Cân nhắc việc giao Bộ Giáo dục xây dựng một bộ sách giáo khoa của Nhà nước

Chiều 14-8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông”.

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn đề nghị Đoàn giám sát và UBTVQH hết sức cân nhắc, bỏ nội dung “… nghiên cứu, trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương về việc giao Bộ GD&ĐT chuẩn bị nội dung một bộ sách giáo khoa (SGK) của Nhà nước” khỏi Nghị quyết giám sát chuyên đề của UBTVQH.

Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn. Ảnh: PHẠM THẮNG

Ông Sơn cho hay trong phiên làm việc giữa Đoàn giám sát và Chính phủ cuối tháng 7, Bộ GD&ĐT đã nêu một số ý kiến phân tích và kiến nghị về việc này. “Dường như vẫn đang còn tồn tại những quan điểm khác nhau về bản chất và vai trò của SGK trong hoạt động dạy và học theo chương trình mới”- ông Nguyễn Kim Sơn nói.

Người đứng đầu ngành giáo dục phân tích: Nhà nước (Bộ GD&ĐT) nắm và trông coi chương trình thống nhất toàn quốc, đó là “nội dung lõi của giáo dục”, là “pháp lệnh”. Còn SGK là học liệu, là công cụ, là cái hỗ trợ giáo viên để chuyển tải chương trình, thực hiện các yêu cầu môn học.

“Chương trình là duy nhất, thống nhất, học liệu là đa dạng và linh hoạt, vậy có cần một bộ SGK - tức một bộ học liệu của nhà nước hay không”- Bộ trưởng GD&ĐT nêu vấn đề và cho rằng trong số hàng trăm bài giảng trên truyền hình, giáo viên đã dạy theo chương trình với sự chuẩn bị riêng, không theo bất cứ bộ sách giáo khoa nào.

“Vậy có cần Quốc hội phải thông qua việc giao Bộ GD&ĐT chuẩn bị nội dung cho một bộ học liệu hay không? Cảm ơn Đoàn giám sát đã rất quan tâm tới một vấn đề nóng của giáo dục để hỗ trợ, nhưng cách quan tâm này liệu đã phù hợp với SGK với tư cách tồn tại mới của chúng. Điều này không phải vấn đề kỹ thuật hay vấn đề quản lý, mà liên quan tới tinh thần cốt lõi của đổi mới”- lời Bộ trưởng GD&ĐT.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Bộ GD&ĐT đang ra sức hướng dẫn, điều chỉnh, yêu cầu giáo viên thay đổi quan niệm về SGK, thay đổi cách giáo viên sử dụng SGK và coi đó là trọng tâm của đổi mới phương pháp dạy học.

“Việc này không chỉ ảnh hưởng lớn tới chủ trương xã hội hóa trong việc biên soạn và phát hành SGK, mà hệ trọng hơn, nó có thể tác động tới tinh thần đổi mới mà toàn ngành đang hướng tới về mặt phương pháp”- ông Nguyễn Kim Sơn nói.

Phân tích thêm, Bộ trưởng cho rằng nếu lo lắng về an toàn an ninh SGK thì điều này cũng “không thành vấn đề”. Lý do bởi Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, đang nắm bản quyền hai bộ SGK. SGK cho các lớp 5-9-12 là những bộ sách cuối cùng cũng đã soạn xong và đang thẩm định…

“Xem ra, điều này cũng rất khác với nội dung Nghị quyết số 122 năm 2020 cho phép Bộ GD&ĐT chỉ tổ chức biên soạn khi không có tổ chức và cá nhân nào biên soạn. Hiện nay tất cả các môn học còn lại đều đã có một số sách được các tập thể và cá nhân biên soạn, vậy thì tổ chức chuẩn bị nội dung một bộ sách không giải quyết được mấy vấn đề”- ông Sơn nói thêm.

