Cần đi vào các giải pháp thực chất để quản lý, giảm thiểu rác thải nhựa

Chia sẻ tại Tọa đàm “Quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ nhận định, hạ tầng thu gom của Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh cũng như tại nhiều đô thị lớn hiện vẫn đang rất khó khăn. Các nước châu Âu như Đức từ lâu đã bố trí các thùng rác lớn dọc các con phố để gom rác được phân loại, người dân sẽ đến đó để bỏ rác vào từng thùng mà vẫn đảm bảo vệ sinh; đây là điều mà Việt Nam vẫn cần phải học hỏi.

Ngoài ra, còn có tình trạng các thùng rác phân loại do người dân tự chuẩn bị bị lấy mất hoặc các thùng rác phân loại công cộng vì nhiều lý do đã bịt nắp lại để không ai thả được rác vào. Đây là một ví dụ đơn giản để thấy rằng có nhiều giải pháp đang được thực hiện ở tính hình thức.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Mạnh Hưng

“Các giải pháp đơn giản nhưng không mang tính bền vững lại đang được ưu tiên áp dụng, như tại Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh lựa chọn thực hiện nâng giá, “thu đúng thu đủ”, thay vì phát đủ số lượng túi rác có thể phân hủy được cho người dân”, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ chia sẻ.

Đánh giá về một trong những giải pháp hiệu quả nhằm quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh việc mở rộng trách nhiệm của nhà sản xuất. Theo ông, các nước đã bắt đầu quy định dùng một kích thước chai ở tất cả các hãng, các công ty nước giải khát. Thậm chí cửa sổ cũng có quy định về thiết kế, kích thước để đảm bảo có thể tháo lắp từ nơi này sang nơi khác, giúp giảm rác thải xây dựng.

Mô hình kinh tế tuần hoàn cũng cần được triển khai trong tất cả các lĩnh vực như tại các khách sạn không sử dụng bàn chải đánh răng, tăm bông dùng một lần nữa. Hay trong lĩnh vực nông nghiệp (việc sử dụng túi đựng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, lưới đánh cá, nhà màng, nhà lưới,…) nếu không quản lý tốt thì có thể tạo ra lượng rác thải rất lớn.

Vấn đề thứ ba cần được giải quyết đó là thay đổi thói quen sử dụng túi ni lông của người dân. Hiện nay các sản phẩm túi ni lông rẻ hơn nhiều so với các loại túi thân thiện môi trường, điều này khiến các đơn vị sản xuất túi thân thiện môi trường phải chịu cạnh tranh quá lớn, không thể tồn tại được.

Do đó nếu không có giải pháp nâng giá túi ni lông một lần bằng cách áp thuế, tăng phí thì chắc chắn rất khó để hạn chế việc sử dụng sản phẩm này. Đây cũng là lý do trong Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 đã nhấn mạnh khâu thiết kế, bởi thiết kế quyết định 90% kết quả có thể thực hiện được trong giảm thiểu rác thải.

“Nếu như ngay từ khâu thiết kế chúng ta làm tốt, từ hộp thực phẩm, đồ uống chỉ sử dụng bao bì thân thiện môi trường thì ngay lập tức chúng ta sẽ giải quyết được vấn đề”, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ khẳng định.

Lấy ví dụ tại Hà Nội, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường nhận thấy rằng, việc thu gom, phân loại tại gia đình đến nay vẫn chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng. Người dân cảm thấy việc phân loại rất khó khăn bởi phân loại tại nhà nhưng lại thu gom chung.

Chúng ta có những điểm thu gom rác phân loại hay các loại rác đặc thù nhưng các hộ gia đình, cá nhân không biết tới, kể cả những điểm thu gom rác thải nhựa tích điểm đổi quà cũng chưa phổ biến với người dân. Đơn cử như pin thải, người dân đi khắp Hà Nội để tìm chỗ thu gom pin nhưng cũng rất khó.

Do đó, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh cần đi vào các giải pháp thực chất để cộng đồng người dân cùng tham gia. Nhiều nghiên cứu vẫn cho rằng, ý thức người dân chưa cao là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên thực tế đang chứng minh điều ngược lại, người dân đang có ý thức rất tốt, tất cả mọi người đều tìm cách nỗ lực để bảo vệ môi trường sống của mình.

“Nếu trong thời gian tới Hà Nội thực hiện được các giải pháp như bán túi nhựa có thể tái sử dụng trong các siêu thị, hoặc mỗi khu chung cư có một hộp thu gom pin thải thì người dân sẽ thực hiện rất tốt”, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ tin tưởng.

Phó Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường cũng khẳng định, những quy định, chính sách đã, đang và sẽ được triển khai là tín hiệu đáng mừng cho thấy tầm nhìn đúng đắn của các cơ quan chức năng trong nỗ lực quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa, đó cũng là nền tảng quan trọng để góp phần làm thay đổi nhận thức và hành vi của người dân, hướng đến xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn, hạn chế ô nhiễm và bảo vệ môi trường.

Hoài Chi