Cần cơ chế đột phá để nâng cao chất lượng giáo dục, y tế và sức khỏe Nhân dân

Rà soát cơ chế đặc thù giáo dục, y tế

Góp ý về 2 dự thảo nghị quyết của Quốc hội, các ĐBQH Tổ 6 bày tỏ vui mừng khi kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ, giáo dục và đào tạo, chăm sóc sức khỏe nhân dân đã được quan tâm đúng mức, đồng thời được thể chế và triển khai song song, sau nhiều cơ chế, chính sách đặc thù tập trung chủ yếu vào kinh tế và hạ tầng giao thông.

Quang cảnh phiên thảo luận tại Tổ 6 sáng 17/11. Ảnh: Hồ Long

Các đại biểu nhấn mạnh, Nghị quyết của Bộ Chính trị đã khẳng định: sức khỏe nhân dân là “vốn quý nhất”, “nền tảng quan trọng cho hạnh phúc của mọi người, sự tồn vong của dân tộc và sự phát triển bền vững của đất nước”; trong khi giáo dục và đào tạo là “quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc”. Những quan điểm này cho thấy các chính sách trong Nghị quyết đều đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa với sự phát triển của dân tộc.

Tuy nhiên, góp ý vào từng nội dung cụ thể, các đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần tiếp tục rà soát kỹ lưỡng các điều khoản để bảo đảm thể chế hóa và hiện thực hóa tinh thần của hai Nghị quyết của Bộ Chính trị.

Góp ý về dự thảo Nghị quyết về Giáo dục, ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) bày tỏ quan ngại về tình trạng thiếu 102.097 giáo viên mầm non và phổ thông trên toàn quốc (tính đến tháng 4.2025), đồng thời đặt câu hỏi về khả năng thu hút và giữ chân giáo viên của các cơ chế đặc thù về tuyển dụng, chế độ và phụ cấp.

Về Sách giáo khoa, đại biểu đề nghị làm rõ quy định miễn phí sách giáo khoa từ năm học 2026-2027 cho các địa phương có điều kiện, tránh hiểu nhầm là ưu tiên cho vùng thuận lợi thay vì học sinh vùng khó khăn. Đồng thời cần cân nhắc cơ chế khuyến khích xã hội và địa phương hỗ trợ các vùng khó khăn để thực hiện chủ trương này.

Về hỗ trợ người học và đào tạo nguồn nhân lực (Điều 5), đại biểu đề nghị làm rõ mối quan hệ của chương trình với các đề án đang triển khai, như Đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục đại học giai đoạn 2019-2030 theo Quyết định 89/QĐ-TTg.

ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) phát biểu ý kiến tại Tổ 6. Ảnh: Hồ Long

Đối với dự thảo nghị quyết lĩnh vực y tế, ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa nhấn mạnh nhiều vấn đề cấp bách: thiếu thuốc, dược liệu; an toàn thực phẩm; chất lượng kiểm nghiệm; nhu cầu phát triển y tế dự phòng. Đại biểu đề nghị cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 72 về phát triển y học cổ truyền, bao gồm quy hoạch vùng trồng dược liệu, bảo tồn tri thức truyền thống và nâng cao chất lượng dược liệu trong nước.

Về khám sức khỏe định kỳ, đại biểu lưu ý cân đối ngân sách khoảng 6.000 tỷ đồng/năm cho nhóm người lao động và người tham gia BHYT, tránh áp lực quá lớn lên ngân sách nhà nước. Chính sách tiền lương và phụ cấp cho nhân viên y tế, với nhu cầu khoảng 4.481 tỷ đồng, cũng cần làm rõ cơ chế bảo đảm và lộ trình triển khai để khắc phục tình trạng thiếu hụt nhân lực y tế.

