Các ngân hàng trung ương trên toàn cầu lo lạm phát bùng trở lại
'Các hộ gia đình bị ảnh hưởng rất nhiều bởi trải nghiệm lạm phát gần đây. Về kỳ vọng lạm phát mà nói, họ như con chim sợ cành cây cong'...
Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.
Nhiều ngân hàng trung ương đã lên tiếng cảnh báo về nguy cơ lạm phát bùng trở lại vì hiệu ứng từ những “vết sẹo sâu” mà đợt leo thang dữ dội của lạm phát sau đại dịch Covid-19 để lại đối với các hộ gia đình.
Theo tờ báo Financial Times, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) phát hiện thấy rằng hộ gia đình tại 29 nền kinh tế phát triển và mới nổi kỳ vọng lạm phát trong 12 tháng tới sẽ và khoảng 8%, cao hơn nhiều so với mức lạm phát bình quân tại các nền kinh tế này ở thời điểm hiện tại là 2,4%.
Điều này đặt ra khả năng kỳ vọng lạm phát sẽ trở nên không còn được neo buộc vào mục tiêu lạm phát chính thức của các ngân hàng trung ương. Trong trường hợp đó, người lao động sẽ phản ứng với kỳ vọng về sự gia tăng của giá cả trong tương lai bằng cách đòi hỏi mức lương cao hơn, từ đó đẩy giá cả tăng lên và dẫn tới một vòng xoáy tăng lương - tăng lạm phát tự mạnh lên.
“Các hộ gia đình bị ảnh hưởng rất nhiều bởi trải nghiệm lạm phát gần đây. Về kỳ vọng lạm phát mà nói, họ như con chim sợ cành cây cong”, ông Hyun Song Shin - trưởng bộ phận tiền tệ và kinh tế tại BIS - phát biểu. “Chúng ta đều đã biết rằng các cuộc khảo sát về kỳ vọng lạm phát của các hộ gia đình thường đưa ra đánh giá quá mức so với lạm phát trên thực tế. Nhưng nếu những kỳ vọng này biến thành hành động thực sự của người tiêu dùng, nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng”.
Các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đã tiến hành cắt giảm lãi suất khi đợt lạm phát tồi tệ nhất trong khoảng 4 thập kỷ lắng xuống. Theo dự báo của IMF, lạm phát ở các nền kinh tế phát triển sẽ giảm xuống còn 2,2% vào năm 2026, thấp hơn nhiều so với mức đỉnh hơn 7% vào năm 2022. Ở các nền kinh tế mới nổi, lạm phát sẽ giảm xuống còn 4,6% so với mức xấp xỉ 10% trong năm 2022.
Nhưng giới chức ngân hàng trung ương vẫn lo ngại về “vết sẹo” lâu dài của đợt lạm phát leo thang sau khi các hạn chế chống Covid-19 được gỡ bỏ. Ảnh hưởng của đợt lạm phát đó thậm chí đã trở nên trầm trọng hơn ở nhiều nền kinh tế do giá năng lượng tăng dữ dội sau khi chiến tranh Nga - Ukraine nổ ra.
Cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong nhiệm kỳ cầm quyền thứ hai đã tạo ra một mối đe dọa lạm phát mới, đặc biệt là ở Mỹ. Đây chính là lý do khiến Cục Dự trữ Liên bang (Fed) giữ nguyên lãi suất trong năm nay do khả năng hàng rào thuế quan tăng lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ sẽ đẩy giá tiêu dùng lên cao.
Có trụ sở tại Basel, Thụy Sỹ, BIS là đơn vị tư vấn cho các ngân hàng trung ương trên thế giới. BIS lập luận rằng các đợt tăng lạm phát tạm thời thường được coi là “tương đối lành tính”, nhưng vẫn có rủi ro những đợt lạm phát như vậy sẽ dẫn đến tình trạng lạm phát dai dẳng do kỳ vọng lạm phát tăng lên.
Trong báo cáo thường niên vừa được công bố, BIS phát hiện ra rằng các yếu tố khác ngoài kỳ vọng lạm phát - chẳng hạn như dân số già hóa, biến đổi khí hậu, căng thẳng địa chính trị và nguồn cung kém đàn hồi hơn - đều có thể góp phần tạo nên môi trường bất ổn hơn, khiến việc hoạch định chính sách trở nên khó khăn hơn đối với các ngân hàng trung ương.
“Do chi phí sinh hoạt đã tăng mạnh sau đại dịch, các hộ gia đình có thể sẽ có khả chịu đựng kém hơn với tình trạng giá cả tăng và lương thực tế giảm”, Tổng giám đốc Agustin Carstens của BIS nhận định. “Nếu xuất hiện bằng chứng về sự gia tăng mất kiểm soát của kỳ vọng lạm phát, các ngân hàng trung ương phải phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ với các cú sốc lạm phát. Sự bất định về thời điểm, quy mô và quỹ đạo tương lai của thuế quan càng làm phức tạp thêm nhiệm vụ này”.
Thời gian qua, Chủ tịch Fed Jerome Powell đã không ngừng nhấn mạnh về rủi ro mà ở đó, ký ức của người tiêu dùng về lạm phát thời hậu Covid có thể làm phức tạp thêm cuộc chiến chống lạm phát của ngân hàng trung ương Mỹ. Hôm thứ Tư tuần trước, ông Powell rằng Fed đã chắc chắn hơn rằng thuế quan chỉ là cú sốc lạm phát “một lần rồi thôi” trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump.
Trong cuộc điều trần định kỳ trước Ủy ban Ngân hàng của Thượng viện Mỹ, ông Powell nói rằng lần này, kịch bản chính của Fed vẫn là thuế quan chỉ là cú sốc một lần. Tuy nhiên, ông nói thêm rằng xét đến di sản mà thời kỳ lạm phát cao toàn cầu vừa rồi để lại, nguy cơ áp lực lạm phát kéo dài do thuế quan là vấn đề “cần tiếp cận một cách cẩn thận trong bối cảnh lạm phát còn chưa giảm về mục tiêu 2%”.
Kỳ vọng lạm phát của các hộ gia đình ở Mỹ đã tăng mạnh sau khi ông Trump công bố kế hoạch thuế quan đối ứng và hôm 2/4. Các cuộc thăm dò uy tín của Đại học Michigan về kỳ vọng lạm phát ngắn hạn và dài hạn đã cho thấy kỳ vọng lạm phát của người tiêu dùng Mỹ tăng lên mức cao nhất kể từ đầu những năm 1990.
Sau đó, kỳ vọng lạm phát của người Mỹ đã giảm xuống khi Mỹ và Trung Quốc xuống thang căng thẳng thương mại, nhưng vẫn còn hơn gấp đôi mục tiêu lạm phát 2% của Fed. Tuy nhiên, Fed cho biết các chỉ số dựa trên thị trường tiếp tục cho thấy kỳ vọng lạm phát của nhà đầu tư nước này vẫn được neo buộc chắc chắn.
Trong cuộc họp chính sách tiền tệ gần đây nhất diễn ra trong tháng này, Ngân hàng Trung ương Anh (BOE) cũng nhấn mạnh những rủi ro liên quan tới kỳ vọng lạm phát tăng cao của hộ gia đình và doanh nghiệp, cùng những lo ngại về một cú sốc giá dầu đén từ xung đột vũ trang ở Trung Đông.
