Các vấn đề nóng có thể định hình cục diện thế giới năm 2026

Căng thẳng Mỹ - Venezuela

Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro. Ảnh: THX/TTXVN

Theo kênh CNN, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã triển khai lực lượng hải quân lớn nhất ở vùng Caribe và Tây Đại Tây Dương kể từ đỉnh điểm thời Chiến tranh Lạnh. Mục tiêu vẫn chưa rõ ràng, nhưng quân đội Mỹ đang tiến hành một chiến dịch tấn công các đối tượng bị cáo buộc buôn bán ma túy. Hiện đã có gần 30 cuộc không kích mà không có sự cho phép của Quốc hội Mỹ.

Ngày 23/12, Nga và Trung Quốc đã lên tiếng bày tỏ quan ngại trước các biện pháp quân sự và kinh tế của Mỹ nhằm vào Venezuela, cho rằng những động thái này chưa phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và có thể gây tác động tiêu cực.

Về phía Venezuela, Đại sứ Samuel Moncada cho rằng các biện pháp của Mỹ đang tạo thêm sức ép đối với nền kinh tế và đời sống người dân Venezuela.

Trong khi đó, Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Mike Waltz bác bỏ các chỉ trích, khẳng định Mỹ coi các biện pháp đang triển khai là cần thiết nhằm bảo vệ an ninh khu vực và lợi ích của nước này. Ông Waltz còn cho biết Mỹ có kế hoạch thực thi các biện pháp trừng phạt đối với Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro ở mức cao nhất.

Nhà Trắng dường như muốn lãnh đạo Venezuela rời bỏ quyền lực. Theo các nguồn tin, ông Trump đã trực tiếp đưa ra yêu cầu rằng Tổng thống Nicolas Maduro sẽ tự nguyện rời bỏ quyền lực để sang Nga hoặc nơi khác.

Tuy nhiên, theo kênh CNN, điều này khó có khả năng xảy ra. Không có mấy ví dụ cho thấy chỉ riêng sức ép kinh tế và các mối đe dọa từ bên ngoài có thể khiến Mỹ đạt được ý muốn.

Trong khi đó, Tổng thống Trump hiện khẳng định Mỹ sẽ là cường quốc chi phối ở Tây bán cầu, sẵn sàng sử dụng vũ lực khi cần thiết để thúc đẩy lợi ích của Mỹ.

Trong bối cảnh đó, năm 2026 có thể sẽ là năm quyết định trong mối quan hệ giữa Mỹ và Venezuela.

Xung đột Nga - Ukraine

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu tại Ba Lan ngày 19/12/2025. Ảnh: PAP/TTXVN

Tháng 2/2026, chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine sẽ bước sang năm thứ năm. Năm thứ năm của xung đột có thể là điểm bẻ lái, hướng tới hòa bình khi các bên mất động lực giao chiến hoặc chấp nhận những canh bạc rủi ro hơn để phá vỡ thế bế tắc.

Tuy nhiên, tại Ukraine hiện nay, không bên nào dường như sẵn sàng cho bước đột phá.

Năm thứ năm có thể rất giống bốn năm trước đó khi Nga vẫn dồn sức giành thêm lãnh thổ, còn Ukraine trông cậy vào sự hỗ trợ của các đối tác ở phương Tây về kinh tế và quân sự. Ông Trump đang theo đuổi một thỏa thuận hòa bình mà theo đó sẽ bảo đảm an ninh cho Ukraine để đổi lấy việc Ukraine nhượng lãnh thổ.

Câu hỏi đặt ra là liệu Tổng thống Trump có quy trách nhiệm cho Nga khi các cuộc đàm phán thất bại hay quyết định rút lui hoàn toàn khỏi vai trò trung gian. Ở khía cạnh này, năm thứ năm của cuộc xung đột có thể mang tính quyết định.

Bầu cử mang tính bước ngoặt ở Israel

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trong bài phát biểu trên truyền hình. Ảnh: THX/TTXVN

Xét về thành công quân sự, Israel đã có một năm thuận lợi. Năm 2025 mở đầu bằng một thỏa thuận trao trả con tin và ngừng bắn ở Gaza và kết thúc khi tất cả các con tin còn sống được trả tự do, cùng một kế hoạch ngừng bắn 20 điểm được Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc ủng hộ và kêu gọi Hamas giải giáp. Iran đang ở vị thế yếu nhất kể từ cuộc cách mạng năm 1979. Các thủ lĩnh của các tổ chức từng bao vây Israel như Hamas và Hezbollah đều đã bị tiêu diệt.

Tuy nhiên, nhìn tổng thể, Israel đã không chuyển hóa được thành công quân sự thành những thành tựu chính trị và ngoại giao lâu dài, một phần do chính những chia rẽ nội bộ.

Năm 2026, Israel phải tổ chức bầu cử quốc hội chậm nhất vào ngày 27/10, bốn năm sau cuộc bỏ phiếu gần nhất, và bầu cử có thể diễn ra sớm hơn nếu Thủ tướng Benjamin Netanyahu kêu gọi hoặc nếu chính phủ của ông không thông qua được ngân sách vào mùa xuân.

