Cái giá đằng sau hy vọng đàm phán Nga-Ukraine: Khi hòa bình đến từ chiến trận

Leo thang tấn công để ngừng bắn?

Theo các nguồn tin, từ sáng 20/5 đến 26/5, Ukraine đã sử dụng hơn 1.000 UAV và hàng chục tên lửa tấn công nhiều mục tiêu, trong đó có khu vực Moscow và máy bay trực thăng của Tổng thống Vladimir Putin khi thị sát tỉnh Kursk (Kiev phủ nhận tin này).

Nga liên tiếp tiến hành các đòn không kích quy mô chưa từng thấy, kéo dài nhiều giờ vào nhiều mục tiêu quân sự, cơ sở công nghiệp quốc phòng ở Kiev và các thành phố khác. Chiến sự chưa có dấu hiệu hạ nhiệt thì lại có chuyện “đổ thêm dầu vào lửa”.

Trong bức ảnh do Cơ quan Cứu hộ khẩn cấp Ukraine cung cấp, lính cứu hỏa đang cố gắng dập tắt đám cháy sau cuộc tấn công của Nga ở khu vực Kiev ngày 25/5.

Ngày 26/5, Thủ tướng Đức Friedrich Merz tuyên bố dỡ bỏ hết hạn chế Kiev sử dụng tên lửa tầm xa tấn công Nga, nhằm “tạo sự khác biệt mang tính quyết định trong chiến sự ở Ukraine”. Đó cũng là ý tưởng của lãnh đạo Anh, Pháp, Mỹ... Việc Washington “quay xe” là tín hiệu vui với Kiev.

NATO quyết định nối lại hoạt động quân sự giám sát Biển Đen, áp sát không phận Nga. Ngày 28/5, Quốc hội Đức phê duyệt gói viện trợ 5,7 tỷ USD, trong đó có 1,2 tỷ USD giúp Ukraine nâng cấp hệ thống phòng không và sản xuất vũ khí tầm xa.

Các động thái của phương Tây nhằm hỗ trợ, vực Ukraine vượt qua khó khăn, tăng khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga; khuyến khích Kiev củng cố quyết tâm, tiếp tục cuộc chiến, quyết không nhượng bộ. Bằng cách đó, phương Tây thể hiện sự can dự trực tiếp vào xung đột; chứng tỏ quyết tâm chống Nga đến cùng; răn đe, gia tăng sức ép buộc Điện Kremlin phải chấp nhận tối hậu thư ngừng bắn vô điều kiện.

Theo chuyên gia quốc tế, nỗ lực “vượt lằn ranh đỏ” của phương Tây có nguy cơ khơi mào cuộc đối đầu quân sự trực tiếp giữa Nga và NATO; đẩy Brussels vào thế lúng túng nếu phải vận dụng điều 5, nguyên tắc phòng thủ tập thể khi Moscow đáp trả vào một quốc gia thành viên.

Hành động của Brussels, Kiev gây thêm khó khăn, tổn thất cho Moscow nhưng khó xoay chuyển cục diện. Mục tiêu trước mắt của phương Tây là tìm kiếm một thỏa thuận “đóng băng xung đột” với nhượng bộ ít nhất có thể. 30 ngày ngừng chiến và thời gian đàm phán là “khoảng lặng” quý để Ukraine, với sự chống lưng của phương Tây, củng cố quân đội, khôi phục công nghiệp quốc phòng, cải thiện thế trận, tập hợp lực lượng, ngăn chặn đà tiến công của Nga, tạo thời cơ “lật ngược thế cờ”.

Nga muốn gì và có thể làm gì

Điện Kremlin khẳng định việc phương Tây cung cấp tên lửa tầm xa, hỗ trợ, phối hợp cùng Kiev tấn công Nga đồng nghĩa với sự tham chiến trực tiếp, là hành động khiêu khích cực kỳ nguy hiểm, đẩy xung đột lên bước leo thang mới; cản trở nỗ lực chấm dứt xung đột. Moscow có quyền và đầy đủ khả năng đáp trả.

