Cần giải pháp giữ vùng nguyên liệu chè

Trong nhiều năm qua, chè là một trong những cây trồng chủ lực của huyện Đình Lập cũ. Diện tích trồng chè của huyện Đình Lập cũ có khoảng 530 ha thì phần lớn tập trung ở thị trấn Nông trường Thái Bình, xã Lâm Ca và xã Thái Bình.

Khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, 3 đơn vị hành chính là xã Thái Bình, xã Lâm Ca, thị trấn Nông trường Thái Bình được sáp nhập thành xã Thái Bình. Với việc sáp nhập này, xã Thái Bình trở thành “thủ phủ” trồng cây chè của tỉnh Lạng Sơn.

Cây chè bắt đầu được trồng nhiều tại địa bàn này từ năm 1966. Nhiều năm qua, cây chè luôn được người dân xã Thái Bình duy trì phát triển. Tuy nhiên thời gian gần đây, người dân trong xã lại chặt cây chè để lấy đất trồng cây keo, bạch đàn và thông.

Bà V.T.M, thôn Thống Nhất xã Thái Bình chia sẻ: Gia đình có gần 1 ha chè nhưng từ đầu năm 2025, gia đình đã chặt gần hết để trồng keo. Hiện tại, gia đình còn hơn 3.000 gốc chè Ngọc Thúy. Nguyên nhân khiến gia đình chuyển đổi sang trồng keo là do giá bán chè tươi thấp (chỉ khoảng 8.000 - 9.000 đồng/kg, thời điểm cao nhất cũng chỉ được khoảng 13.000 15.000 đồng/kg).

"Sau khi trừ chi phí tiền thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, tiền công cắt chè… thì số tiền còn lại chẳng được bao nhiêu. “Bán được 1 kg chè tươi được 8.000 đồng, chi phí tiền thuốc bảo vệ thực vật, phân bón và tiền công thuê cắt chè đã vào khoảng 5.000 đồng, như vậy, số tiền thu về chẳng bõ công chăm sóc, thu hoạch…”, bà V.T.M chia sẻ.

Ở thôn Thống Nhất không chỉ có hộ bà V.T.M chặt cây chè để lấy đất trồng cây keo mà thời gian qua, trong thôn có hơn 80 hộ trồng chè thì hơn nửa số hộ này chặt bỏ cây chè để trồng cây keo, thông.

Người dân xã Thái Bình thu hoạch chè nguyên liệu

Trao đổi về vấn đề nay, ông Nguyễn Tuấn Toại, Phó Chủ tịch UBND xã Thái Bình cho biết, quả thật trên địa bàn xã thời gian qua có tình trạng người dân trồng chè phá bỏ cây chè để trồng một số loại cây lâm nghiệp. UBND xã cũng chưa thống kê được số diện tích cây chè mà người dân phá bỏ.

Tìm hiểu thực tế việc trồng, chăm sóc, thu hái chè ở địa bàn xã Thái Bình, chúng tôi thấy rằng, người trồng chè còn thiếu kiến thức về kỹ thuật sản xuất nên chất lượng sản phẩm thấp và không đồng đều. Người trồng chè đã bỏ qua các tiêu chuẩn kỹ thuật trong chăm sóc như sử dụng nguồn phân bón không đúng chủng loại. Khi thu hoạch thì hái ngọn chè rất dài. Điều này khiến chất lượng chè nguyên liệu thu hoạch không cao, dẫn đến giá mua chè nguyên liệu thấp, khiến người dân không mặn mà với cây chè.

Tư thương thu mua chè nguyên liệu tại xã Thái Bình sao chè nguyên liệu trước khi bán ra thị trường

Bên cạnh giá bán chè nguyên liệu thấp, bấp bênh, trên địa bàn xã Thái Bình hiện có diện tích khá lớn (20 - 30 ha) cây chè đã già cỗi cần được cải tạo. Cùng đó, người dân trồng chè tại xã Thái Bình hiện gặp khó khăn trong khâu tiếp cận tín dụng ưu đãi, điều này cũng khiến việc đầu tư cải tạo, mở rộng vùng trồng chè của người dân gặp khó khăn. Do thiếu vốn đầu tư, người dân đã không trồng lại cây chè mà chuyển hướng chặt bỏ để trồng một số loại cây lâm nghiệp khác có giá trị kinh tế cao hơn.

Những lý do nêu trên khiến người trồng chè tại xã Thái Bình đã không còn mặn mà với loại cây trồng đã gắn bó nhiều năm qua để trồng sang các loại cây lâm nghiệp khác.

Về vấn đề này, trao đổi nhanh với ông Trần Văn Hưng, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần chè Thái Bình Lạng Sơn, được biết, thời gian vừa qua, người dân không chỉ phá bỏ cây chè của mình mà còn tự ý phá cây chè trên diện tích đất trồng chè được công ty giao khoán để trồng rừng, dẫn đến tình trạng công ty thiếu nguyên liệu phục vụ sản xuất, chế biến sản phẩm chè.

Chế biến chè tại Công ty Cổ phần Chè Thái Bình Lạng Sơn

Theo tính toán dự ước của Công ty Cổ phần chè Thái Bình Lạng Sơn, hiện diện tích cây chè mà người dân đã phá bỏ để trồng các loại cây khác ước trên 30 ha, sản lượng 2025 ước giảm hơn 300 tấn so với năm 2024.

Ông Nguyễn Tuấn Toại, Phó Chủ tịch UBND xã Thái Bình cho biết, để duy trì và phát triển bền vững vùng chè, UBND xã Thái Bình đang tập trung rà soát, xây dựng kế hoạch quy hoạch vùng chè để phát triển vùng chè tập trung của xã. Cùng với đó, xã tiếp tục vận động người dân duy trì diện tích hiện có, trồng mới các giống chè chất lượng cao, từng bước thay thế diện tích chè kém hiệu quả.

Đặc biệt, thời gian tới, UBND xã Thái Bình sẽ phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức các lớp tập huấn, tuyên truyền kỹ thuật thâm canh chăm sóc, thu hái, chế biến chè an toàn cho người dân trên địa bàn. Trong đó, từng bước định hướng cho người dân triển khai trồng chè hữu cơ, chè VietGAP để nâng cao năng suất, chất lượng, giúp nâng giá trị sản phẩm chè nguyên liệu.

Song song với đó, UBND xã tiếp tục phối hợp với Công ty Cổ phần chè Thái Bình Lạng Sơn tổ chức xây dựng chuỗi liên kết bền vững giữa doanh nghiệp - nông dân (các hộ dân trồng chè) nhằm đảm bảo đầu ra ổn định.

Thực tế cho thấy, tình trạng người trồng chè không mặn mà với cây chè là có thật. Nếu tình trạng này kéo dài, nguy cơ mất vùng nguyên liệu chè lớn nhất của tỉnh Lạng Sơn sẽ xảy ra. Chính quyền xã Thái Bình cần nhanh chóng có biện pháp để giữ vùng nguyên liệu chè này. Qua đó giúp nhiều hộ dân trên địa bàn có nguồn thu nhập bền vững, ổn định cuộc sống, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

TRÍ DŨNG