Cách Tổng thống Trump 'xoay chuyển tình thế' trong cuộc chiến thuế quan

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng, Washington, D.C. Ảnh: THX/TTXVN

Theo đài CNN, việc áp đặt mức thuế cao kỷ lục đối với hàng hóa nhập khẩu từ khắp nơi trên thế giới - đặc biệt khi người tiêu dùng Mỹ vẫn đang vật lộn với mức lạm phát cao nhất trong bốn thập kỷ qua - đã đánh dấu một trong những canh bạc táo bạo nhất của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ thứ hai. Ứng viên Tổng thống đảng Cộng hòa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử chủ yếu dựa trên cam kết ổn định tài chính cho người dân Mỹ, nhưng phần lớn các nhà kinh tế lại dự báo rằng chính sách thương mại của ông sẽ làm tăng chi phí cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Tuy nhiên, Tổng thống Trump đã quyết định thực hiện một canh bạc, đi ngược lại những dự đoán này và thành công. Ông sử dụng một số chiến thuật tâm lý có vẻ lỗi thời nhưng lại rất hiệu quả: đặt ra mức thuế quan cao kỷ lục, với mục tiêu khiến bất kỳ thỏa thuận nào sau này cùng mức thuế thấp hơn ngưỡng đó đều trở thành chiến thắng.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent phát biểu trên Bloomberg Television vào sáng 23/7, sau khi Nhà Trắng thông báo đạt được thỏa thuận với Nhật Bản: "Tổng thống Trump luôn có một kế hoạch, nhưng không phải lúc nào kế hoạch đó cũng rõ ràng."

Vào đầu tháng 7, Tổng thống Trump đã đe dọa áp mức thuế 25% đối với Nhật Bản khi các cuộc đàm phán bị đình trệ. Tuy nhiên, vào tối muộn ngày 22/7 (giờ địa phương), một thỏa thuận thương mại giữa hai quốc gia đã được công bố, trong đó Mỹ áp mức thuế 15% đối với hàng hóa Nhật Bản nhập khẩu vào Mỹ. Thông báo này đã giúp thị trường chứng khoán Mỹ phục hồi mạnh mẽ, trong khi thị trường Nhật Bản cũng tăng vọt.

Mặc dù mức thuế 15% này vẫn cao hơn mức thuế 10% đối với hàng hóa Nhật Bản hiện nay (kể từ khi ông Trump tạm hoãn thuế quan vào tháng 4) và cao hơn rất nhiều mức thuế 1,5% mà Nhật Bản phải chịu trước khi ông Trump nhậm chức.

Một số nhà phân tích cho rằng chiến thắng nằm ở sự chắc chắn mà các thỏa thuận thương mại mang lại cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Peter Boockvar, Giám đốc đầu tư của One Point BFG Wealth Partners, nhận định trong một lưu ý gửi các nhà đầu tư vào sáng 23/7: "Điểm tích cực là hy vọng chúng ta sẽ chấm dứt tình trạng mơ hồ về thuế quan, giúp các doanh nghiệp có thể lên kế hoạch dựa trên mức thuế cuối cùng."

Ed Mills, nhà phân tích chính sách Washington của Raymond James, cũng cho rằng Tổng thống Trump đang thắng thế nhờ vào việc thay đổi mục tiêu. "So với những gì ông ấy đe dọa trước đó, có vẻ như ông ấy đã nhượng bộ. Tuy nhiên, mức thuế quan hiện tại vẫn là một mức tương đối. Các nhà đầu tư chỉ muốn có một con số rõ ràng. Họ gần như không quan tâm đó là con số gì, họ chỉ muốn sự bất ổn biến mất," ông Mills lý giải.

Mặc dù cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và các đối tác còn lâu mới kết thúc, và những tác động lâu dài từ các quyết định của ông Trump có thể gây ảnh hưởng về mặt kinh tế và chính trị, nhưng trong ngắn hạn, ông chủ Nhà Trắng dường như đang giành ưu thế.