Dẫn lại báo cáo giám sát đánh giá việc triển khai đã đạt được những kết quả quan trọng đáng ghi nhận, đã tạo chuyển biến tích cực, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng điều này chứng tỏ chủ trương là đúng, đường đi là đúng, cách làm đang đúng, đúng về cái lớn cái căn bản. Hiện nay đang giữa chặng đường, những khó khăn, vướng vấp ban đầu là khó tránh khỏi, nhưng nó đang được khắc phục và cải thiện và ngày càng tốt thêm.

Người đứng đầu ngành giáo dục nhận định vấn đề lớn lúc này là tiến hành đổi mới theo chiều sâu, đổi mới phương pháp dạy, học, kiểm tra đánh giá, gia tăng chiều chất lượng của đổi mới, tăng cường các điều kiện cho đổi mới thành công, cố gắng ổn định chính sách cho tới hết chu kỳ đổi mới.

Sau năm 2025, khi có những sản phẩm đầu ra thực sự của chương trình mới rồi tính tới những điều chỉnh chính sách lớn nếu có.

Từ phân tích trên, Bộ trưởng GD&ĐT kiến nghị UBTVQH, ngoài Nghị quyết giám sát chuyên đề này, nên có nghị quyết riêng để thúc đẩy đổi mới giáo dục. “Cần có nhất lúc này là một Nghị quyết giao cho Bộ GD&ĐT chuẩn bị và trình Chính phủ, trình Quốc hội các phương án tăng cường các điều kiện đảm bảo cho đổi mới giáo dục”- ông Sơn nói.

Theo Bộ trưởng, điều “đặc biệt và quan trọng nhất” làm sao cho đủ giáo viên, làm sao thu nhập đủ để giáo viên thực sự sống bằng nghề, thấy được động viên và tiếp tục phấn đấu đổi mới và tự đổi mới, hết lòng vì học trò, gánh vác tốt và yên tâm với công việc nặng nhọc nhiều áp lực.

“Nhân tố quyết định thành công đổi mới là yếu tố con người, là thầy cô giáo. Giới hạn của số lượng và chất lượng nhà giáo, giới hạn của năng lực và trình độ của nhà giáo là giới hạn của đổi mới và giới hạn chất lượng giáo dục”- lời Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn.

Cùng với đó, Bộ trưởng cho rằng cần có đủ trường lớp, trường lớp được kiên cố, khang trang, đủ nhà công vụ cho giáo viên vùng xa, đủ nhà vệ sinh cho trường học, đủ trang thiết bị cho giáo dục, đủ đầu tư tài chính cho các hoạt động…

“Nếu không có những cái tối thiểu đó thì ngành giáo dục, các nhà giáo có nỗ lực mấy cũng khó đạt được các kỳ vọng và mục tiêu lớn”- ông Sơn nói.

Trước đó, theo đánh giá của đoàn giám sát, việc Bộ GD&ĐT không tổ chức biên soạn được một bộ SGK bằng ngân sách Nhà nước, hoàn toàn phụ thuộc vào xã hội hóa biên soạn SGK là chưa phù hợp với chủ trương, quan điểm của Đảng, Nhà nước.

Theo quy định Nghị quyết 88 về biên soạn SGK, chỉ có Bộ GD&ĐT phải tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa đầy đủ (từ lớp 1 đến lớp 12, gồm 137 đầu sách). Các tổ chức, cá nhân khác được khuyến khích tham gia biên soạn SGK (một hoặc một số đầu sách theo khả năng), không nhất thiết phải biên soạn đầy đủ một bộ SGK.

Việc Bộ GD&ĐT không biên soạn một bộ SGK gây lúng túng cho địa phương, phụ huynh, học sinh trong quá trình lựa chọn SGK. Cử tri tại nhiều địa phương đề nghị thực hiện một bộ sách thống nhất trong phạm vi toàn quốc hoặc một địa phương.

Theo báo cáo của Ban Dân nguyện, có 36 tỉnh, TP trực thuộc trung ương đề nghị nên có 1 bộ sách giáo khoa để sử dụng chung.

ĐỨC MINH