Cần có 'hệ sinh thái' phụ trợ tiết đọc sách trong trường học

Ngày 5/8, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) ban hành công văn số 4567/BGD&ĐT-GDPT về việc hướng dẫn tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đối với giáo dục phổ thông. Theo đó, việc dạy học 2 buổi/ngày là bắt buộc đối với học sinh tiểu học; cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông thực hiện theo lộ trình, tùy điều kiện từng nơi.

Buổi 1 là thời gian thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông chính khóa. Buổi 2 là thời gian để tổ chức các hoạt động giáo dục bổ trợ, trong đó có phát triển văn hóa đọc, hình thành ý thức, thói quen học tập suốt đời.

Như vậy, tiết đọc sách đang triển khai từ 2-3 tiết tự chọn/kỳ, nay trở thành một nội dung trong chương trình giáo dục bổ trợ phân bổ theo ngày học. Số lượng tiết đọc sách sẽ nhiều hơn trước.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, hiệu quả của tiết đọc sách không nằm ở việc tăng số lượng tiết đọc, mà nằm ở kế hoạch triển khai chương trình này. Chương trình hiệu quả là chương trình được xây dựng thành hệ thống, có lộ trình học cụ thể; giáo viên được đào tạo; có sự tham gia của nhà trường và phụ huynh học sinh.

Tiết đọc sách cần được xây dựng theo chương trình có hệ thống để tránh lãng phí thời gian của học sinh. Ảnh: Việt Hà.

Cần kế hoạch triển khai hiệu quả để tránh lãng phí nguồn lực

Với chủ trương từ Bộ Giáo dục dành một buổi trong ngày học để học sinh phát triển các kỹ năng khác ngoài chương trình chính khóa, nhiều chuyên gia giáo dục nhận định đây là chủ trương tốt, mở ra nhiều cơ hội phát triển văn hóa đọc. Tuy nhiên, nếu từng trường không có chiến lược thực hiện chi tiết, các tiết học này dễ trở nên lãng phí nguồn lực.

Một mặt, nếu có khung chương trình tốt, học sinh có nhiều động lực để đọc sách, biến đọc sách thành kỹ năng hữu ích cho việc học. Một mặt, nếu không có kế hoạch định hướng đọc cho học sinh, “tiết thư viện” không đủ dài để trẻ đọc được gì nhiều ngoài 1-2 cuốn truyện tranh.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Minh - Giảng viên khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người có nhiều năm thúc đẩy hoạt động đọc sách qua dự án Sách ơi mở ra và tư vấn hoạt động đọc cho nhiều trường học - nhận định chủ trương tốt cần một kế hoạch triển khai chương trình và kế hoạch đào tạo giáo viên sát sao.

Đúc kết từ thành công của các chương trình đọc sách trước đây, cô Ngọc Minh nhận định: “Cần có giáo án chi tiết đến từng bài, có khung chương trình trong suốt một năm, có những tài liệu hỗ trợ cho giáo viên giảng dạy, có slide bài giảng, phiếu học tập cho học sinh, danh mục sách gửi cho phụ huynh… Có một hệ sinh thái sản phẩm hỗ trợ chương trình như vậy thì triển khai sẽ rất tốt”.

Theo đó, các chương trình cần xây dựng một cách có hệ thống, khoa học, phù hợp với nhận thức của từng độ tuổi, có sự lặp lại và phát triển theo mô hình đồng tâm, khuếch tán. Giáo viên cần được đào tạo, phụ huynh cũng cần đồng hành cùng nhà trường để việc đọc được xuyên suốt, tạo thành thói quen cho học sinh.

Cô Ngọc Minh cho rằng nếu tiết đọc sách không được triển khai hiệu quả sẽ tạo ra hai lãng phí lớn. Một là lãng phí thời gian của học sinh, hai là lãng phí cơ hội. “Có được một tiết đọc trong trường là rất quý giá vì khuôn khổ thời gian của nhà trường là hữu hạn. Bộ Giáo dục đã đặt cho nó một vị trí trong chương trình nhà trường, nếu không tận dụng sẽ là lãng phí cơ hội mà học sinh có thể có”, cô Ngọc Minh nhấn mạnh.

