Cải tạo không gian Hồ Gươm thế nào để lưu giữ ký ức người Hà Nội?

Chi tiết quy hoạch bố trí không gian Hồ Gươm

Theo Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, việc nghiên cứu mở rộng không gian công cộng khu vực Hồ Gươm là cụ thể hóa Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 (phê duyệt cuối năm 2024). Quy hoạch này đưa ra định hướng phát triển không gian khu vực Hồ Gươm là nghiên cứu bảo tồn, cải tạo chỉnh trang và sắp xếp tổ chức theo hướng có nhiều không gian công cộng.

Tổng diện tích khu đất dự kiến quy hoạch khoảng 2 ha, nằm giữa các phố Đinh Tiên Hoàng, Trần Nguyên Hãn, Lý Thái Tổ và trụ sở Sở Văn hóa và Thể thao ở phố Hàng Dầu. Khu này nằm dọc mặt phố Đinh Tiên Hoàng, khu đất này có vỉa hè rộng, nhiều cây xanh, giáp các di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh như đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc, Tháp Bút...

Hà Nội sẽ cải tạo lại cảnh quan khu vực Hồ Gươm.

Lãnh đạo Sở Quy hoạch – Kiến trúc cho biết, về phương án thiết kế, cải tạo Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, Sở đã có ý kiến và được lãnh đạo thành phố đồng tình về việc hoàn chỉnh thiết kế đô thị riêng.

Phương án ý tưởng, giải pháp tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan khu vực quảng trường với phạm vi gồm đường Đinh Tiên Hoàng, bề mặt các ô phố, tuyến phố Đinh Tiên Hoàng, Cầu Gỗ, phố Hồ Hoàn Kiếm…, bề mặt tòa nhà Long Vân - Hồng Vân, trung tâm thông tin văn hóa hồ Gươm, tòa nhà Thủy tạ.

Tới đây, Sở sẽ phối hợp, hướng dẫn UBND quận Hoàn Kiếm lập đồ án thiết kế đô thị riêng khu vực quảng trường, tuyến phố khu vực Bắc hồ Hoàn Kiếm, Nam phố cổ, nội dung chủ đạo là khu vực Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục; phối hợp cùng đơn vị tư vấn tham vấn Hội đồng Kiến trúc thành phố, trên cơ sở đó hoàn chỉnh, chuẩn hóa vào nội dung đồ án thiết kế đô thị riêng.

Với dự án không gian công cộng khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm, để rút ngắn thời gian nghiên cứu quy hoạch, lập đề xuất chủ trương đầu tư dự án, Sở cũng sẽ khẩn trương hỗ trợ quận Hoàn Kiếm xác định ranh giới nghiên cứu quy hoạch; xác định các khu vực bố trí, xây dựng lại cơ quan, trụ sở, bố trí diện tích làm việc thay thế, dự án tái định cư…

Việc quy hoạch lại khu vực Hồ Gươm còn xuất phát từ thực tiễn nơi này mỗi năm có hàng trăm sự kiện lớn nhỏ. Ngoài việc tổ chức không gian đi bộ Hồ Gươm vào dịp cuối tuần, các dịp kỷ niệm lớn của đất nước, thành phố đều tổ chức hoạt động văn hóa nghệ thuật.

Tuy nhiên, không gian công cộng ở Hồ Gươm đang chật hẹp. Đông Kinh Nghĩa Thục là quảng trường duy nhất ở khu vực, diện tích chỉ khoảng 5.000 m2. Mỗi lần diễn ra các sự kiện lớn, chính quyền đều tổ chức cấm hoặc hạn chế phương tiện lưu thông, hạn chế người tham gia khi thấy nguy cơ quá tải.

Kiến trúc cảnh quan nào cần bảo tồn?

TS.KTS Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch Chi hội Kiến trúc sư Cảnh quan Việt Nam, Trưởng bộ môn Kiến trúc cảnh quan, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch (Trường Đại học Xây dựng Hà Nội) đánh giá, việc mở rộng không gian này sẽ tạo cơ hội cho việc nâng cao chất lượng không gian kiến trúc cảnh quan khu vực Hồ Gươm cũng như đảm bảo một không gian công cộng đủ lớn cho các hoạt động quy mô cấp thành phố và quốc gia.

