Các nước chạy đua phát triển tàu mẹ UAV phóng bầy đàn

Các lực lượng vũ trang đang chuyển mạnh sang phát triển nền tảng cỡ lớn đóng vai trò "tàu mẹ" để phóng và điều phối số lượng lớn UAV tự hành. Theo nhóm nghiên cứu của giáo sư Zvonko Trzun (Đại học Quốc phòng - An ninh Croatia), động lực chính là nhu cầu triển khai chiến thuật bầy đàn, mở rộng phạm vi hoạt động và nâng hiệu quả tác chiến của UAV.

"Tàu mẹ" có khả năng phóng đồng thời hàng chục đến hơn 100 UAV cỡ nhỏ nhằm áp đảo hệ thống phòng thủ vốn tối ưu cho số mục tiêu hữu hạn như tên lửa hoặc máy bay có người lái. Chiến thuật này đã chứng minh hiệu quả trong chiến sự tại Ukraine. Ngoài hỏa lực bầy đàn, tàu mẹ giúp UAV tấn công/giám sát tầm ngắn vươn sâu hơn vào lãnh thổ đối phương và có thể làm trung tâm chỉ huy trên không cho nhiệm vụ tấn công, giám sát, trinh sát và tác chiến điện tử.

Phân tích kỹ thuật: vai trò và cấu hình tàu mẹ UAV

Phóng/thu hồi: triển khai số lượng lớn UAV trong thời gian ngắn để bão hòa phòng thủ đối phương.
Liên lạc/tiếp sóng: duy trì kết nối, mở rộng tầm điều khiển cho UAV tầm ngắn khi xâm nhập sâu.
Đa nhiệm: từ tấn công, trinh sát đến tác chiến điện tử, tùy cấu hình tải và gói cảm biến.
Nền tảng đa môi trường: trên không, mặt nước hoặc tàu mặt nước cải biên đều có thể làm tàu mẹ.

Các chương trình đang triển khai

Trung Quốc: Jiu Tian

CCTV giới thiệu "tàu mẹ" Jiu Tian sải cánh 25 mét, trọng lượng cất cánh tối đa 16 tấn, trần bay 15.000 mét, phạm vi hoạt động tối đa 7.000 km. Nền tảng mang được 6 tấn vũ khí (tên lửa không đối không, chống hạm, không đối đất) và kèm đến 100 UAV nhỏ. Ra mắt tại Triển lãm Hàng không Chu Hải tháng 11.2024, Jiu Tian được cho đang bay thử nghiệm trong năm nay.

Hình ảnh "tàu mẹ" Jiu Tian của Trung Quốc - Ảnh: CCTV14

Ukraine: nền tảng nhỏ, nhiệm vụ thâm nhập

Theo The Defense Post và UAV Navigation, Ukraine đưa vào sử dụng một số tàu mẹ kích thước nhỏ: GOGOL-M mang được 2 UAV tấn công thâm nhập sâu 300 km phía sau phòng tuyến; Dovbush T10 mang 6 UAV cảm tử và đóng vai trò trạm chuyển tiếp tín hiệu để tăng phạm vi và duy trì kết nối. Trên mặt nước có MARUGA và Sea Baby hoạt động như tàu mẹ đường thủy.

Tàu mẹ Sea Baby hoạt động đường thủy - Ảnh: H.I.Sutton

Mỹ: thử nghiệm khái niệm tàu mẹ trên khung ném bom

The National Interest cho biết Mỹ dự định ra mắt phiên bản B-52J của B-52 để thả hàng trăm UAV. Ngoài ra có thảo luận về khả năng phát triển B-21 thành tàu mẹ, cùng phương án khinh khí cầu tầm cao bay bằng khí hydro.

Thổ Nhĩ Kỳ: TCG Anadolu làm tàu mẹ UAV

Trang Army Recognition đưa tin trong cuộc tập trận Sea Wolf-I 2025 ngoài khơi thành phố Antalya tháng trước, Thổ Nhĩ Kỳ lần đầu phóng UAV từ tàu sân bay TCG Anadolu sau khi cải tiến thành tàu mẹ. Boong và khoang chứa mang được 30 - 50 UAV tùy loại. Dự kiến các UAV đi kèm gồm Bayraktar TB3 (sải cánh 14 mét, dài 8,35 mét, thời gian bay hơn 21 tiếng, tải trọng 280 kg, trọng lượng cất cánh tối đa khoảng 1.600 kg) và Bayraktar Kızılelma (sải cánh 10 mét, dài gần 15 mét, trọng lượng cất cánh tối đa 6.000 kg, tải trọng 1.500 kg).

Iran: tàu thương mại cải biến thành tàu mẹ

Theo Naval News, Iran cải biến tàu chở hàng thương mại Perarin thành IRIS Shahid Bagheri hoạt động tại Ấn Độ Dương và các tuyến đường thủy chiến lược. Tàu có đường băng cong dạng nhảy cầu cho UAV cất cánh, hệ thống thu hồi UAV hạ cánh, mang được nhiều UAV và tối đa 30 xuồng tấn công nhanh. Ngoài ra có Shahid Mahdavi và Shahid Roudaki hoạt động tầm xa, đều mang được một lượng UAV nhất định.

Bồ Đào Nha: tàu đa nhiệm NRP D.João II

Bồ Đào Nha phát triển NRP D.João II với sàn dài 94 mét, tiếp nhận UAV cất hạ cánh thẳng đứng, UAV cất hạ cánh bằng đường băng ngắn và trực thăng có người lái cỡ trung bình.

Bảng tóm tắt dữ liệu xác nhận

Khía cạnh chiến thuật

Trọng tâm là bầy đàn UAV để bão hòa phòng thủ, đồng thời mở rộng phạm vi trinh sát và tấn công nhờ tiếp sóng từ tàu mẹ. Với các nền tảng hải quân, tàu mẹ còn cho phép duy trì hiện diện cảm biến và hỏa lực tại các tuyến đường thủy chiến lược.

Thách thức và triển vọng

Một số chuyên gia cảnh báo nền tảng lớn không có khả năng tàng hình là mục tiêu dễ bị phát hiện và đánh chặn bởi các hệ thống phòng không tiên tiến. Ở chiều ngược lại, với các lợi thế về phạm vi hoạt động và hiệu quả tác chiến, nhiều ý kiến cho rằng tàu mẹ là cần thiết trong chiến tranh hiện đại; khả năng tự phòng thủ của chúng có thể được tăng cường nhờ tiến bộ công nghệ.

Nguồn dữ liệu: CCTV; The Defense Post; UAV Navigation; The National Interest; Army Recognition; Naval News.

CTVX