Cần thiết sửa đổi Luật Hợp tác xã năm 2012

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Luật HTX năm 2012 được Quốc hội thông qua vào tháng 11/2012 và có hiệu lực vào ngày 1/7/2013. Sau gần 10 năm triển khai, Luật đã mang lại những kết quả nhất định, giúp kinh tế tập thể có nhiều chuyển biến, thoát khỏi tình trạng yếu kém kéo dài. Số lượng HTX không ngừng tăng lên, doanh thu và thu nhập của người lao động được cải thiện.

Các đại biểu tham dự hội thảo

Đặc biệt, ông Đặng Văn Thanh - Phó Cục trưởng Cục Phát triển HTX (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết: Sau gần 10 năm triển khai Luật HTX năm 2012, số lượng các HTX áp dụng khoa học - công nghệ mới, hiện đại vào sản xuất, kinh doanh, tham gia vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao có tăng lên. Các HTX nông nghiệp bước đầu đã hoạt động gắn với các sản phẩm chủ lực của vùng OCOP, thực hiện liên kết chuỗi, nhiều HTX liên kết với các siêu thị, doanh nghiệp lớn để mở rộng thị trường tiêu thụ, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, khả năng cạnh tranh. Một số HTX đã chủ động nghiên cứu, mở rộng thị trường trong nước và xuất khẩu.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, sau gần 10 năm triển khai, thực hiện Luật HTX đã nảy sinh một số tồn tại, bất cập. Cụ thể, đóng góp của khu vực kinh tế tập thể vào cơ cấu kinh tế quốc dân ngày càng giảm, từ trên 5% vào năm 2013 xuống còn 3,7% vào năm 2020.

Chưa kể, quy mô HTX tại nước ta đa phần còn nhỏ, tính hợp tác của HTX còn yếu. Phần lớn các tổ chức, HTX có quy mô nhỏ và rất nhỏ, phát triển không đồng đều giữa các vùng, miền và giữa các khu vực kinh tế nông nghiệp, phi nông nghiệp. Doanh thu, lợi nhuận bình quân của HTX còn thấp so với tiềm năng và so với khu vực doanh nghiệp. Sự liên kết, hợp tác giữa các thành viên trong HTX còn lỏng lẻo, thiếu động lực, lòng tin của thành viên thấp, dẫn tới chưa tạo nên các HTX mạnh về nội lực và gặp khó khăn trong phát triển các quan hệ kinh tế với các loại hình tổ chức kinh tế khác để tham gia thị trường, cùng hưởng lợi và cùng phát triển với các loại hình công ty trong lĩnh vực HTX hoạt động.

Nhằm khắc phục những tồn tại của Luật HTX năm 2012, đồng thời thực hiện yêu cầu của Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì xây dựng luật mới hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện Luật HTX năm 2012 trong năm 2022. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã xây dựng dự thảo Luật HTX sửa đổi năm 2012 dựa trên nguyên tắc, kế thừa tối đa các quy định của Luật HTX năm 2012 còn phù hợp, đang có hiệu lực, hiệu quả, đồng thời giữ vững các nguyên tắc cơ bản của HTX do Liên minh HTX quốc tế (ICA) đưa ra trong thế kỷ 21. Trên cơ sở tổng kết thực tiễn phát triển HTX từ khi Luật HTX năm 2012 có hiệu lực thi hành năm 2013 đến nay, đồng thời tiếp thu có chọn lọc các kinh nghiệm quốc tế…

Phát biểu tại hội thảo, đại diện nhiều bộ, ngành, HTX đều đánh giá rất cao những nội dung đổi mới trong dự thảo luật và đồng thuận với chủ trương sửa đổi Luật HTX năm 2012. Tuy nhiên vẫn có những góp ý quan trọng, nhằm hoàn thiện dự thảo luật. Cụ thể, đại diện Bộ Tài chính cho rằng, liên quan đến tăng tỷ lệ vốn góp của thành viên, tăng mà giữ được quyền biểu quyết ngang nhau của các thành viên sẽ dẫn đến rất khó khăn trong việc điều hành. Theo đó, nên nghiên cứu thêm và có đánh giá kỹ hơn về nội dung này. Vì có những thành viên đóng góp ít vốn nhưng vẫn lạm dụng quyền biểu quyết ngang nhau sẽ dẫn đến khó khăn cho việc điều hành, phát triển của HTX.

Bên cạnh đó, liên quan đến chính sách hỗ trợ ưu đãi, Bộ Tài chính cho rằng không nên quy định chương riêng, và những chính sách hỗ trợ nào đã có ở những văn bản pháp luật khác thì không nên quy định ở luật này, đặc biệt các chính sách ưu đãi cũng không nên dàn trải.

Góp ý dự thảo luật, luật sư Dương Đăng Huệ - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự (Bộ Tư pháp) đánh giá cao bộ hồ sơ dự thảo Luật HTX sửa đổi, tuy nhiên theo ông Dương Đăng Huệ, khi xây dựng luật cần xác định rõ đối tượng điều chỉnh của luật, luật quy định về những chủ thể nào, trong đó nên tập trung chủ yếu vào loại hình HTX, tổ hợp tác và các tổ chức, cá nhân thay vì lan man. Đặc biệt, trong quá trình xây dựng luật cũng cần phải học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác để không bị lạc hậu.

Định hướng sửa đổi Luật HTX dự kiến bao gồm 5 nội dung chính: Một là, hoàn thiện các quy định về nguyên tắc bản chất HTX theo ICA; hai là, hoàn thiện các quy định về loại hình tổ chức kinh tế hợp tác và tổ chức đại diện; ba là, tăng cường hiệu quả hoạt động, mở rộng thị trường và nâng cao khả năng thu hút vốn cho HTX; bốn là, hoàn thiện các quy định về tổ chức, quản lý, điều hành HTX; năm là, đổi mới quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế tập thể, HTX.

Nguyễn Hòa