Các nhà khoa học mách cách vượt qua nỗi sợ loài nhện

Có lý do để tin rằng việc tìm hiểu về nhện có thể thay đổi cách mọi người cảm nhận chúng, ngay cả với những người bị chứng ám ảnh về nhện.

Nhà văn Lynne Kelly sợ nhện đến nỗi việc đi dạo hoặc ở trong vườn của cô cũng trở nên đáng sợ. Nhưng Kelly đã chiến thắng được nỗi sợ nhện và giờ thì cô thích thú với những con nhện trong vườn, thậm chí cả khi chúng đánh đu vào nhà. Kelly đã viết một cuốn sách về sự thay đổi của mình, trong đó cô cho biết việc tìm hiểu nhện đã tạo ra sự khác biệt. Việc có thể xác định các loài và hiểu được thói quen của nhện khiến ta thấy hành vi của chúng có vẻ ít thất thường hơn. Kelly bắt đầu coi nhện nhà là bạn cùng phòng vô hại, thậm chí là đứa bạn thân không thể thiếu.

Những người vốn không quan tâm đến nhện cũng có thể thay đổi suy nghĩ sau khi làm quen với bạn hàng xóm tám chân "đáng yêu". Điều đó đã xảy ra với Randy Supczak, kỹ sư ở San Diego, sau khi anh bắt gặp một con nhện trên đường lái xe vào năm 2019.

Supczak nói: “Ban đầu, nó làm tôi hơi hãi một chút”. Vì vậy, Supczak đã đem ảnh đăng lên mạng xã hội, nhờ một nhóm Facebook chuyên nhận dạng loài nhện giải đáp. Hóa ra đó là một nhện góa phụ quý hiếm. Supczak cảm thấy tự hào với phát hiện của mình. Kể từ đó, Supczak trở thành một nhà hoạt động về nhện và anh thành lập nhóm Facebook giúp người dân San Diego xác định và tìm hiểu về các loài nhện địa phương.

Bria Marty - nhà sinh thái học và tự coi mình là đại sứ của loài nhện, đã kiểm tra xem liệu việc tìm hiểu về nhện có thể thay đổi cách mọi người cảm nhận về chúng hay không, thể hiện điều này trong luận văn thạc sĩ tại Đại học bang Texas ở San Marcos.

Marty tuyển một số cộng tác viên để tìm và xác định nhện bằng cách sử dụng hướng dẫn minh họa, sau đó tải ảnh lên nền tảng iNaturalist (chuyên nhận dạng thực vật và động vật). Marty đã khảo sát những người tham gia trước và sau hoạt động này rồi nhận ra một điều: Sau quá trình cộng tác, mọi người cho biết họ ít phản ứng tiêu cực với nhện hơn. Từ đó, Marty kết luận: “Thực hiện một hoạt động kiểu như thế này thực sự giúp ích rất nhiều cho việc đánh tan nỗi sợ hãi về nhện".

Không sợ nhện sẽ giúp bảo vệ nhện

Nếu một phần nhỏ số người đếm chim sẵn sàng làm điều tương tự đối với nhện, liệu điều đó có tạo ra điều gì đột phá không? Dimitar Dimitrov, một nhà nghiên cứu sự tiến hóa đa dạng của loài nhện tại Bảo tàng Đại học Bergen ở Na Uy, cho rằng điều đó có thể xảy ra.

Trong một cuộc phỏng vấn vào năm 2021 xoay quanh câu chuyện về nhện, Dimitrov than thở về sự thiếu quan tâm và nguồn tài trợ khoa học mà nhện nhận được so với các loài động vật khác, chẳng hạn chim. Dimitrov nói: “Tôi nghĩ có nhiều nhà nghiên cứu về loài chim hơn cả số loài chim. Tôi tự hỏi liệu khoa học cộng đồng có thể giúp lấp đầy khoảng trống hay không?”.

Theo Dimitrov, chúng ta biết rất ít về nhện và đa dạng sinh học đang suy giảm với tốc độ rất nhanh. Ngay cả mức tài trợ mà các chính phủ dành cho khoa học cũng không thể giải quyết được quy mô và mức độ cấp bách của thách thức này. Nhưng Dimitrov cho biết việc thu hút công chúng tham gia có khả năng tạo ra tác động lớn chỉ trong thời gian ngắn.

Nhà nghiên cứu diễn giải: “Tất cả những người làm mấy việc như thế này trong thời gian rảnh rỗi như một đam mê. Dù mỗi người chỉ bỏ ra vài giờ ở chỗ này chỗ kia, nhưng gộp lại họ thực sự có thể đóng góp lượng thông tin khổng lồ có thể thay đổi bản chất về những gì chúng ta hiểu về tự nhiên và đa dạng sinh học”.

Tất nhiên, việc xác định loài nhện không giống như việc xác định loài chim. Hầu hết các loài nhện đều sống về đêm và đời sống của chúng khó nắm bắt hơn nhiều, khiến ta có thể phải đếm vài lần mỗi năm. Và trong nhiều trường hợp, không thể xác định được loài nếu thiếu kính hiển vi.

Nhưng đừng lo lắng, không ai yêu cầu bạn làm công phu như chuyên gia. Một bức ảnh chất lượng đôi khi giúp phát hiện ra cả loài mới, với sự trợ giúp của các nhà nghiên cứu nhện hay kể cả từ người đam mê nhện nghiệp dư như Supczak. Dimitrov cho biết, thậm chí chỉ cần xác định xem nhện thuộc họ nào, chẳng hạn như nhện thợ dệt cầu hay nhện cửa bẫy, cũng có thể là dữ liệu khoa học hữu ích.

Nhà sinh vật học Pedro Cardoso thuộc Đại học Lisbon (Bồ Đào Nha) rất nhiệt tình khi nói về tiềm năng của một dự án khoa học cho mọi công dân trên toàn thế giới nhằm thu thập dữ liệu về nhện. Cardoso phấn khích cho biết: “Tôi nghĩ điều đó thực sự rất tuyệt. Chúng ta chỉ cần có số lượng lớn ở các quốc gia khác nhau để bắt đầu thực hiện việc thống kê nhện”.

Có thể bạn sẽ là một thành viên làm công việc ấy. Trong lúc chờ đợi, hãy nhìn quanh ngôi nhà hoặc khu vườn của mình, tìm một số con nhện, tải ảnh lên và khám phá xem chúng thuộc loài nào.

Ai cũng biết nhện không hấp dẫn con người như chim hoặc một số loài khác. Chúng không có bộ lông đẹp, không phát ra âm thanh véo von. Nhưng nhện cũng sẽ không bay đi khi bạn cố chụp ảnh chúng, đặc biệt nếu chúng đang cần cù chậm rãi "làm việc" trên mạng nhện. Rất dễ thực hiện, phải không nào?

Anh Tú