Triển khai tiết đọc chưa đồng đều tại các trường

Nhận định tổng quan về việc thực hiện tiết đọc sách tại các trường trên địa bàn Hà Nội, một số trường tư thục đã có kế hoạch triển khai chi tiết, kết hợp sự tham gia của giáo viên - học sinh - phụ huynh. Bên cạnh đó, các trường công lập triển khai còn một số khó khăn.

Bà Lê Thị Mai Hương - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ban Mai (Hà Nội) - chia sẻ trường đã xây dựng kế hoạch kỹ lưỡng cho chương trình đọc sách. Trong 1 tiết đọc/tuần trên lớp, giáo viên hướng dẫn học sinh các kỹ thuật đọc sách, kỹ thuật lấy thông tin. Ngoài tiết trên lớp, học sinh được giao nhiệm vụ đọc sách ở nhà và có một báo cáo đọc hàng tháng để trẻ tự tóm tắt nội dung, ghi lại kỹ thuật đọc đã sử dụng.

Thư viện trường thường xuyên tổ chức các buổi nói chuyện, chia sẻ từ các diễn giả để tạo thêm hứng thú tự nhiên cho học sinh. Không chỉ vậy, trường còn triển khai các hoạt động nhằm khuyến khích sự tham gia đồng hành từ phía gia đình.

Trường Tiểu học Ban Mai có nhiều hoạt động để biến việc đọc sách thành thói quen cho học sinh. Ảnh: Trường Tiểu học Ban Mai.

“Thói quen đọc sách của học sinh không thể phát triển chỉ bằng một vài tiết học mà cần duy trì thói quen hằng ngày. Bởi vậy, học sinh cần được thực hành thường xuyên, kết hợp làm ở nhà chứ không chỉ ở trường”, bà Mai Hương đánh giá.

Trường Ngôi sao Hoàng Mai (Hà Nội) cũng triển khai 2 tiết/tuần, học cách tuần. “Trẻ được đọc sách mọi lúc mọi nơi, ở trường và ở nhà. Việc đọc được tích hợp trong các nội dung học tập khác trong chương trình, các nhiệm vụ giao về nhà, hoạt động đọc sách đầu giờ, báo cáo sách trong tiết sinh hoạt lớp”, cô Võ Phương Liên - Phó hiệu trưởng trường - cho biết. Trường đã triển khai hoạt động này một thời gian và thấy học sinh tham gia tích cực.

Phía các trường công lập lại gặp nhiều khó khăn hơn trong công tác triển khai. Cô H.T., giáo viên Trường Tiểu học Nguyễn Siêu (TP Hà Nội) cho biết trường đã triển khai hoạt động đọc, tuy nhiên chương trình học chính vẫn chiếm thời gian lớn, khiến các em không có nhiều tâm trí cho việc đọc.

Cô giáo Phương Anh, giáo viên một trường trung học công lập tại Hà Nội, chia sẻ chưa nhận thông tin mới về việc triển khai hoạt động đọc tại trường. Cô cho rằng khối trường quốc tế, trường dân lập sẽ triển khai sớm hơn do có điều kiện cơ sở vật chất tốt, hỗ trợ thực hiện hiệu quả.

Các chuyên gia đánh giá xây dựng chương trình tiết đọc sách đòi hỏi có độ chi tiết cao, đặc biệt tại các trường công lập do khối lượng dạy và học lớn, áp lực thi cử nhiều, quỹ thời gian của thầy cô và học sinh đều eo hẹp.

Các hoạt động như Tuần lễ đọc sách, các hội chợ sách dù có ý nghĩa nâng cao nhận thức cho học sinh, tuy nhiên, nếu không có chương trình triển khai sát sao, hoạt động đọc vẫn sẽ trì trệ và mang tính hình thức.

Thúy Hạnh