Các dự án giao thông do địa phương làm chủ đầu tư còn nhiều 'điểm nghẽn'

Có thể vượt mục tiêu 3.000km cao tốc năm 2025

Tại hội nghị giao ban công tác tháng 4 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm tháng 5/2025 của ngành Xây dựng, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, mục tiêu đến cuối năm 2025 phải thông tuyến cao tốc từ Cao Bằng đến Cà Mau theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Nhà thầu thi công cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 đang đẩy nhanh tiến độ thi công.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho rằng, để đạt được mục tiêu cần sự nỗ lực lớn của các cơ quan, đơn vị, nhất là tháo gỡ khó khăn tại các dự án giao địa phương làm cơ quan chủ quản.

Mục tiêu quan trọng của ngành hạ tầng giao thông trong năm 2025 là cả nước có 3.000km cao tốc và thông toàn tuyến cao tốc từ Cao Bằng tới Cà Mau. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh “phải thực hiện bằng được”.

Người đứng đầu Chính phủ cũng đã phát động phong trào 500 ngày đêm thi đua hoàn thành 3.000km đường bộ cao tốc vào năm 2025; thành lập 7 đoàn kiểm tra rà soát, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến các dự án giao thông trọng điểm.

Thực hiện chỉ đạo sát sao của Thủ tướng, Bộ Xây dựng đã triển khai đồng bộ, rốt ráo nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc cho các dự án cao tốc trên cả nước và Cảng hàng không quốc tế Long Thành, đồng thời yêu cầu các chủ đầu tư, các nhà thầu tiếp tục dồn lực “3 ca, 4 kíp” để hoàn thành các dự án đang triển khai.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh phát biểu chỉ đạo tại hội nghị

Kết quả, trong 4 tháng đầu năm 2025, Bộ Xây dựng đã tổ chức thông xe 4 dự án thành phần trên tuyến Bắc - Nam với chiều dài 221km, nâng tổng chiều dài đường bộ cao tốc đến nay lên 2.242km (gần 75%) và hợp long cầu Rạch Miễu 2 sau 3 năm triển khai.

Tuy nhiên, theo Bộ Xây dựng, vẫn còn 12 dự án/dự án thành phần cần quyết liệt, tập trung tháo gỡ các khó khăn về giải phóng mặt bằng, nguồn vật liệu gồm: 2 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025 (Cần Thơ - Hậu Giang; Hậu Giang - Cà Mau); Tuyên Quang - Hà Giang đoạn qua Tuyên Quang và Hà Giang; Dự án thành phần 1 và 3 cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột; Dự án thành phần 1, 3, 5 Vành đai 3 TP. HCM; Cao Lãnh - An Hữu; Dự án thành phần 1 và 2 cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu.

“Muốn đạt được mục tiêu, những vướng mắc tại các dự án đang triển khai phải sớm được tháo gỡ, đặc biệt là tại 11 dự án thành phần địa phương làm cơ quan chủ quản hiện rất chậm, mới chỉ đạt khoảng 40% (trong khi các dự án của Bộ quản lý đạt trên 80%). Nếu đạt được, đến hết năm nay, cả nước sẽ có hơn 3.300km đường bộ cao tốc”, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết.

Thi công cao tốc ở ĐBSCL đang gặp nhiều khó khăn.

Trong công điện số 48 ngày 22/4 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ cũng đề cập tới tình trạng một số địa phương vẫn còn chậm triển khai thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư, di dời hạ tầng kỹ thuật, cấp mỏ vật liệu xây dựng. Bên cạnh chỉ đạo các bộ, ban ngành, Thủ tướng giao nhiệm vụ cụ thể cho hàng loạt địa phương huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị để tích cực vào cuộc trong công tác giải phóng mặt bằng, tháo gỡ các khó khăn vướng mắc về vật liệu xây dựng.

