyền thống, đặc biệt là cơ chế "xin-cho", vẫn đang là một rào cản lớn đối với tiến trình tự chủ đại học hiện nay. Để xóa bỏ cơ chế xin-cho và tự chủ đại học đúng nghĩa, những gì thuộc về nhà trường, thuộc về hiệu trưởng nhà trường, thì phải trả cho họ đúng nghĩa. Còn cơ quan quản lý tập trung vào hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra, đi sâu vào quản lý.

Để tự chủ đại học thật sự hiệu quả, thực chất

Việc phối hợp với các trường đại học tự chủ đã đem lại hiệu quả cao trong việc đào tạo nguồn nhân lực. Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Võ Quang Lâm khẳng định: hiện tại, EVN có tỷ lệ cán bộ, nhân viên tốt nghiệp đại học (kỹ sư, thạc sĩ, tiến sĩ…) tăng đáng kể, đạt xấp xỉ 51%. Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt và thành tựu này trực tiếp nhờ vào nguồn nhân lực được đào tạo từ các trường đại học, nhất là trong 15 năm thực hiện tự chủ.

Ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam: Sự phối hợp giữa EVN và các trường đại học tự chủ càng sâu sắc thông qua hợp đồng kinh tế đào tạo, thể hiện rõ trách nhiệm và vai trò của đôi bên. (Ảnh: VGP)

EVN và các trường đại học tự chủ đã sự phối hợp thông qua hợp đồng kinh tế đào tạo, thể hiện rõ trách nhiệm và vai trò của mỗi bên, trong đó doanh nghiệp chia sẻ nhu cầu, xác định rõ chương trình, đội ngũ, tạo điều kiện cho sinh viên phù hợp tiếp cận làm việc tại doanh nghiệp. EVN cũng trao học bổng cho sinh viên xuất sắc; đặt hàng đề tài nghiên cứu khoa học; phối hợp với giảng viên giải các bài toán lớn, cấp thiết của ngành điện; xây dựng khung năng lực để mỗi nhân viên nhìn thấy lộ trình phát triển, lựa chọn ngành nghề, trường đào tạo phù hợp.

Trung tướng, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội. (Ảnh: VGP)

EVN chủ động tổ chức hội thảo, diễn đàn để cán bộ doanh nghiệp và giảng viên trường đại học trao đổi, cập nhật, tiếp cận kiến thức, thông tin mới nhất về ngành điện thế giới.

Nhấn mạnh giáo dục đại học cần được định vị ở đỉnh cao của kim tự tháp tri thức, thay vì phổ cập đại trà, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Đình Phi chia sẻ về thực tiễn xây dựng, quản lý và điều hành Trường Quản trị và Kinh doanh, một trong những mô hình giáo dục đại học hiếm hoi tự chủ toàn diện suốt hơn 30 năm qua – không nhận ngân sách nhà nước, tự quyết tổ chức và chịu trách nhiệm về chất lượng đào tạo.

PGS, TS Hoàng Đình Phi – Hiệu trưởng Trường Quản trị và Kinh doanh (HSB), Đại học Quốc gia Hà Nội. (Ảnh: VGP)

Theo ông Phi, hành trình đổi mới tự chủ đại học cần dựa vào bốn yếu tố cốt lõi: Đường lối đổi mới toàn diện của Đảng, tạo nền tảng phát triển; Cải cách hành chính của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chuyển từ “can thiệp” sang “hỗ trợ và giám sát”; Tinh thần dấn thân và sáng tạo của đội ngũ giảng viên, chủ động hội nhập quốc tế, xây dựng chương trình đạt chuẩn; Vai trò chủ động của phụ huynh – sinh viên, lựa chọn chương trình phù hợp, rèn luyện các giá trị cốt lõi (đạo đức, ý chí, tài năng, trách nhiệm...).

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lưu Bích Ngọc nhấn mạnh: “Tự chủ không phải là buông lỏng quản lý. Trong xu thế mới, Nhà nước cần đóng vai trò "kiến tạo", tập trung ban hành chuẩn đào tạo, chuẩn đầu ra và tăng cường hậu kiểm để đảm bảo chất lượng có thể đáp ứng nhu cầu của xã hội, thay vì tiền kiểm như trước”.

Đồng quan điểm cho rằng giáo dục đại học là "giáo dục tinh hoa", không nên dàn trải, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Yêm kiến nghị một số hướng đi quan trọng: Phát triển đại học theo nhu cầu của địa phương đô thị hóa mạnh hoặc tập đoàn lớn; Tăng quyền cho hiệu trưởng bởi “tất cả đổi mới của nhà trường phải bắt đầu từ thầy giáo, đặc biệt là hiệu trưởng, người quyết định sự đổi mới và thành công của giáo dục và đào tạo”; Nâng cao năng lực người thầy; Tăng nguồn lực cho giáo dục và Mở rộng hợp tác quốc tế.

Hà Thanh Giang