Cách nào giúp doanh nghiệp Việt giải bài toán khủng hoảng nhân lực chất lượng cao?
Thiếu nhân lực số, thiếu lãnh đạo có tầm, thiếu văn hóa học tập - đó là bức tranh hiện thực được các chuyên gia phác họa tại phiên chuyên đề 'Vươn tầm nội lực để vươn mình đột phá' trong Diễn đàn Kinh tế tư nhân 2025. Qua đó, các doanh nhân, chuyên gia đã đưa ra lời giải cho vấn đề này: Đào tạo 10.000 CEO thế hệ mới, tái thiết mô hình giáo dục nghề gắn với nhu cầu doanh nghiệp và đưa công cụ số vào đào tạo như AI tutor để rút ngắn khoảng cách kỹ năng.
Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 diễn ra ngày 15/9 do Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam chủ trì tổ chức, phối hợp cùng Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam.
Tại Diễn đàn, vấn đề nhân lực được đưa ra như một “nút thắt” trọng yếu. Khảo sát của Talentnet trình bày tại diễn đàn cho thấy chỉ số thực hành quản trị của doanh nghiệp Việt đang ở mức trung bình thấp, trong khi số doanh nghiệp có chương trình đào tạo bài bản cho nhân viên chỉ trọn vẹn chưa đến 10%. Điều này khiến lực lượng lao động thiếu kỹ năng cập nhật, đặc biệt là kỹ năng số, trong bối cảnh AI và tự động hóa đang định hình lại thị trường việc làm. Nếu không nhanh chóng bồi dưỡng năng lực, doanh nghiệp sẽ hụt hơi trong cuộc cạnh tranh khu vực.
Phiên 4 tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 diễn ra chiều 15/9. Ảnh: Trọng Quân
Ông Lê Đắc Lâm - Chủ tịch Vntrip, Phó Chủ tịch Đại học Đại Nam - cảnh báo gần 70% sinh viên tốt nghiệp chưa sẵn sàng đi làm. Ông cho rằng đây là “thất bại kép” khi người học mất thời gian, xã hội lãng phí nguồn lực và doanh nghiệp phải tốn thêm chi phí đào tạo lại.
Thực tế, ngay cả khi nhiều trường đại học mở ngành công nghệ thông tin, kỹ thuật số, số lượng sinh viên ra trường không đáp ứng nhu cầu thị trường và chất lượng vẫn còn xa chuẩn quốc tế. “Nếu không thay đổi căn bản, chúng ta sẽ luôn thiếu người, doanh nghiệp sẽ mãi phải săn đầu người từ nơi khác và chấp nhận chi phí cao”, ông Lê Đắc Lâm nói.
Ông Lê Đắc Lâm - Chủ tịch Vntrip, Phó Chủ tịch Đại học Đại Nam phát biểu tại diễn đàn. Ảnh: Trọng Quân
Không chỉ xét riêng về kỹ năng, Việt Nam còn thiếu hẳn một thế hệ lãnh đạo có khả năng dẫn dắt trong môi trường toàn cầu hóa. Các doanh nhân tại diễn đàn chia sẻ rằng nhiều doanh nghiệp Việt vẫn vận hành theo kiểu gia đình, thiếu chiến lược kế thừa, khiến thế hệ sáng lập rút lui, doanh nghiệp lập tức mất định hướng. Đây là nguyên nhân sâu xa khiến nhiều doanh nghiệp không thể bứt phá quy mô.
Để giải bài toán này, VPSF đề xuất thành lập Quỹ học bổng CXO Việt và triển khai chương trình quốc gia đào tạo 10.000 CEO - “thuyền trưởng tương lai”. Chương trình này kết hợp đào tạo thực chiến, huấn luyện 1-1 và đưa lãnh đạo trẻ ra môi trường quốc tế để cọ xát. Mục tiêu là tạo ra một thế hệ doanh nhân có tư duy quản trị hiện đại, biết tận dụng dữ liệu, công nghệ và hiểu luật chơi toàn cầu.
