Cải tạo không gian quanh Hồ Gươm:Cần có cái nhìn toàn diện, thấu đáo

Hà Nội cần có quy hoạch chi tiết, thận trọng để phát huy tốt nhất không gian Hồ Gươm. (Trong ảnh: Một góc tòa nhà “Hàm cá mập” và Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục hiện nay). Ảnh: Quang Vinh.

Theo kế hoạch, Hà Nội sẽ phá dỡ tòa nhà "Hàm cá mập" (khu vực Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục) trước 30/4 và xong trước 2/9/2025 đối với khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm. Sau khi phá bỏ tòa nhà "Hàm cá mập" và kết hợp với tuyến phố xung quanh sẽ tạo ra không gian khoảng 1,2ha để phục vụ cộng đồng, phía dưới khu vực sẽ làm 3 tầng hầm. Còn với khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm, TP Hà Nội dự kiến làm quảng trường - công viên trên diện tích khoảng 2,1ha.

Đặc biệt, TP Hà Nội đang nghiên cứu phương án bổ sung cảnh quan đối với các khu vực xung quanh, trong đó có phương án chiếu sáng, dự kiến bố trí "Tháp ánh sáng" tại trung tâm quảng trường (vị trí của đài phun nước hiện nay), góp phần tạo cảnh quan, khả năng chiếu sáng hiện đại cho khu vực quảng trường và cả Hồ Gươm.

Nên lấy ý kiến chuyên gia, người dân

Chủ trương mở rộng không gian quảng trường và cảnh quan xung quanh Hồ Gươm nhận được sử ủng hộ của người dân, cũng như các chuyên gia, nhà nghiên cứu. Tuy vậy, nhiều ý kiến cho rằng, cần có quy hoạch chi tiết, tổ chức triển lãm lấy ý kiến đóng góp của người dân, chuyên gia để công trình mới xây dựng vừa đáp ứng nhu cầu mỹ thuật vừa phát huy tốt nhất những giá trị di sản Hồ Gươm; để thành phố sẽ mở ra một không gian mới, nhưng vẫn bảo tồn được quần thể văn hóa tâm linh đặc biệt Hồ Gươm.

Ghi nhận của phóng viên, những ngày gần đây, rất đông người dân và du khách đổ về khu vực Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) để “check-in” cùng tòa “Hàm cá mập”. Khu vực này vốn đã đông đúc nay càng nhộn nhịp hơn. Nhiều du khách còn chọn các quán cà phê đối diện để ngắm nhìn toàn cảnh tòa nhà "Hàm cá mập" trước khi nó trở thành ký ức.

Anh Đỗ Tuấn, phường Hàng Buồm (quận Hoàn Kiếm) sau khi dạo một vòng quanh Hồ Gươm đã lưu lại một vài kiểu ảnh trước tòa nhà “Hàm cá mập”. “Tôi đang mường tượng sau khi phá dỡ, không gian này sẽ quy hoạch lại như nào để hài hòa với Hồ Gươm và các công trình kiến trúc xung quanh hồ, hài hòa giữa con người và thiên nhiên” - anh Tuấn chia sẻ và cho biết, người dân khu phố cổ rất muốn được biết và muốn được đóng góp ý kiến vào các các bản quy hoạch đó.

Bác Vương Minh Hà (79 tuổi, trước đây sống trên phố Hàng Ngang, hiện nay chuyển về phố Trần Duy Hưng, Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: "Theo tôi, việc UBND TP Hà Nội quyết định hạ giải tòa nhà “Hàm cá mập” và di dời một số trụ sở cơ quan nhà nước và khoảng 40 nhà dân nhằm tái thiết không gian công cộng, góp phần làm đẹp Thủ đô là điều cần thiết. Tuy nhiên, sau khi giải phóng mặt bằng, cần đặc biệt lưu ý đến quy hoạch xây dựng để đảm bảo không gian hài hòa với Hồ Gươm, tránh việc tiếp tục mọc lên những khối bê tông nặng nề, mất mỹ quan".

Nhiều người đổ về trước tòa nhà “Hàm cá mập” chụp ảnh lưu niệm. Ảnh: Quang Vinh.

Đây cũng là ý kiến của nhiều chuyên gia, kiến trúc sư. Họ mong muốn các cơ quan chức năng lắng nghe ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học để bàn luận, thống nhất để tạo ra một không gian văn hóa hài hòa giữa cái cổ kính và hiện đại, phát huy tốt nhất những giá trị của di sản. Để thành phố ngày càng phát triển nhưng vẫn giữ được những giá trị về mặt lịch sử, văn hóa, những nét đẹp cổ kính và không gian hài hòa giữa các công trình.

ThS. KTS Phạm Hoàng Phương - Viện Kiến trúc Quốc gia đánh giá, trong bối cảnh mới cần có sự đổi mới về kiến trúc cảnh quan đô thị để đưa Hà Nội cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới. “Đồ án quy hoạch chỉnh trang khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm của thành phố lần này là một định hướng nghiên cứu rất táo bạo, nhưng phù hợp với hoàn cảnh, yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, theo tôi, trong quá trình thực hiện cần đặc biệt chú trọng đến yếu tố bảo tồn và phát huy các giá trị không gian kiến trúc cảnh quan di sản lõi của Thủ đô để tạo lập rõ nét hơn bản sắc và nhận diện của đô thị.

