Cần 'may đo' khung khổ pháp lý mới cho Hà Nội và TP Hồ Chí Minh

Phát triển đường sắt đô thị Hà Nội và TP Hồ Chí Minh:

Ông Đặng Huy Đông - Chủ tịch Viện nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Công Phương.

Cần "may đo" cho Hà Nội và TP Hồ Chí Minh một khung khổ pháp lý mới

Phát biểu tham luận tại Hội thảo khoa học phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, ông Đặng Huy Đông - Chủ tịch Viện nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển cho rằng, các cơ quan quan Trung ương cần “may đo” cho riêng Hà Nội và TP Hồ Chí Minh một khung khổ pháp lý mới, cho phép 2 TP được thực hiện các cơ chế đặc thù, cơ chế vượt trội cho việc phát triển đường sắt đô thị (ĐSĐT) nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội nói chung.

Ông Đặng Huy Đông nêu 14 cơ chế giải pháp và 1 cơ chế vượt trội nhằm phát triển ĐSĐT cho 2 TP lớn nhất cả nước. Cụ thể là: Phân cấp, ủy quyền cho 2 TP được ban hành các tiêu chí và tiêu chuẩn về đô thị, trình tự thủ tục riêng về điều chỉnh quy hoạch liên quan đến hệ thống ĐSĐT gắn liền với phát triển chỉnh trang đô thị lân cận các nhà ga.

Quốc hội cho phép 2 TP được xác định dự án ĐSĐT gắn liền khu vực TOD lân cận các nhà ga là dự án đầu tư công để kết hợp phát triển, chỉnh trang đô thị và đấu giá đất tạo nguồn thu ngân sách nhằm đầu tư hệ thống Metro.

Mỗi TP được tổ chức đấu giá quyền thực hiện dự án TOD sau khi hỗ trợ giải phóng mặt bằng thu hồi đất. Cho phép TP được giữ lại tiền thu từ đất để đầu tư trực tiếp cho hệ thống Metro thông qua đấu giá quyền phát triển dự án khu đô thị TOD.

Cho phép 2 TP được giữ lại tiền thu từ đất để đầu tư trực tiếp cho dự án phát triển hệ thống METRO thông qua đấu giá quyền phát triển dự án khu đô thị TOD theo quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 và các nguồn thu từ đất khác của mỗi TP.

Cho phép 2 TP được phát hành trái phiếu địa phương, trái phiếu công trình hoặc các hình thức huy động vốn hợp pháp khác vượt khung trần nợ công theo từng năm và trong cả giai đoạn đến năm 2035.

Dành 1 tỷ USD, trong đó, 50% ngân sách TP và 50% ngân sách hỗ trợ của Trung ương để thực hiện dự án thí điểm theo mô hình “sandbox”, áp dụng các cơ chế đặc thù sau đó rút kinh nghiệm, hoàn chỉnh cơ chế và luật hóa các cơ chế.

Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư 1 dự án ĐSĐT gắn liền với TOD cho toàn bộ kế hoạch xây dựng ĐSĐT; phân cấp ủy quyền cho 2 TP phê duyệt và triển khai dự án theo cơ chế áp dụng chung.

Nếu có sự khác biệt về cơ chế, thẩm quyền, cho phép 2 TP được áp dụng quản lý dự án theo mô hình đối tác thực hiện dự án - PDP vốn đã phổ biến trên thế giới về quản lý dự án đầu tư, xây dựng...

Ông Sakaki Shigeyuki - đại diện Ngân hàng Thế giới chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: Công Phương.

Cơ chế đặc thù để 2 TP thực hiện

Cho phép thực hiện cơ chế quản lý các nhà thầu theo hợp đồng FIDIC đầy đủ để giảm rủi ro pháp lý cho các cơ quan quản lý Nhà nước, chủ đầu tư và đẩy nhanh tiến độ dự án.

Cho phép 2 TP cùng lựa chọn và ban hành khung tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chung áp dụng cho các dự án ĐSĐT dựa trên các tiêu chuẩn quy chuẩn phổ biến nhất trên thế giới.

Quốc hội giao thẩm quyền cho 2 TP xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với từng hợp phần của dự án phù hợp với năng lực của nhà thầu, DN trong nước tăng dần theo từng thời điểm.

Cho phép TP Hồ Chí Minh lựa chọn mô hình và quyết định thành lập Tổng Công ty quản lý đầu tư, xây dựng, phát triển và vận hành hệ thống Metro/TOD có chức năng kinh doanh đa ngành để tự chủ tài chính.

Cho phép Tổng Công ty Metro/TOD của mỗi TP được nhận một phần hỗ trợ từ ngân sách để thực hiện cơ chế đặt hàng đào tạo kỹ sư, công nhân lành nghề.

Ông Đặng Huy Đông cho rằng, nếu có những cơ chế đặc thù nêu trên, việc hoàn thiện ĐSĐT đối với 2 TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh chỉ mất khoảng 10 năm.

Cùng phát biểu tham luận tại hội thảo, ông Sakaki Shigeyuki - đại diện Ngân hàng Thế giới cho rằng, TOD là một chiến lược quy hoạch và thiết kế, tập trung vào việc tạo ra mô hình phát triển đô thị thuận lợi cho việc sử dụng giao thông công cộng, đi bộ và đạp xe, hỗ trợ xây dựng cộng đồng sinh sống sôi nổi, đa dạng và thú vị.

TOD cũng khó có thể thực hiện được nếu có sự kết hợp cải thiện của từng cơ sở riêng lẻ. Quy hoạch tổng thể hoặc tái thiết đô thị, đặc biệt là các khu vực xung quanh đầu mối giao thông công cộng cần có sự điều chỉnh về mật độ; kế hoạch sử dụng đất… để tối ưu khả năng cung cấp không gian công cộng bằng nguồn lực tư nhân.

Ông Sakaki Shigeyuki cũng cho rằng, để xây dựng hệ thống TOD cần bắt đầu từ việc định hướng chính sách và thiết lập thể chế. Cụ thể phải áp dụng luật để xác định TOD là định hướng chính sách cơ bản; lựa chọn tuyến tàu điện thí điểm ở Hà Nội, đồng thời cho phép các cơ chế đặc biệt cho TOD…

Công Phương