Cần thiết sớm hình thành và thúc đẩy sàn dữ liệu Việt Nam

Cơ sở dữ liệu có vai trò hết sức quan trọng đối với Việt Nam; thế giới cũng đang quan tâm vấn đề này vì đây là nguồn tài nguyên lớn, cơ sở để thúc đẩy quan hệ sản xuất, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số… có ý nghĩa đối với tất các ngành kinh tế, sự phát triển, uy tín, vị thế của đất nước, là động lực thúc đẩy tăng trưởng; giúp kết nối con người với con người, kết nối con người với thiên nhiên, xã hội, sự phát triển nói chung.

Tại Việt Nam, riêng thị trường dữ liệu năm 2024 ước tính đạt khoảng 1,57 tỷ USD, dự báo tới năm 2030 sẽ đạt khoảng 3,53 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng khoảng 14,2%.

Sàn dữ liệu giữ vai trò quan trọng trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế số quốc gia

Tuy nhiên thực tế hiện nay phần lớn dữ liệu do Nhà nước, doanh nghiệp và người dân tạo ra vẫn chưa được khai thác, kết nối, chia sẻ và thương mại hóa cho có hiệu quả. Chưa hình thành được nền kinh tế dữ liệu; thị trường giao dịch dữ liệu còn nhiều rào cản, còn đang manh mún, nhỏ lẻ, chia cắt.

Hạ tầng dữ liệu quốc gia còn thiếu và chưa đồng bộ; dữ liệu vẫn bị phân tán trong các hệ thống riêng lẻ, thiếu kết nối, thiếu tiêu chuẩn chung, gây lãng phí và cản trở việc khai thác, chia sẻ.

Do đó, trên cơ sở phân tích thực trạng và bài học kinh nghiệm quốc tế, Bộ Công an đã đề xuất một số định hướng chiến lược để phát triển sàn dữ liệu tại Việt Nam. Theo đó cần hoàn thiện mô hình kinh tế dữ liệu. Kinh tế dữ liệu là hệ thống kinh tế mà dữ liệu là nguồn lực cho toàn bộ các hoạt động kinh tế liên quan đến việc tạo lập, thu thập, lưu trữ, xử lý, phân tích, khai thác, chia sẻ và thương mại hóa dữ liệu nhằm tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế và xã hội. Đây là một mô hình kinh tế mới, trong đó dữ liệu đóng vai trò là tài sản cốt lõi và động lực chính của sự tăng trưởng, sàn dữ liệu có vai trò nền tảng trung gian cho các hoạt động giao dịch dữ liệu.

Tiếp tục xây dựng khung pháp lý toàn diện về phát triển và quản lý sàn dữ liệu. Theo đó, cần sớm hoàn thiện các văn bản hướng dẫn cụ thể thực hiện Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, đặc biệt là các quy định về phân loại, quản lý và khai thác dữ liệu công. Xây dựng khung định giá dữ liệu quốc gia làm cơ sở cho các giao dịch trên sàn. Bổ sung quy định hình sự hóa các hành vi thu thập, khai thác, chuyển nhượng dữ liệu trái phép gây hậu quả nghiêm trọng.

Bảo đảm an ninh, an toàn dữ liệu trong hoạt động sàn giao dịch. Xây dựng quy chế bảo vệ và kiểm soát dữ liệu trên sàn với các yêu cầu mã hóa đầu cuối bắt buộc, xác thực đa yếu tố và cơ chế truy vết nguồn gốc dữ liệu. Triển khai cơ chế "giao dịch có kiểm soát" để giám sát tự động các giao dịch dữ liệu quan trọng. Thiết lập đội ứng phó sự cố dữ liệu chuyên trách và áp dụng cơ chế kiểm tra sau giao dịch để đảm bảo việc sử dụng dữ liệu đúng mục đích.

Phát triển mô hình hợp tác công-tư trong lĩnh vực dữ liệu. Cần xây dựng cơ chế đặc thù về đầu tư, mua sắm và quản lý tài sản công trong lĩnh vực dữ liệu, cho phép linh hoạt hơn trong việc hợp tác công - tư. Đề xuất cơ chế đột phá cho Trung tâm Sáng tạo, khai thác dữ liệu thuộc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, bao gồm quyền tự chủ cao hơn trong việc thử nghiệm các mô hình, sản phẩm dữ liệu mới.

Tăng cường phát triển nguồn nhân lực và hợp tác quốc tế. Đầy mạnh đào tạo chuyên sâu về khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và an ninh mạng. Phát huy hiệu quả mạng lưới chuyên gia, trí thức Việt Nam ở nước ngoài trong lĩnh vực dữ liệu. Tích cực tham gia định hình các khuôn khổ, quy tắc, quản trị về chuyển đổi số và chia sẻ dữ liệu xuyên biên giới.

Trong cuộc họp mới đây với Bộ Công an, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhìn nhận, hiện chúng ta đang có một khối lượng dữ liệu khổng lồ nhưng đang bị phân tán, phân mảnh, “đang ngủ yên chứ chưa được đánh thức”, chưa được khai thác; đặt ra yêu cầu kích hoạt được nguồn tài nguyên dữ liệu.

Do đó, việc xây dựng và phát triển sàn dữ liệu trong giai đoạn hiện nay là một nhiệm vụ tất yếu, khách quan, nhằm đánh thức và bổ sung nguồn lực của đất nước cho phát triển kinh tế - xã hội.

Nền kinh tế số của Việt Nam được kỳ vọng đạt khoảng 45 tỷ USD vào năm 2025 và có thể đạt trong khoảng 90-200 tỷ USD vào năm 2030, khẳng định tiềm năng to lớn của thị trường dữ liệu và vai trò quan trọng của sàn dữ liệu trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế số quốc gia.

Châu Anh