Kết quả có thể quyết định liệu Israel có thể củng cố các thành công quân sự hay tiếp tục ở trong trạng thái nguyên trạng mong manh và bất định. Nếu sau cuộc bầu cử này, Israel có một liên minh đoàn kết mới, hoặc ít nhất là một liên minh không có các thành viên cực đoan trong chính phủ hiện tại của ông Netanyahu, khả năng Tổng thống Mỹ mở rộng Hiệp định Abraham trước khi kết thúc nhiệm kỳ sẽ tăng lên. Nếu bầu cử rơi vào bế tắc và không tạo ra được một chính phủ mới, hoặc tệ hơn là tạo ra chính phủ như hiện nay, thì gần như sẽ không có tiến triển ngoại giao nào và Israel có thể đánh mất một cơ hội lịch sử.

Khủng bố trở lại

Người dân đặt hoa tưởng niệm các nạn nhân trong vụ xả súng tại bãi biển Bondi ở Sydney, Australia. Ảnh: THX/TTXVN

Mỹ đã xây dựng một liên minh quốc tế gồm 80 quốc gia và các tổ chức như Interpol để theo dõi và chống các phần tử khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Điều đó đã phát huy hiệu quả khi từ 2014 đến 2020, số vụ tấn công khủng bố trên toàn cầu và chịu ảnh hưởng lớn từ IS đã giảm gần 60%. Các vụ tấn công tinh vi từng xảy ra khắp châu Âu trong các năm 2015 và 2016, như ở Paris (11/2015) và Brussels (3/2016), đã chấm dứt hoàn toàn.

Hiện nay, điều đó không còn đúng. Từ 2022 đến 2025, sau các cuộc tấn công của Hamas ở Israel, số vụ việc và số người thiệt mạng lại gia tăng. Các mạng lưới khủng bố toàn cầu đang dần trỗi dậy.

Chỉ riêng trong tháng qua, thế giới đã chứng kiến vụ thảm sát ở Australia nhằm vào người Do Thái trong dịp lễ Hanukkah và vụ phá vỡ một âm mưu ở Los Angeles nhằm kích nổ bom trong đám đông vào đêm Giao thừa. Tuần trước tại Syria, IS đã giết hai binh sĩ Mỹ lần đầu tiên kể từ năm 2019. Mỹ đáp trả bằng các cuộc không kích nhằm vào hơn 70 mục tiêu của IS ở Syria vài ngày trước. Điều này đặt ra câu hỏi vì sao những mục tiêu đó không bị phá hủy sớm hơn. Lãnh đạo cơ quan an ninh nội địa của Anh gần đây mô tả mối đe dọa IS tại nước này là rất lớn và các quan chức Liên minh châu Âu cho biết đây một lần nữa là mối đe dọa nổi bật nhất ở các quốc gia thành viên.

Năm tới dường như sẽ tiếp tục xu hướng đáng lo ngại này.

Cuộc cách mạng AI

Biểu tượng của Deepseek. Ảnh: TTXVN

Ít vấn đề nào vươn lên nhanh chóng hoặc mang tính quyết định trên chương trình nghị sự toàn cầu như trí tuệ nhân tạo (AI). Ở cả Trung Quốc lẫn Mỹ, AI được xem là một cuộc cạnh tranh mang tính sống còn.

Năm 2025, Trung Quốc gây bất ngờ cho thế giới khi ra mắt mô hình DeepSeek R1, thách thức các mô hình hàng đầu của Mỹ với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ. Ứng dụng này nhanh chóng leo lên vị trí hàng đầu trên App Store của Apple và trong thời gian ngắn đã làm rung chuyển các thị trường tài chính, kích hoạt một đợt sụt giảm mạnh của chỉ số Nasdaq. Thị trường đã phục hồi nhưng bất ngờ đó chính là bài học. Sự kiện này cho thấy những lợi thế công nghệ được cho là chắc chắn có thể bị xói mòn nhanh đến mức nào.

Mỹ đã tìm cách củng cố vị thế của mình thông qua các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và một mạng lưới đối tác ngày càng mở rộng, phụ thuộc vào công nghệ Mỹ để triển khai AI.

Trong khi đó, các khó khăn đang gia tăng với Mỹ. Mỹ tụt hậu so với Trung Quốc về năng lực phát điện cần thiết để hỗ trợ mạng lưới trung tâm dữ liệu đang mở rộng nhanh chóng, ngay cả khi nhu cầu điện tăng vọt. Một số nghị sĩ Dân chủ đã bắt đầu kêu gọi hạn chế xây dựng các trung tâm dữ liệu mới. Cũng như thời Chiến tranh Lạnh, cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng có thể va chạm với các áp lực chính trị trong nước.

Năm 2026, dự kiến sẽ xuất hiện nhiều va chạm hơn giữa những bước tiến nhanh của AI, các tranh luận chính sách chưa ngã ngũ và sự cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt. Tổng hòa các yếu tố này nhiều khả năng sẽ khiến AI trở thành một trong những lực lượng định hình chính trị toàn cầu quan trọng nhất trong những năm tới.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc