Cần 'trợ lực' để cấp xã hoàn thành tốt nhiệm vụ giải phóng mặt bằng

Thi công Dự án đường nối cao tốc Bắc - Nam với Quốc lộ 1A đi Cảng Nghi Sơn (địa bàn qua phường Tân Dân).

Tích cực nhập cuộc

Theo Kế hoạch số 02/KH-UBND ngày 2/1/2025, toàn tỉnh cần GPMB 2.590,7ha cho 686 dự án. Sau khi chuyển đổi chính quyền địa phương 2 cấp, các xã, phường rà soát, loại bỏ dự án không còn phù hợp, bổ sung các dự án cấp thiết và đăng ký lại chỉ tiêu. Ngày 23/9/2025, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 3125/QĐ-UBND, giao mục tiêu GPMB mới cho địa phương, với 625 dự án, diện tích hơn 2.418ha, trong đó 457 dự án đầu tư công, còn lại là dự án của doanh nghiệp.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 15/10, toàn tỉnh đã GPMB hơn 1.334,5ha, đạt 55,18% kế hoạch. Kết quả này dù chưa cao so với yêu cầu, nhưng có một điểm mới đáng ghi nhận: Ở những dự án người đứng đầu cấp xã sâu sát, trực tiếp đối thoại và nắm chắc địa bàn, tiến độ chuyển biến rõ rệt hơn hẳn so với trước đây. Đặc biệt, trong số 144 xã, phường được giao nhiệm vụ GPMB, có hơn 40 xã, phường đã hoàn thành hoặc vượt kế hoạch chỉ tiêu năm nay.

Nhiều địa phương nổi lên là “điểm sáng”. Tại xã Hoằng Hóa, năm 2025, địa phương tổ chức GPMB 7 dự án lớn như: khu đô thị ven sông Hoằng Hóa, khu đô thị số 1, số 2 Hoằng Đồng, khu đô thị Hồng Thái... Đến nay, xã đã chi trả bồi thường hơn 79,8ha, vượt chỉ tiêu giao, qua đó tạo mặt bằng sạch để xúc tiến đầu tư và phát triển đô thị. Tại các xã: Hoằng Giang, Hoằng Sơn, Hoằng Tiến, tỷ lệ hoàn thành đều đạt từ 100% trở lên và triển khai nhanh chóng, kịp thời thủ tục cho thuê đất để khởi công Dự án Đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp WHA Smart Technology 1 - Thanh Hóa.

Tại khu vực Nghi Sơn, nhiều xã được giao chỉ tiêu lớn nhưng cũng đạt kết quả khá như: xã Trường Lâm hoàn thành chi trả bồi thường 81/98ha, đạt 82%; phường Nghi Sơn hoàn thành 18,2/9,4ha, vượt 93% chỉ tiêu giao. Phường Trúc Lâm đã hoàn thành chi trả bồi thường gần 34ha/45,3ha, đạt 74,5% và địa phương đặt mục tiêu sẽ vượt chỉ tiêu năm 2025 khoảng 30ha nhờ ưu tiên các dự án trọng điểm, bám sát tiến độ và tháo gỡ khó khăn ngay từ cơ sở.

Cần thêm “trợ lực” để cấp xã phát huy tính chủ động

Tuy đạt kết quả bước đầu, tiến độ GPMB của toàn tỉnh vẫn chậm so với mục tiêu đề ra. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, bên cạnh những khó khăn “cố hữu” như hồ sơ đất đai thiếu đồng bộ, thiếu tài liệu lịch sử hoặc bị thất lạc khiến việc xác định nguồn gốc đất kéo dài, quá trình vận hành chính quyền địa phương 2 cấp cũng phát sinh thêm những vướng mắc mới.

Khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực, cơ chế bồi thường đối với đất vườn, ao liền thửa với đất ở đã thay đổi, không còn hỗ trợ 50% như trước, dẫn đến một bộ phận người dân chưa đồng thuận, làm kéo dài thời gian vận động, thuyết phục. Trong khi đó, Điều 10 Nghị định 151 của Chính phủ cho phép UBND cấp xã áp dụng “biện pháp hỗ trợ khác” tùy theo tình hình thực tế. Tuy nhiên, do chưa có tiền lệ và chưa có hướng dẫn thống nhất, nhiều địa phương trong tỉnh vẫn còn lúng túng. Điển hình như tại phường Tân Dân, đến thời điểm này, vẫn còn 1,86ha với 150 hộ dân chưa bàn giao đất triển khai Dự án Đường nối cao tốc Bắc - Nam, Quốc lộ 1A đi Cảng Nghi Sơn.

Công chức xã Hoằng Hóa kiểm tra vị trí dự án cần GPMB.

Đặc biệt, nhân lực chuyên môn ở cấp xã còn quá mỏng so với yêu cầu nhiệm vụ. Không ít địa phương chỉ có 1 cán bộ phụ trách nhưng phải “ôm” toàn bộ quy trình GPMB, từ kiểm kê, xác định nguồn gốc đất, lập - tham mưu phương án đến chi trả, tuyên truyền và giải thích chính sách. Có xã chỉ 2 - 3 cán bộ nhưng phải xử lý khối lượng GPMB lên tới hàng trăm ha mỗi năm, trong khi hồ sơ pháp lý phức tạp, phạm vi dự án rộng... Đây là nguyên nhân khiến tiến độ GPMB một số dự án bị kéo lùi, trong khi áp lực tiến độ đối với các dự án trọng điểm ngày càng lớn.

Ông Mai Cao Cường, Chủ tịch UBND phường Trúc Lâm, chia sẻ: "Năm 2025, địa phương dự kiến phải GPMB tới khoảng 500ha cho nhiều dự án trọng điểm như: dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, khu công nghiệp Đồng Vàng, khu công nghiệp số 3... Nếu không được tăng cường nhân lực và hỗ trợ kịp thời, việc hoàn thành chỉ tiêu là vô cùng áp lực".

Ngoài ra, tại một số địa phương, khâu bàn giao hồ sơ từ cấp huyện cũ xuống không đầy đủ, khiến quy trình bị “đứt đoạn”. Xã được giao nhiệm vụ nhưng lại thiếu cơ sở pháp lý để triển khai các bước tiếp theo, khiến cấp xã dù đã được trao quyền nhưng chưa thể phát huy trọn vẹn vai trò “chủ công” trong GPMB.

Phát huy tối đa vai trò của cấp xã trong GPMB, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề nghị UBND các xã, phường tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền trong công tác GPMB; nêu cao tinh thần trách nhiệm người đứng đầu, tập trung nguồn lực và quyết liệt đẩy nhanh tiến độ theo kế hoạch. Với các trường hợp đã được bảo đảm đầy đủ quyền lợi nhưng vẫn cố tình không chấp hành, địa phương phải kiên quyết thực hiện cưỡng chế thu hồi đất và xử lý nghiêm tình trạng lợi dụng chính sách để chây ì, trục lợi.

Các xã, phường cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền, đối thoại, tạo đồng thuận trong Nhân dân; đồng thời chủ động phối hợp, hướng dẫn chủ đầu tư hoàn thiện thủ tục, hồ sơ pháp lý. Địa phương phải rà soát, tiếp nhận và bàn giao đầy đủ hồ sơ GPMB theo quy định chuyển tiếp tại Nghị định 151 của Chính phủ, tránh “đứt gãy” quy trình. Đối với việc áp dụng “biện pháp hỗ trợ khác”, UBND cấp xã căn cứ tình hình thực tế và báo cáo thống nhất với cấp ủy trước khi ban hành quyết định, bảo đảm dân chủ, công khai, công bằng, minh bạch và đúng quy định, giữ ổn định địa bàn và tạo điều kiện đẩy nhanh thi công các dự án trọng điểm.

Để tháo gỡ khó khăn về nhân lực chuyên môn cho cấp xã, UBND tỉnh đã giao Sở Nội vụ nghiên cứu, hướng dẫn cụ thể và đề xuất cơ chế tăng cường cán bộ, trong đó có giải pháp biệt phái cán bộ chuyên môn về GPMB xuống cơ sở nhằm hỗ trợ địa phương triển khai nhiệm vụ hiệu quả hơn; qua đó góp phần thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh. UBND tỉnh cũng yêu cầu các xã, phường phát huy cao hơn tinh thần chủ động trong phạm vi nhiệm vụ đã được phân cấp, không trông chờ, đẩy nhiệm vụ đã được phân quyền lên cấp trên.

GPMB là nhiệm vụ khó và nhạy cảm, giai đoạn đầu khi được “trao quyền”, sẽ không tránh khỏi những khó khăn, lúng túng. Tuy nhiên, với nhân lực được tăng cường, công cụ đầy đủ, hướng dẫn thống nhất và quyết tâm từ cơ sở, cấp xã hoàn toàn có thể đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Khi những “điểm nghẽn” được tháo gỡ đồng bộ, công tác GPMB sẽ rút ngắn thời gian thực hiện, tạo mặt bằng sạch cho các công trình trọng điểm, đồng thời củng cố đồng thuận của người dân và giữ vững ổn định địa bàn.

Bài và ảnh: Tùng Lâm