Đồng tình với ý kiến trên, ĐBQH Lê Hoàng Hải (Đồng Nai) cũng cho rằng, các nghị quyết số 71,72 của Quốc hội là bước tiến quan trọng sau nhiều cơ chế, chính sách đặc thù vốn chủ yếu tập trung vào kinh tế và hạ tầng giao thông. Đại biểu đồng thuận cao với các cơ chế, chính sách đặc thù, song đề nghị chỉnh sửa tên gọi, bỏ cụm từ “vượt trội” vì “đặc thù” và “đột phá phát triển” đã thể hiện đầy đủ tính nổi bật.

Về thẩm quyền của Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo, đại biểu đề nghị mở rộng phạm vi từ “trên địa bàn tỉnh” thành “trên địa bàn tỉnh, thành phố” để bảo đảm quyền hạn tương tự với các thành phố trực thuộc Trung ương.

Đối với dự thảo Nghị quyết về y tế, ĐBQH Lê Hoàng Hải đánh giá cao các cơ chế, chính sách đột phá, đồng thời đề xuất thiết kế lại Điều 2, chỉ quy định khung cơ chế, chính sách, tránh gắn với mốc thời gian cụ thể, vì các chi tiết này sẽ được thể hiện trong Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu Quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035. Đại biểu cũng lưu ý các vấn đề kỹ thuật văn bản, như việc ghi đầy đủ ngày, tháng, năm đối với các mốc thời gian; rà soát các chính sách về đất đai, thuế, tài chính để thống nhất với Nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thi hành Luật Đất đai; bổ sung điều khoản xác định thời hạn áp dụng các cơ chế đột phá, ví dụ “đến hết ngày 31/12/2030”, nhằm bảo đảm tính quy phạm.

Nhấn mạnh, hai Nghị quyết về giáo dục và y tế chính là nền tảng pháp lý để triển khai các Chương trình Mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2026-2035, đại biểu, đề nghị rà soát kỹ lưỡng để thể hiện đầy đủ, chi tiết các nhiệm vụ và chỉ tiêu.

ĐBQH Lê Hoàng Hải (Đồng Nai) phát biểu ý kiến tại Tổ 6 sáng 17/11. Ảnh: Hồ Long

Huy động nguồn lực, bảo đảm công bằng và hiệu quả

Bày tỏ sự đồng tình về sự cần thiết ban hành các dự thảo nghị quyết số 71, 72 nhằm tạo ra các cơ chế đặc thù, vượt trội để tháo gỡ vướng mắc cho giáo dục. Tuy nhiên, ĐBQH Phan Viết Lượng (Đồng Nai) bày tỏ sự băn khoăn rằng các chính sách đề xuất hiện tại chưa thực sự đạt đến tầm mức đột phá và dường như tập trung quá nhiều vào giáo dục công lập, chưa chú trọng huy động nguồn lực xã hội hóa và tạo điều kiện cạnh tranh hiệu quả.

ĐBQH Phan Viết Lượng (Đồng Nai) phát biểu ý kiến tại Tổ 6. Ảnh: Hồ Long

Cụ thể, liên quan đến việc phân cấp tuyển dụng nhà giáo, đại biểu lo ngại việc giao hết quyền tuyển dụng cho Giám đốc Sở Giáo dục trong phạm vi toàn tỉnh là quá lớn và kém hiệu quả. Do đó, đại biểu đề nghị nên mạnh dạn phân quyền trực tiếp cho cơ sở giáo dục hoặc Chủ tịch UBND cấp xã để bảo đảm hiệu quả; đồng thời đề nghị cần làm rõ lý do vì sao lại tiếp tục phân cấp thẩm quyền, trong khi Luật Nhà giáo trước đây từng giao thẩm quyền cho Bộ trưởng.

Đối với chính sách đãi ngộ, việc cụ thể hóa Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về phụ cấp nghề nghiệp được đồng tình, nhằm khắc phục các dư luận không tốt gây ảnh hưởng đến tâm tư tình cảm của nhà giáo.

