Burevestnik: tên lửa hạt nhân Nga và thách thức phòng thủ

Ngày 26/10, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Nga đã thử nghiệm thành công tên lửa hành trình sử dụng năng lượng hạt nhân Burevestnik. Theo các báo cáo, vụ thử diễn ra trên vùng biển Bắc Băng Dương. Nếu được xác thực, đây là năng lực vũ khí độc nhất vô nhị với khả năng bay xa, lâu và cơ động, đồng thời kéo theo rủi ro an toàn và tác động đáng kể tới ổn định chiến lược, theo phân tích của Iain Boyd, giáo sư Khoa học Kỹ thuật Hàng không Vũ trụ, Đại học Colorado Boulder.

Vì sao tên lửa 22độc nhất vô nhị22 Burevestnik của Nga còn nguy hiểm hơn người ta tưởng tượng?- Ảnh 1.

Tổng quan: mức độ xác thực và bối cảnh

Burevestnik được cho là đã trải qua nhiều năm phát triển cùng các chuyến bay thử nghiệm sơ khởi, với thời gian phát triển được phía Nga nêu là hơn 20 năm. Hiện có rất ít chi tiết kỹ thuật được công bố; các tuyên bố từ Nga nhấn mạnh khả năng cơ động để vượt qua phòng thủ tên lửa và phòng không.

Burevestnik trong phổ phân loại tên lửa

Tên lửa hiện đại thường chia thành ba nhóm chính, với Burevestnik thuộc loại hành trình (cruise) đặc biệt do dùng nguồn năng lượng hạt nhân:

Cơ chế: động cơ hạt nhân dạng scramjet

Tên lửa động cơ hạt nhân thực chất là một biến thể tên lửa hành trình. Thiết kế thường dựa trên động cơ hút khí tốc độ cao (scramjet). Hệ thống nhiệt hạch dùng phản ứng phân hạch để gia nhiệt luồng khí, sau đó khí được gia tốc qua ống phun tạo lực đẩy. Như vậy, năng lượng phân hạch thay thế quá trình đốt cháy hóa học trong động cơ hành trình truyền thống.

Mật độ năng lượng từ phân hạch lớn hơn hàng triệu lần so với chất đẩy hóa học, cho phép chỉ một lượng nhỏ vật liệu phân hạch duy trì bay lâu hơn đáng kể. Hoa Kỳ từng theo đuổi công nghệ này trong Project Pluto (những năm 1960) nhưng dừng lại do tiến bộ của ICBM và lo ngại ô nhiễm môi trường.

Lợi thế kỹ thuật và các tuyên bố về hiệu năng

Nguồn năng lượng dồi dào giúp bay xa hơn, lâu hơn, nhanh hơn, ở độ cao thấp hơn và cơ động phức tạp.
Đặc tính cơ động và độ cao bay thấp khiến việc phát hiện và đánh chặn khó khăn hơn với các hệ thống phòng thủ hiện có.

Quân đội Nga tuyên bố Burevestnik đã bay được 14.000km ở độ cao thấp trong 15 giờ. Để so sánh, một chuyến bay thương mại từ San Francisco đến Boston chỉ khoảng 4300km trong 6 giờ. Dù không quá nhanh theo tiêu chuẩn tên lửa, tính cơ động cao là yếu tố then chốt khiến đánh chặn trở nên phức tạp.

Vì sao tên lửa 22độc nhất vô nhị22 Burevestnik của Nga còn nguy hiểm hơn người ta tưởng tượng?- Ảnh 2.

Thách thức kỹ thuật, an toàn và môi trường

Nhiệt năng cực lớn từ phân hạch đòi hỏi vật liệu chịu được nhiệt độ lên đến vài nghìn độ để tránh tự hủy.
Rủi ro ô nhiễm phóng xạ nếu xảy ra sự cố phóng thất bại; đây là lý do công nghệ hạt nhân trong không gian và đạn dược bị hạn chế.
Bài toán an toàn kho chứa: vũ khí động cơ hạt nhân cần lưu kho nhiều năm; một đòn tấn công vào kho có thể dẫn tới rò rỉ phóng xạ quy mô lớn.
Kinh nghiệm lịch sử: phát triển sớm của Hoa Kỳ đã dừng lại do thách thức chiến lược và môi trường.

Tác động chiến lược và bài toán phòng thủ

Răn đe hạt nhân trong Chiến tranh Lạnh dựa trên khả năng đáp trả tương xứng giữa Liên Xô và Hoa Kỳ. Những diễn biến gần đây có thể thách thức cân bằng này: các hệ thống phòng thủ tên lửa tốt hơn như kế hoạch Golden Dome của Mỹ, cùng sự tiến bộ của các loại tên lửa cơ động cao, bay thấp.

Trong khi chú ý nhiều dồn vào độ khó đánh chặn, lo ngại quan trọng hơn là khả năng những hệ thống như Burevestnik tác động đến cán cân quyền lực toàn cầu bằng việc làm suy giảm tính chắc chắn của răn đe và cảnh báo sớm.

Kết luận

Burevestnik, nếu những tuyên bố được xác thực, thể hiện một hướng đi khác biệt của tên lửa hành trình nhờ năng lượng phân hạch: tầm hoạt động kéo dài, cơ động phức tạp và bay thấp. Đi kèm là thách thức kỹ thuật, an toàn và môi trường không nhỏ. Từ góc độ chiến lược, tác động tiềm tàng tới ổn định toàn cầu có thể còn đáng quan tâm hơn so với bài toán thuần túy đánh chặn.

CTVX