Việc giải phóng một phần phía Đông của Hồ Gươm để có được không gian công cộng đủ lớn nhưng cần phải là công viên, theo hướng sinh thái và hạn chế bê tông nhiều nhất có thể. Khi đấy khu vực sẽ có tính kết nối không gian với các khu vực khác như vườn hoa Con Cóc để tạo nên vùng không gian công cộng linh hoạt, đa dạng cho các hoạt động công cộng trong tổng thể khu vực Hồ Gươm.

Theo TS.KTS Phạm Anh Tuấn, điểm quan trọng nhất là giao thông tĩnh. Quy hoạch khu vực cần nghiên cứu tạo các điểm đỗ xe để đảm bảo tính tiện nghi cho hoạt động. Đồng thời giải pháp quy hoạch cần chú trọng đến khả năng kết nối với các không gian xanh khác của thủ đô, nghiên cứu khả năng liên kết với khu vực ngoài đê (nơi được quy hoạch thành công viên ven sông Hồng có quy mô lớn). Góp phần nâng cao chất lượng hệ sinh thái đô thị.

Chuyên gia lưu ý, nghiên cứu mở rộng không gian Hồ Gươm, cần nghiên cứu ở cấp độ khu vực, không nên chỉ giới hạn trong phạm vi nghiên cứu. Cần nghiên cứu mối quan hệ của Hồ Gươm, không gian xanh khu vực này với các khu chức năng, không gian công cộng, công trình đặc biệt trong khu vực để đảm bảo tính kết nối, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tổng thể của khu vực nội đô lịch sử, cũng như khả năng kết nối và hỗ trợ hoàn thiện hệ sinh thái của đô thị.

Trong quá trình nghiên cứu và đề xuất giải pháp, cần có những điều tra khảo sát tỉ mỉ, kỹ lưỡng để đánh giá toàn diện các giá trị kiến trúc, cảnh quan cần bảo tồn, tránh tình trạng đập đi để xây lại toàn bộ thiếu căn cứ. Như vậy, sẽ góp phần gìn giữ giá trị lịch sử, các di sản vật thể kiến trúc có giá trị và tạo nên sự chuyển tiếp về lịch sử phát triển của không gian kiến trúc cảnh quan quanh khu vực Hồ Gươm.

Không gian quanh hồ Gươm vốn đã đa dạng các loại hình hoạt động của không gian công cộng. Cái thiếu của khu vực này chính là các không gian đủ rộng để làm các công viên và quảng trường đủ lớn và xứng tầm với vai trò và vị trí của Hồ Gươm trong lịch sử phát triển của Hà Nội.

Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, khu vực dự kiến làm không gian mở phía đông hồ Hoàn Kiếm là nơi lưu giữ dấu tích của nền công nghiệp đầu tiên của Hà Nội. Vì vậy Hà Nội cần lưu giữ lại một di tích nào đó trong không gian công viên, để lưu giữ lại ký ức của một Hà Nội thuộc địa trước khi vươn mình hiện đại. "Ngoài ra công viên cần phải nhiều cây xanh và có các không gian mỹ thuật" - ông nói thêm.

Đây là một dự án quan trọng, có giá trị cho phát triển lâu dài, chính quyền các cấp của thành phố cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan. Cần nghiên cứu kỹ lưỡng để khai thác và phát huy tối đa các giá trị không gian, văn hóa, lịch sử của khu vực. Đồng thời, thành phố cần tìm kiếm các nhà tư vấn đủ tầm, đúng chuyên môn để đảm bảo dự án có tính khả thi.

Thành phố nên lắng nghe các chuyên gia trong các lĩnh vực có liên quan để có thêm những đóng góp và các ý kiến phản biện để có góc nhìn đa chiều trong việc đánh giá các giải pháp thiết kế. Qua đó giúp chính quyền địa phương ra những quyết định đầu tư cải tạo tối ưu nhằm nâng cao chất lượng không gian kiến trúc cảnh quan khu vực, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử khu vực Hồ Gươm.

Tô Hội