'Cái giá' của xung đột Iran – Israel

Khi “xương sống kinh tế” trở thành mục tiêu

Chỉ trong hai ngày cuối tuần 14-15/6, không quân Israel đã thực hiện hơn 250 cuộc không kích và nhắm tới hơn 700 mục tiêu tại Iran, bao gồm cả thủ đô Tehran. Những mục tiêu lần này không chỉ là các cơ sở hạt nhân, mà còn trải rộng sang hệ thống năng lượng, nhà máy điện tử, kho nhiên liệu, sân bay, và cơ sở hạ tầng dân sự, theo New York Times, trong đó bao gồm cả mỏ khí đốt South Pars.

Các nhà phân tích và cựu quan chức Iran nhận định, bằng cách tấn công vào ngành công nghiệp, lực lượng an ninh địa phương và cơ sở hạ tầng của Iran, Israel đang nhắm đến việc làm suy yếu Nhà nước Iran, gây thêm thiệt hại cho nền kinh tế vốn đang chao đảo.

Các đòn tấn công đáp trả liên tiếp giữa Iran và Irsael khiến căng thẳng tại Trung Đông tiếp tục leo thang. Ảnh: Reuters.

Trong khi Israel tung đòn phủ đầu, Iran đã chứng minh khả năng phản ứng của mình. Rạng sáng 16/6, nhiều thành phố Israel như Bat Yam, Tel Aviv, Haifa liên tiếp hứng chịu các cuộc tấn công bằng tên lửa từ Iran. Hệ thống phòng không của Israel phải hoạt động liên tục, còi báo động vang khắp nơi. Một số tên lửa còn xuyên thủng phòng tuyến, làm hư hại cơ sở hạ tầng điện ở miền Trung và gây cháy gần nhà máy lọc dầu Haifa.

Đáng chú ý, trước đó, Israel tuyên bố đã tiêu diệt hàng loạt lãnh đạo cấp cao của quân đội Iran. Song theo các chuyên gia, hệ thống chỉ huy của Iran đã nhanh chóng tái cấu trúc và khôi phục khả năng tấn công. Nhà nghiên cứu Trita Parsi từ Viện chính sách Quincy nhận định: “Phía Israel đã đánh giá thấp năng lực của Iran trong việc tái tổ chức”.

Theo ông Parsi, Israel tin rằng họ đã “làm gián đoạn hệ thống chỉ huy và điều hành của Iran” nhưng thực tế là hệ thống này “đã nhanh chóng được khôi phục". “Những gì chúng ta đang chứng kiến là các tên lửa của Iran đã xuyên thủng mọi lớp của hệ thống phòng không Israel", ông Parsi nhấn mạnh.

Tác động nhãn tiền tới thị trường thế giới

Không chỉ dừng lại ở cuộc chiến giữa hai quốc gia, xung đột Iran – Israel đang thổi bùng mối lo toàn cầu về an ninh năng lượng. Theo hãng thông tấn bán chính thức Tasnim của Iran, một phần mỏ khí đốt South Pars của nước này đã bị đình chỉ hoạt động sản xuất sau khi trúng hỏa lực tấn công của Israel ngày 14/6. Việc Israel tấn công mỏ South Pars, nơi Iran chia sẻ khai thác cùng Qatar, khiến thị trường dầu khí chấn động. Dù chưa ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu, giá dầu thô vẫn tăng đột biến 10%, đạt mốc 73 USD/thùng – mức cao nhất kể từ đầu năm.

Nếu xung đột Israel - Iran tiếp tục leo thang, tình hình Trung Đông chắc chắn sẽ thêm căng thẳng và có thể đẩy giá dầu lên mức 200 - 300 USD/thùng, đe dọa khiến lạm phát tăng ở các nước châu Âu. Đó là cảnh báo được Phó Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Iraq Fuad Hussein đưa ra trong cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul hôm 14/6.

Theo số liệu trực diện nhất, giá dầu đã tăng mạnh vào đầu phiên giao dịch 16/6 tại châu Á, sau khi Israel và Iran thực hiện các hoạt động quân sự mới vào ngày 15/6. Vào lúc 6h ngày 16/6 theo giờ Việt Nam, giá dầu Brent Biển Bắc đã tăng 1,70 USD lên mức 75,93 USD/thùng, trong khi giá dầu thô ngọt nhẹ Mỹ (WTI) tăng 1,62 USD lên 74,60 USD/thùng.

Những diễn biến mới nhất này cũng làm dấy lên lo ngại về nguy cơ gián đoạn tại eo biển Hormuz, tuyến đường quan trọng vận chuyển lượng lớn dầu thô và các sản phẩm tinh chế từ Trung Đông đến các điểm khác nhau trên thế giới, với khoảng 1/5 tổng lượng dầu tiêu thụ của thế giới đi qua eo biển này mỗi ngày. Trong thông báo ngày 14/6, ông Esmaeil Kowsari - thành viên Ủy ban An ninh quốc gia và Chính sách Đối ngoại Quốc hội Iran - cho biết Tehran đang cân nhắc khả năng phong tỏa eo biển Hormuz. Cần phải nhấn mạnh rằng, Iran sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn thứ hai thế giới và trữ lượng dầu thô lớn thứ ba, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng (EIA) thuộc Chính phủ Mỹ.

Cho đến nay, cuộc chiến giữa Iran và Israel vẫn chưa thấy hồi kết, nhưng cái giá phải trả cho đòn đối đầu giữa hai quốc gia không chỉ nằm ở câu chuyện “người thắng – kẻ thua”, mà còn là vấn đề kinh tế thế giới. Nếu Iran “trả đũa” Israel bằng cách nhắm vào các cơ sở dầu khí của các nước đồng minh Mỹ, hoặc phong tỏa Eo biển Hormuz, hậu quả sẽ mang tính hệ thống. Những “nút thắt” như Fordow – cơ sở làm giàu uranium Fordow của Iran – đang là tâm điểm căng thẳng.

Song hệ quả kinh tế đã manh nha xuất hiện: từ trì hoãn cắt giảm lãi suất ở các nước lớn, cho tới nguy cơ suy thoái với doanh nghiệp. Và điều đáng lo ngại hơn là, cuộc xung đột này có thể lan rộng và trở thành chiến tranh toàn diện ở Trung Đông. Nói cách khác, việc xung đột kéo dài sẽ không chỉ là câu chuyện Trung Đông – mà là bóng đen lơ lửng trên đầu cả nền kinh tế toàn cầu đang mong manh sau đại dịch, chiến tranh thương mại và bất ổn địa chính trị liên tiếp.

Bảo Hân