Nhiều chuyên gia, doanh nhân tham gia phiên thảo luận tại Diễn đàn. Ảnh: Trọng Quân
Một điểm nhấn khác được các chuyên gia nhắc tới là sự cần thiết của giáo dục “may đo” cho doanh nghiệp. Các đại biểu kiến nghị Chính phủ phối hợp cùng doanh nghiệp xây dựng mô hình đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tiễn, đưa công nghệ như AI tutor vào quá trình học để cá nhân hóa lộ trình và giảm chi phí. Khi sinh viên được thực tập ngay tại doanh nghiệp từ năm thứ hai, kỹ năng thực tế sẽ tăng lên, giảm thời gian “thử - sai” sau tốt nghiệp. Đây cũng là cách mà nhiều nước trong khu vực đã làm để rút ngắn khoảng cách kỹ năng.
Không chỉ đào tạo con người, doanh nghiệp cần một văn hóa học tập mới. Theo các chuyên gia, việc học tập liên tục phải trở thành “DNA” của tổ chức. Doanh nghiệp cần ngân sách riêng cho đào tạo, xây dựng hệ thống đánh giá năng lực định kỳ và gắn KPI phát triển bản thân với lộ trình thăng tiến. Chính phủ cũng được đề xuất áp dụng ưu đãi thuế cho doanh nghiệp chi tiêu cho đào tạo nhân lực, biến việc học trở thành một khoản đầu tư chiến lược thay vì chi phí.
Tại phiên thảo luận, nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp thẳng thắn thừa nhận còn lúng túng trong việc vận hành một doanh nghiệp non trẻ, từ quản trị, định hướng chiến lược đến bài toán nhân sự. Các startup đề xuất cần có một chính sách rõ ràng, ổn định dành riêng cho doanh nghiệp giai đoạn đầu, giúp họ giảm bớt rủi ro và có cơ hội tồn tại lâu dài. Vấn đề nhân lực được xem là thách thức lớn nhất: với nguồn vốn hạn chế, các startup hầu như không thể cạnh tranh lương thưởng với doanh nghiệp lớn, buộc phải chú trọng đào tạo nhân sự từ đầu, tuyển sinh viên thực tập, thậm chí tự xây dựng chương trình huấn luyện.
Chia sẻ tại diễn đàn, bà Jenny Nguyễn - Trưởng cộng đồng công nghệ AI Techfest Việt Nam, Tổng Giám đốc AZ Group - cho biết, ngay cả một doanh nghiệp đã bước sang năm thứ 9 như AZ Group vẫn gặp khó trong việc thu hút nhân sự chất lượng cao do hạn chế vốn.
Vì thế, doanh nghiệp tập trung nhận thực tập sinh, đào tạo nội bộ và mong muốn có thêm công cụ hỗ trợ như một “kênh AI” để tối ưu vận hành. Bà cũng đề xuất tận dụng các nền tảng số như YouTube, TikTok, livestream để mở rộng kênh đào tạo, đồng thời nhấn mạnh rằng các chương trình đào tạo hiện có “rất tốt nhưng chưa đủ”, cần thêm sự tham gia của những người có kinh nghiệm thực chiến để tăng tính ứng dụng.
Theo các doanh nghiệp tham dự, nhân lực là chìa khóa để mở cánh cửa đột phá. Khi doanh nghiệp đầu tư đúng vào con người, khi Nhà nước tạo điều kiện để học tập và đào tạo trở thành động lực phát triển, khi nhà trường và doanh nghiệp bắt tay “may đo” kỹ năng cho thế hệ trẻ, khủng hoảng nhân lực sẽ dần được tháo gỡ. Và khi đó, khu vực tư nhân Việt Nam sẽ không chỉ đủ sức cạnh tranh ở thị trường trong nước mà còn có thể tiến xa hơn, vươn tầm khu vực, thậm chí toàn cầu.
