Cách phương Tây 'tiếp sức' cho Nga trong xung đột với Ukraine

Cụ thể, số tiền mà Nga thu được từ xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch sang phương Tây đã cao gấp hơn 3 lần viện trợ mà Ukraine nhận được từ các đồng minh phương Tây, tính kể từ đầu xung đột Nga - Ukraine.

Trước thực tế này, những nhân vật bài Nga cho rằng chính quyền các nước châu Âu và Bắc Mỹ cần nỗ lực hơn nữa để ngăn chặn dầu khí Nga tiếp sức cho nước này trong cuộc đối đầu quân sự với Ukraine.

Đường ống khí đốt của Nga. Ảnh: TASS.

Nga thu lợi như thế nào?

Dầu khí chiếm gần như 1/3 nguồn thu nhà nước của Nga và hơn 60% xuất khẩu của nước này.

Sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, các đồng minh của Ukraine đã áp lệnh trừng phạt lên hàng hóa hydrocarbon của Nga. Mỹ và Anh cấm dầu khí Nga trong khi Liên minh châu Âu (EU) cấm nhập dầu thô của Nga vận chuyển qua đường biển.

Bất chấp điều này, tính đến ngày 29/5/2025, Nga đã thu được hơn 973 tỷ USD từ xuất khẩu nguyên liệu hóa thạch kể từ tháng 2/2022, trong đó có 258,5 tỷ USD lấy từ chính các nước trừng phạt Nga, theo Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và không khí sạch (CREA). Trong số 258,5 tỷ USD này, có tới 236,8 tỷ USD đến từ các quốc gia thành viên EU.

Các nước EU tiếp tục nhập khẩu khí đốt vận chuyển qua đường ống từ Nga cho đến khi Ukraine cắt đứt đường ống trung chuyển vào tháng 1/2025. Tuy nhiên, dầu thô của Nga vẫn được dẫn bằng đường ống vào Hungary và Slovakia. Và dầu khí Nga tiếp tục được đưa vào châu Âu bằng đường ống thông qua Thổ Nhĩ Kỳ, với số lượng ngày càng tăng. Số liệu của CREA cho thấy khối lượng khí đốt đó tăng tới 26,77% trong tháng 1 và tháng 2/2025 so với cùng kỳ của năm 2024. Riêng Hungary và Slovakia tiếp tục nhận khí đốt dẫn qua đường ống qua ngả Thổ Nhĩ Kỳ.

Bất chấp các nỗ lực của phương Tây, doanh thu của Nga năm 2024 từ nhiên liệu hóa thạch chỉ bị giảm có 5% so với năm 2023, còn doanh thu xuất khẩu của nước này chỉ giảm 6%, theo CREA. Trong khi đó, năm 2024 chứng kiến mức tăng 6% ở doanh thu Nga từ xuất khẩu dầu thô và mức tăng 9% ở doanh thu khí đốt của nước này so với cùng kỳ năm trước đó.

Ước tính xuất khẩu khí đốt của Nga sang châu Âu tăng tới 20% vào năm 2024, với xuất khẩu khí hóa lỏng (LNG) lên mức cao kỷ lục. Hiện tại, nửa số xuất khẩu khí hóa lỏng của Nga là sang EU, theo CREA.

Quan chức đứng đầu về chính sách đối ngoại của EU, Kaja Kallas, cho biết khối liên minh này chưa áp “các lệnh trừng phạt mạnh nhất” lên dầu khí Nga do một số thành viên của khối sợ làm leo thang xung đột và vì mua hàng của Nga thì “rẻ hơn trong ngắn hạn”.

Nhập khẩu khí hóa lỏng không nằm trong gói trừng phạt mới nhất (gói thứ 17) do EU phê chuẩn nhằm vào Nga. Tuy nhiên, EU đã thông qua lộ trình hướng tới chấm dứt tất cả hoạt động nhập khẩu khí đốt Nga vào cuối năm 2027.

Dữ liệu cũng cho thấy số tiền mà Nga thu được từ nhiên liệu hóa thạch thường xuyên vượt quá mức viện trợ mà Ukraine nhận được từ đồng minh.

Cơn khát nhiên liệu có thể cản trở nỗ lực của phương Tây giới hạn năng lực của Nga cung cấp tài chính cho hoạt động chiến tranh.

Mai Rosner - nhà vận động cấp cao của nhóm gây áp lực Global Witness, nói rằng nhiều nhà hoạch định chính sách của phương Tây sợ rằng cắt giảm nhập khẩu nhiên liệu Nga sẽ dẫn tới giá năng lượng tăng cao ở các nước phương Tây.

Bà Rosner cho biết thêm: “Nhiều chính phủ phương Tây không thực sự khát khao giới hạn năng lực của Nga trong sản xuất và bán dầu mỏ. Họ quá lo ngại về tác động lên thị trường năng lượng toàn cầu”.

Lỗ hổng trong đòn đánh của phương Tây

Dầu mỏ của Nga được xuất khẩu sang phương Tây vừa qua kênh bán trực tiếp vừa qua nước thứ 3. Tại những nước thứ 3 này, dầu của Nga được chế biến thành sản phẩm nhiên liệu và đôi lúc được pha loãng bằng dầu thô từ các nước khác.

CREA cho hay, họ đã nhận diện được ở Thổ Nhĩ Kỳ 3 “cơ sở lọc dầu mang tính chất tẩy rửa nguồn gốc” của dầu mỏ. Họ phát hiện thêm 3 cơ sở khác ở Ấn Độ chuyên chế biến dầu thô Nga và bán lại nhiên liệu thành phẩm sang các nước trừng phạt Nga. CREA cho biết, những cơ sở lọc dầu này đã sử dụng 6,9 tỷ USD dầu thô Nga để sản xuất các sản phẩm xuất sang các nước trừng phạt Nga.

Bộ Dầu mỏ và khí đốt tự nhiên của Ấn Độ đã lên tiếng chỉ trích báo cáo của CREA là “nỗ lực đánh lừa nhằm làm hoen ố hình ảnh của Ấn Độ”.

Trong khi đó, Vaibhav Raghunandan - nhà phân tích tại CREA, nhận định: “Những nước này biết các nước trừng phạt sẵn lòng chấp nhận hoạt động lách đó. Đây là một lỗ hổng. Mọi thứ hoàn toàn hợp pháp. Ai cũng biết điều đó nhưng chẳng ai dành công sức đáng kể để ngăn chặn”.

Những nhà vận động bài Nga cho rằng các chính phủ phương Tây có công cụ và phương tiện để chặn dòng doanh thu dầu khí chảy vào ngân khố của điện Kremlin.

Tuy nhiên, cựu quan chức Nga Vladimir Milov (nay là đối thủ chính trị của Tổng thống Putin) thừa nhận cuộc cải tổ chính quyền Mỹ do Tổng thống Trump tiến hành có thể gây hại cho các cơ quan như Bộ Tài chính Mỹ và Văn phòng Kiểm soát tài sản nước ngoài (OFAC) - những nhân tố then chốt trong thực thi lệnh trừng phạt nhằm vào Nga.

Nhà phân tích Raghunandan cho rằng chi phí của Nga cho sản xuất dầu thô là thấp hơn mức của các nước trong khối OPEC nên nếu OPEC hạ giá dầu mỏ (nhằm gây khó khăn cho Nga), điều đó sẽ tác động đến chính các nước OPEC (bao gồm Saudi Arabia) trước cả Nga. Ông Raghunandan khẳng định Saudi Arabia sẽ không để cho kịch bản đó xảy ra.

Trung Hiếu/VOV.VN biên dịch Nguồn: BBC