Cần có quy định cụ thể về cấp sổ đỏ lần đầu tại cấp xã

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất giao UBND cấp xã thực hiện việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu (sổ đỏ). Đây vốn là nhiệm vụ của UBND cấp huyện, nhưng nếu chuyển giao về cấp xã, người dân, nhất là khu vực nông thôn sẽ thuận lợi hơn trong hoàn thiện các thủ tục pháp lý về đất đai.

Thực tế cho thấy, nhiều địa phương vẫn gặp khó khăn trong việc hoàn thiện thủ tục đất đai do phải phụ thuộc vào cơ quan cấp huyện. Đặc biệt, những vùng sâu, vùng xa, người dân phải di chuyển xa, mất nhiều thời gian và chi phí khi thực hiện các thủ tục liên quan.

Dự thảo Nghị định cũng đưa ra giải pháp rút ngắn quy trình giải quyết thủ tục bằng cách chuyển một số thẩm quyền từ cấp huyện về cấp xã, bao gồm: giao đất ở cho cá nhân, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, một số bước đăng ký đất đai...

Theo đó, UBND cấp xã không cần xác nhận thêm các điều kiện như sự phù hợp quy hoạch, tình trạng tranh chấp hay thời gian sử dụng đất ổn định đối với một số trường hợp cấp giấy chứng nhận. Đây là những công việc mà cấp xã đã thực hiện trong thực tiễn và được pháp luật công nhận, giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực.

Ảnh minh họa.

Bộ cũng đề xuất làm rõ thẩm quyền của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND cấp xã và các cơ quan chuyên môn cấp xã trong công tác quản lý đất đai nhằm chuyển giao một số nhiệm vụ từ cấp huyện xuống cấp xã, bảo đảm tính thống nhất trong quản lý, đặc biệt với các loại đất có tính chất phức tạp như ao, hồ, đầm trải dài trên nhiều địa bàn.

Việc giao UBND cấp xã thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu cần được xem xét kỹ lưỡng, đặc biệt trong từng trường hợp cụ thể. Đối với những thửa đất được Nhà nước giao hoặc cho thuê để sử dụng, việc cấp giấy chứng nhận chỉ là khâu cuối cùng trong quy trình. Quyền sử dụng đất trên thực tế đã được xác lập từ thời điểm có quyết định giao đất hoặc cho thuê đất của cơ quan có thẩm quyền.

Trong trường hợp này, nếu chuyển thẩm quyền giao đất, cho thuê đất cho cá nhân về cấp xã, thì việc để UBND cấp xã cấp giấy chứng nhận lần đầu là hợp lý, đảm bảo sự nhất quán về thẩm quyền trong phân phối và điều chỉnh đất đai tại địa phương.

Tuy nhiên, đối với những thửa đất đang sử dụng nhưng chưa được đăng ký, thời điểm cấp giấy chứng nhận lại mang ý nghĩa khác biệt. Đây không chỉ là một thủ tục hành chính mà còn là thời điểm Nhà nước xác lập quyền sử dụng đất hợp pháp cho người dân. Quyền này là cơ sở pháp lý để người dân thực hiện các giao dịch liên quan đến đất đai như chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp.

Điều này đòi hỏi quá trình thẩm định phải toàn diện cả về pháp lý và kỹ thuật, nhằm đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Nếu giao thẩm quyền này cho cấp xã mà thiếu các cơ chế kiểm soát chặt chẽ, nguy cơ tiêu cực sẽ rất lớn. Từ việc hợp thức hóa đất lấn chiếm, sử dụng sai mục đích, đến việc xác nhận sai nguồn gốc đất, đều có thể dẫn đến các tranh chấp, khiếu kiện phức tạp.

Do đó, bên cạnh việc phân cấp, cần thiết lập các quy định rõ ràng về trách nhiệm và quyền hạn của UBND cấp xã, cùng với cơ chế giám sát hiệu quả từ cấp trên. Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo rằng việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu tại cấp xã thực sự mang lại hiệu quả tích cực, thay vì trở thành nguồn cơn của các rủi ro pháp lý và bất ổn xã hội.

Theo Luật Đất đai 2024 (Điều 137, 138, 140), các hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư đang sử dụng đất, dù có hay không có giấy tờ, đều có thể được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nếu đáp ứng đủ điều kiện (không vi phạm pháp luật, không lấn chiếm...).

Linh Nguyễn