Tình hình bắt đầu có chuyển biến vào ngày 9/4, khi Tổng thống Trump tạm dừng áp dụng mức thuế cao kỷ lục mà ông đã công bố một tuần trước đó trong vòng 90 ngày. Mức thuế này đã khiến thị trường chứng khoán lao dốc và rơi vào trạng thái thị trường giá xuống. Thị trường trái phiếu cũng bắt đầu có dấu hiệu suy giảm cho đến khi Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent khẳng định rằng Mỹ đang đàm phán để tránh các mức thuế quan khắc nghiệt nhất.

Nhờ đó, thị trường chứng khoán đã phục hồi và tâm lý người tiêu dùng - vốn giảm xuống gần mức thấp nhất trong lịch sử - cũng có sự cải thiện.

Một số diễn biến khác cũng giúp xoa dịu lo ngại kể từ khi tạm dừng áp thuế. Vào ngày 12/4, chính quyền Tổng thống Trump đã loại điện thoại thông minh và các thiết bị điện tử khỏi danh sách hàng hóa chịu thuế cao đối với Trung Quốc, dẫn đến một đợt phục hồi thị trường khác. Vào giữa tháng 5, chính quyền Mỹ đạt được thỏa thuận với Trung Quốc để giảm đáng kể thuế quan và mở cửa lại một số thị trường mà cả hai bên đã đóng cửa khi căng thẳng gia tăng. Thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc đã giảm từ 145% xuống còn 35%.

Các thỏa thuận thương mại với Anh, Trung Quốc, cùng một loạt thỏa thuận bổ sung với Indonesia, Philippines và Nhật Bản cũng giúp ổn định tâm lý thị trường và công chúng.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu ông Trump có thể được coi là người chiến thắng cuối cùng trong cuộc chiến thương mại này hay không. Ít nhất, hàng chục đối tác thương mại có thể sẽ chịu mức thuế cao hơn vào cuối tuần tới, trong khi ông đã đề xuất tăng mức thuế cơ bản từ 10% lên 15% hoặc 20%, áp dụng từ ngày 2/4. Đối với Liên minh châu Âu - một đối tác thương mại lớn khác của Mỹ -tộc việc đạt được một thỏa thuận thương mại dường như rất khó khăn và thuế quan có thể sẽ tăng mạnh ở cả hai bờ Đại Tây Dương.

Mặc dù nền kinh tế Mỹ và toàn cầu có thể chịu đựng được những ảnh hưởng từ chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump trong vài tháng qua, nhưng chưa rõ liệu họ có thể tiếp tục như vậy nếu mức thuế này tăng lên, đặc biệt khi các nhà nhập khẩu Mỹ phải đối mặt với hàng tồn kho trước khi thuế quan mới được áp dụng.

"Vẫn còn quá sớm để hiểu rõ về những tác động lâu dài, đặc biệt là khi một đợt áp thuế quan mới khác dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 8," Lynn Song, nhà kinh tế trưởng của ING phụ trách khu vực Trung Quốc, nhận định trong một lưu ý gửi khách hàng vào sáng 23/7.

Chính quyền ông Trump cũng nhận thức rõ điều này. Theo ông Ulrike Hoffmann-Burchardi, Giám đốc cổ phiếu toàn cầu của UBS Global Wealth Management, thỏa thuận tốt hơn mong đợi với Nhật Bản cho thấy Nhà Trắng có thể không muốn gây sức ép quá mức lên các đối tác thương mại quan trọng. Chính phủ Mỹ hiểu rằng thiệt hại kinh tế từ thuế quan cao và các biện pháp trả đũa tiềm tàng có thể vượt quá mức chấp nhận được của các doanh nghiệp, nhà đầu tư và công chúng.

Bảo Hà/Báo Tin tức và Dân tộc