Cuối năm 2024, Nga điều chỉnh học thuyết hạt nhân, hạ ngưỡng sử dụng vũ khí chiến lược. Trong đó, việc Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa do phương Tây cung cấp, hỗ trợ, phối hợp, tấn công sâu vào lãnh thổ Nga là một trong 4 trường hợp Moscow có thể vận dụng ngưỡng mới.

Ngoài đòn tấn công trực tiếp tại Ukraine, Nga có thể đáp trả bằng nhiều loại vũ khí vào các mục tiêu trên lãnh thổ một số quốc gia thành viên NATO liên quan đến cung cấp, vận chuyển, hỗ trợ tình báo, trinh sát, chỉ huy, điều khiển tên lửa tầm xa cho Ukraine. Tuyên bố của Moscow trước hết là lời cảnh báo. Điện Kremlin không thực sự muốn đẩy xung đột thành cuộc chiến tranh khu vực, toàn cầu, mà hậu quả sẽ vô cùng thảm khốc với tất cả các bên.

Cơ hội hòa bình nào cho xung đột Nga-Ukraine? (Nguồn: Sky News)

Hành động “bật đèn xanh” của phương Tây thúc đẩy Nga gia tăng cường độ, quy mô tấn công, mở rộng vùng kiểm soát, thiết lập vành đai an ninh, gây tổn thất nặng nề cho Ukraine, buộc Kiev và đồng minh vào thế bất lợi, chấp nhận các điều kiện của Moscow. Nhưng Điện Kremlin vẫn sẵn sàng tham gia vòng đàm phán thứ hai, ngày 2/6. Ưu tiên của Nga là tìm kiếm giải pháp hòa bình lâu dài gắn với loại bỏ tận gốc nguyên nhân xung đột.

Tuy chiến lược, mục tiêu của các bên khác nhau, nhưng cũng có điểm chung là muốn chấm dứt xung đột theo cách có lợi cho mình. Thoạt nhìn có vẻ nghịch lý, nhưng suy cho cùng, đòn tấn công mạnh mẽ của Nga, Ukraine hướng tới buộc đối phương ngồi vào bàn đàm phán trong tư thế bất lợi. Như thế, cánh cửa đối thoại vẫn không bị khóa chặt, đàm phán vẫn là một kịch bản có khả năng xảy ra.

Giá đắt của hòa bình

Ngày 28/5, Kiev đã gửi điều kiện ngừng bắn, yêu cầu Moscow phản hồi trước vòng đàm phán tới tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Thông tin cho biết, Mỹ, Đức, Pháp, Anh sẽ “hộ tống” đoàn Ukraine đàm phán với Nga. Thực chất, phương Tây và Ukraine vẫn đòi hỏi ngừng bắn vô điều kiện trước khi đàm phán và cơ bản không thỏa hiệp với nhiều điều kiện của Nga.

Moscow đã hoàn thành đề xuất các điều kiện cụ thể chấm dứt xung đột; nhấn mạnh loại bỏ hoàn toàn và không thể đảo ngược các nguyên nhân gốc rễ của xung đột. Đồng thời, có thỏa thuận, cơ chế tin cậy, ràng buộc pháp lý đảm bảo an ninh, lợi ích quốc gia của Nga, trong đó có việc chấm dứt mở rộng thành viên NATO, dỡ bỏ lệnh trừng phạt và phong tỏa tài sản… Điện Kremlin cảnh báo, càng kéo dài xung đột, Kiev càng phải trả giá nhiều hơn.

Các bên đều nói đàm phán vô điều kiện, nhưng thực chất vẫn lồng các điều kiện tiên quyết trái ngược nhau. Cánh cửa đàm phán không bị khóa, nhưng hành trình sẽ kéo dài vô cùng phức tạp. Trong quá trình đó, chiến sự vẫn đan xen, thậm chí ác liệt hơn, cho đến khi một trong hai bên hoặc cả hai buộc phải thỏa hiệp, nhượng bộ.

Với tương quan tiềm lực, sức mạnh, cục diện hiện nay và diễn biến thời gian tới, chuyên gia quốc tế cho rằng cả Ukraine và Nga đều bị tổn thất, nhưng Kiev sẽ khó khăn, bất lợi hơn. Trước sau, xung đột cũng sẽ kết thúc, nhưng hòa bình sẽ phải trả giá đắt.

TS. Vũ Đăng Minh