Vừa tháo gỡ khó khăn, nhưng cần sự nỗ lực hơn nữa từ các địa phương

Bộ Xây dựng đánh giá, dù các địa phương với vai trò chủ đầu tư triển khai các dự án đã có nỗ lực đẩy nhanh tiến độ, nhưng quá trình thực hiện trên thực tế vẫn tồn tại một số hạn chế dẫn tới chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Có thể kể đến như giải ngân vốn ngân sách chậm; thiếu nguồn lực chất lượng cao và năng lực quản lý chuyên sâu; vấn đề giải phóng mặt bằng; hành chính và thủ tục rườm rà; thiếu, biến động giá vật liệu tại địa phương…

Về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, theo báo cáo của Bộ Tài chính, tổng vốn đầu tư năm 2025 phân bổ cho 11 dự án giao thông trọng điểm là 87.533,1 tỷ đồng, song mới chỉ giải ngân được 4.812,7 tỷ đồng (5,5%) trong 4 tháng đầu năm, gồm 3.950,3 tỷ đồng từ ngân sách trung ương (5,3%) và 862,5 tỷ đồng từ ngân sách địa phương (6,6%). Đa số dự án giải ngân dưới 10%.

Nhiều dự án giao địa phương làm chủ đầu tư đang gặp khó khăn cần vừa tháo gỡ khó khăn, nhưng cần sự nỗ lực hơn nữa từ các địa phương.

Hiện có tới 12 địa phương đạt mức giải ngân vốn đầu tư công 4 tháng đầu năm 2025 dưới 10% như: Khánh Hòa; Cao Bằng; Bình Dương, Đồng Nai; An Giang, Sóc Trăng; Quảng Trị...

Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng Quản Minh Cường cho rằng: “Chậm giải ngân vốn đầu tư công là vấn đề không mới nhưng vẫn dai dẳng. Để khắc phục, cần nhìn nhận đây không chỉ là câu chuyện kỹ thuật mà còn là vấn đề về thể chế, kỷ luật hành chính và trách nhiệm cá nhân. Chỉ khi từng cấp, từng ngành và từng cán bộ nhận thức rõ vai trò của mình, hành động quyết liệt và chủ động, thì mới có thể tháo gỡ được nút thắt này, từ đó thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững”.

Mục tiêu thông tuyến cao tốc từ Cao Bằng đến Cà Mau và mục tiêu có 3.300km cao tốc trong năm 2025 là hoàn toàn khả thi.

Trong bối cảnh phát triển hạ tầng giao thông đang được đẩy mạnh, vai trò của các địa phương là quan trọng. Việc trao quyền chủ quản dự án cho các địa phương theo chủ trương phân cấp, phân quyền của Thủ tướng Chính phủ là hướng đi hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, theo đánh giá chung, một bộ phận cán bộ quản lý xây dựng tại các địa phương còn lúng túng trong quản lý dự án, tài chính công và thủ tục hành chính, gây ảnh hưởng tới tiến độ chung.

Một chuyên gia trong ngành giao thông nhận định, chỉ khi địa phương có sự nhìn nhận đầy đủ về trách nhiệm, năng lực của các ban quản lý dự án được nâng cao, các lợi ích đan xen giảm đi thì chính sách phân cấp, phân quyền mới thực sự trở thành động lực thúc đẩy phát triển bền vững, mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước.

Cần xác lập vai trò trách nhiệm của các bộ/ngành như Bộ Xây dựng, Bộ Tài Chính, Kiểm toán Nhà nước trong dẫn dắt, hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương đồng thời tổ chức đào tạo chuyên sâu kỹ năng quản lý dự án, quy trình thẩm định, thủ tục tạm ứng, hoàn công thanh quyết toán vốn đầu tư…Đặc biệt, cần cập nhật quy định pháp lý mới, xây dựng mô hình quản lý dự án, quy tắc ứng xử qua đó xác lập cách quản lý loại hình đầu tư công, loại hình đầu tư PPP.

Để khắc phục những khó khăn, cần đánh giá các tồn tại từ các dự án đầu tư công triển khai từ các địa phương đã được phân cấp phân quyền, qua đó giao quyền từng phần hoặc quyết định phân quyền khi đã xác lập trách nhiệm của người đứng đầu địa phương với 5 rõ “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ kết quả”.

Phi Long/VOV.VN