Đồng quan điểm, TS.KTS Đặng Việt Dũng - Khoa Kiến trúc và Quy hoạch (Trường Đại học Xây dựng Hà Nội) cho rằng: Việc cải tạo, lập quy hoạch mặt bằng và đầu tư chỉnh trang, tái thiết không gian Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục cần được thực hiện một cách bài bản.

“Để đảm bảo tính khách quan và hiệu quả, theo tôi cần tổ chức triển lãm công khai bản quy hoạch chi tiết, lấy ý kiến rộng rãi từ các chuyên gia, kiến trúc sư, nhà nghiên cứu văn hóa và người dân. Ý kiến của người dân đóng vai trò quan trọng, bởi họ có góc nhìn thực tế về cuộc sống xã hội cũng như các vấn đề sinh hoạt, mưu sinh, nhu cầu hưởng thụ văn hóa, nghệ thuật” - ông Dũng nói.

Đảm bảo sự kết nối hạ tầng và thẩm mỹ

Trong quy hoạch đô thị, sự hài hòa với không gian xung quanh luôn là yếu tố cốt lõi, đặc biệt đối với khu vực lõi đô thị lịch sử như Hồ Gươm - nơi mang giá trị lớn về văn hóa, lịch sử. Vấn đề quan trọng đặt ra ở đây là định hướng thiết kế đô thị sao cho đảm bảo sự kết nối giữa phía Đông và phía Tây Hồ Gươm với các khu phố cổ, phố cũ của Hà Nội. Quy hoạch ngoài đảm bảo về mặt thẩm mỹ phải bám sát đời sống thực tế để tránh việc sau một thời gian phải điều chỉnh lại quy hoạch.

TS.KTS Đặng Việt Dũng cho rằng, việc dỡ bỏ tòa nhà “Hàm cá mập” có thể giúp mở rộng không gian, nhưng cần được thực hiện hợp lý để đảm bảo sự kết nối về hạ tầng và tính thẩm mỹ. Giải pháp phù hợp là ưu tiên tăng cường cây xanh, hạn chế bê tông hóa nhằm bảo tồn cảnh quan khu vực xung quanh Hồ Gươm; đồng thời đáp ứng nhu cầu của sự phát triển trong đời sống văn hóa, tinh thần, vật chất của người dân, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế du lịch.

Vào mỗi dịp nghỉ lễ, tết, các không gian công cộng của thành phố Hà Nội luôn có lượng người đông đúc, quá tải. Có thể nói thành phố đang rất thiếu những không gian công cộng đáp ứng đủ tiêu chí về không gian cây xanh, mặt nước, giải trí...

KTS Đoàn Kỳ Thanh - người sáng lập không gian sáng tạo Zone 9 - cho rằng, người dân đến phố đi bộ không chỉ để đi, mà quan trọng hơn là để dừng lại, tận hưởng không gian xung quanh. Để làm được điều đó, cần có những khoảng không đủ rộng, tạo điều kiện cho mọi người dừng chân, tương tác và sinh hoạt cộng đồng. Vì vậy, việc giải phóng diện tích, trả lại không gian công cộng là một quyết định đúng đắn, mang ý nghĩa dài lâu cho tương lai.

Hà Nội từ trước đến nay vẫn thiếu vắng một quảng trường thực sự đúng nghĩa, một không gian đủ lớn để người dân có thể sử dụng, gặp gỡ và tham gia các hoạt động cộng đồng. Những không gian vừa bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử, vừa đáp ứng nhu cầu của sự phát triển trong đời sống văn hóa, tinh thần, vật chất của người dân.

Ngoài ra, theo KTS Đoàn Kỳ Thanh, trong đồ án nghiên cứu về phát triển khu vực đi bộ quanh Hồ Gươm cũng cần giải quyết nhiều công trình khác. Còn những công trình lịch sử nên chuyển sang thành chức năng như bảo tàng và tăng thêm những diện tích thương mại dịch vụ để phục vụ cho không gian công cộng, không gian đi bộ. Tức là chỳng ta sẽ phải kết hợp hài hũa cỏc yếu tố.

Thực hiện dự án đầu tư cải tạo không gian hồ Hoàn Kiếm và Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của TP Hà Nội. Đã đến lúc không gian trung tâm được chỉnh trang hài hòa. Hồ Gươm cần trở thành không gian công cộng, không gian tổ chức các sự kiện văn hóa. Song, đa phần ý kiến chuyên gia, nhà nghiên cứu và người dân cho rằng quan trọng hơn là cách thiết kế và sử dụng không gian đó sao cho hiệu quả. Cần có những nghiên cứu sâu về các hoạt động và chương trình phù hợp, tránh biến quảng trường thành một không gian chỉ mang tính chất nghi lễ. Một quảng trường thực sự có giá trị phải là nơi diễn ra những hoạt động phong phú, có không gian dành cho sinh hoạt cộng đồng, nghệ thuật công cộng và các sự kiện mang tính kết nối.

V. Hà - P. Sỹ