Cái chết của nhà ngoại giao Liên Xô làm gián điệp cho Mỹ
Alexander Ogorodnik đã chuyển cho tình báo Mỹ CIA nhiều tài liệu mật có giá trị về quan hệ kinh tế giữa Liên Xô với các nước khác. Cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger cho rằng, đó là thông tin tình báo quan trọng nhất mà ông từng đọc…
Nhận 10.000 USD mỗi tháng
Alexander Ogorodnik sinh năm 1939 tại Sevastopol, tốt nghiệp Trường Hải quân Nakhimov ở Leningrad (Nga). Năm 1959, ông gia nhập Đảng Cộng sản Liên Xô. Do thị lực bị suy giảm, Ogorodnik không thể hoạt động trong lĩnh vực quân sự, nên đã xin vào làm tại một nhà in và dự thi vào Học viện quan hệ quốc tế Mátxcơva (MGIMO). Sau khi tốt nghiệp MGIMO và bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ kinh tế học vào năm 1970, Ogorodnik được nhận vào làm việc tại Bộ Ngoại giao Liên Xô, sau đó được bổ nhiệm làm Bí thư Thứ hai Đại sứ quán Liên Xô ở Colombia. Vợ của Ogorodnik cũng đi nhiệm kỳ ngoại giao cùng chồng.
Tại đó, Ogorodnik có mối quan hệ tình cảm “ngoài luồng” với một phụ nữ có tên Olga Serova. Do bán chiếc ô tô Ford của đơn vị với giá 800 USD, nhưng nộp lại số tiền ít hơn nhiều, ông ta bị khiển trách và phải trả lại số tiền chiếm đoạt. Để có tiền trả, Ogorodnik đầu cơ tích trữ thuốc lá, rượu tại một trạm xăng ở Bogota và không biết rằng ông chủ trạm xăng cộng tác với tình báo Colombia.
Ogorodnik được bố trí gặp Pilar Soares Bercala, nhân viên trường Đại học Columbia. Khi biết Pilar có thai, đồng thời bị đề nghị hợp tác với Colombia, ông ta xin gặp đại diện của CIA và được đáp ứng. Theo cô Alejandra Soares, con gái của Ogorodnik và Pilar, bố cô làm việc cho CIA từ đó. Ogorodnik sau đó chuyển cho CIA bản sao báo cáo bí mật của ông ta về thực trạng và triển vọng của quan hệ Liên Xô - Trung Quốc, đồng thời nhận khoản tiền đầu tiên của CIA thông qua Pilar. Ogorodnik nhận 10.000 USD mỗi tháng. Số tiền được chuyển vào tài khoản của ông ở ngân hàngMỹ. Ogorodnik còn nhận 1.000 USD tiền mặt. Ông thường chuyển cho CIA thông tin về việc hoạch định chính sách đối ngoại của ban lãnh đạo Liên Xô.
Để có thể tiếp tục hoạt động sau khi trở về nước, Ogorodnik được cấp đài bán dẫn để nhận tín hiệu từ Trung tâm phát thanh Frankfurt của CIA và được hướng dẫn cách sử dụng máy ảnh mini... Tháng 12-1974, Ogorodnik về nước và làm việc ở bộ phận lập kế hoạch tổ chức sự kiện chính trị đối ngoại của Bộ Ngoại giao Liên Xô. Năm 1976, ông ta chuyển cho CIA 80 tờ tài liệu mật mỗi ngày.
Viên xyanua trong nắp bút
Trong thời gian này, Tình báo Liên Xô KGB bắt đầu truy tìm kẻ làm gián điệp cho Mỹ. Vào năm 1977, Ogorodnik là một trong những người bị tình nghi. Khám xét bí mật nơi ở của ông ta trong tòa nhà số 2/1 trên bờ kè Krasnopresnenskaya, KGB phát hiện các sợi tóc, sợi chỉ được dùng để đánh dấu cửa tủ, ngăn kéo bàn… Để không đánh động đối tượng, KGB hủy bỏ cuộc khám xét và cài thiết bị nghe lén trong phòng, sử dụng căn hộ phía trên phòng của Ogorodnik để tổ chức việc giám sát. Ngày 21-6-1977, khi ông ta đi làm, các nhân viên KGB lại đến nơi ở của Ogorodnik. Đúng lúc đó, họ được thông báo rằng Ogorodnik trên đường về nhà. Việc bắt giữ bắt ông ta được quyết định lập tức.
Ogorodnik bị bắt khi về đến nhà và đã chỉ nơi cất giấu tài liệu mật, 2 khẩu súng ngắn, các hướng dẫn của CIA tại nơi ở và nhà để xe… Trong lúc viết bản tự khai, ông ta đã tháo phần đầu bút rồi đưa tay lên miệng, sau đó ngã xuống sàn nhà và sùi bọt mép. Các sĩ quan KGB dùng thước kim loại cạy miệng Ogorodnik và lấy được một phần viên thuốc, nhưng đã quá muộn. Một viên xyanua được để trong nắp bút của ông ta. Điệp viên Liên Xô Karel Koecher cho rằng, Ogorodnik chết không phải do thuốc độc mà do đau tim.
Sau đó, các chuyên gia trang điểm giỏi nhất hãng Mosfilm biến nhân viên KGB Victor Pesk thành Ogorodnik và chuẩn bị cho cuộc gặp tiếp theo với người của CIA. Tối 15-7-1977, V.Pesk trong vai Ogorodnik đến địa điểm đã định. Phó lãnh sự Đại sứ quán Mỹ Martha Peterson đã xuất hiện gần nơi đặt hộp thư bí mật trên cây cầu bắc qua sông Mátxcơva. Bà Peterson đã bị bắt giữ, bị đưa về trụ sở của KGB, sau đó bị trục xuất khỏi Liên Xô.