Về chương trình giáo dục, đại biểu Phan Viết Lượng phản đối quy định miễn phí sách giáo khoa "tùy theo điều kiện của địa phương", vì đây là chính sách nhân văn và cần thiết phải được Nhà nước bảo đảm, việc tùy thuộc vào địa phương sẽ không bảo đảm công bằng; nếu cần cân nhắc nguồn lực, chỉ nên ưu tiên miễn phí cho đối tượng đặc biệt (như học sinh dân tộc thiểu số, hoàn cảnh khó khăn).

Đối với chính sách hỗ trợ người học thông qua tín dụng ưu đãi từ ngân hàng chính sách cũng được đại biểu ủng hộ để tạo công bằng trong tiếp cận các ngành học phí cao và chất lượng cao, tuy nhiên đề nghị cần có cơ chế xử lý minh bạch và chấp nhận rủi ro nhất định.

Góp ý về Nghị quyết số 71, ĐBQH Nguyễn Hải Nam ( TP. Huế) nhấn mạnh mục tiêu chuẩn hóa, hiện đại hóa hệ thống giáo dục, mở rộng cơ hội học tập cho mọi người dân và đào tạo nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa, khoa học – công nghệ và chuyển đổi số. Đại biểu lưu ý rằng, trong khi ngân sách hạn hẹp và yêu cầu huy động nguồn lực phi tài chính đặt ra thách thức lớn. Theo đó, cần cơ chế trọng thị giáo viên và thu hút nhân tài tham gia, kết hợp giữa các biện pháp tài chính và phi tài chính để phát triển giáo dục đồng bộ.

Đề cập các giải pháp cụ thể, ĐBQH Nguyễn Hải Nam cho rằng: giảm tải chương trình, tập trung phát triển tư duy số và tư duy hệ thống; tối thiểu 30% học tập trải nghiệm theo phương pháp STEM; xây dựng cơ sở dữ liệu giáo dục quốc gia, nền tảng học trực tuyến và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong đào tạo; minh bạch hóa chi phí, học phí và kiểm định chất lượng đào tạo. Đại biểu đề nghị, cần đầu tư cho vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa, vùng biên cương, hải đảo, đồng thời khai thác cơ hội từ không gian số và công nghệ AI để tạo đột phá trong giáo dục, hướng tới mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực xuất sắc phục vụ phát triển kinh tế quốc gia.

ĐBQH Nguyễn Hải Nam (TP. Huế) phát biểu ý kiến tại Tổ 6 sáng 17/11. Ảnh: Hồ Long

Đối với Nghị quyết số 72, đại biểu Nguyễn Hải Nam cho rằng, việc xác định y tế là chính sách quốc gia hàng đầu thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ sức khỏe nhân dân. Theo đại biểu, mục tiêu nâng cao chiều cao trung bình, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của người dân là phù hợp và cần được triển khai đồng bộ. Do đó, việc đầu tư vào y tế cơ sở, khám sức khỏe định kỳ và huy động cả nguồn lực tư nhân, xã hội qua BHYT là rất quan trọng. Theo đó, chuyển đổi số trong y tế cần được đẩy mạnh, đặc biệt là quản lý dữ liệu, cơ sở dữ liệu sức khỏe và ứng dụng Big Data để rút ngắn thủ tục hành chính, giảm thời gian chờ đợi của người dân.

Ngoài ra, góp ý về Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) tại Tổ 6 sáng nay, các ý kiến cho rằng: dự thảo Luật cần làm rõ hơn những quy định liên quan đến dự trữ và ứng phó khẩn cấp. Trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh có thể xảy ra bất ngờ, cơ chế ứng phó phải bảo đảm tính kịp thời, tránh để chậm trễ gây thiệt hại cho người dân và xã hội.

Theo các đại biểu, dự thảo Luật đã bổ sung nội dung mới về ổn định thị trường, bình ổn giá và hỗ trợ cung – cầu trong “tình huống đặc biệt”. Tuy nhiên, khái niệm này vẫn còn chung chung. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo xác định rõ tiêu chí thế nào là “tình huống đặc biệt” để cán bộ triển khai không lúng túng và tránh rủi ro pháp lý.

Hải Thanh