Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung phủ bóng lên triển vọng kinh tế toàn cầu

Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung phủ bóng lên triển vọng kinh tế toàn cầu

Khi các Bộ trưởng tài chính và Thống đốc ngân hàng trung ương nhóm họp lần đầu tiên trong năm tại Washington vào tháng 4 cho cuộc họp mùa xuân của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), bầu không khí lo âu bao trùm sau khi ông Trump công bố thuế quan “Ngày Giải phóng”. Sáu tháng sau, tại các cuộc họp mùa thu vừa kết thúc, sự lo lắng ấy được thay thế bằng cảm giác mệt mỏi và cảnh giác, khi bức tranh chính sách dường như không bao giờ ổn định.

“Thực sự rất mệt mỏi kể từ sau Ngày Giải phóng”, Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Thái Lan Piti Disyatat chia sẻ và thêm rằng: “Là cơ quan hoạch định chính sách, chúng tôi vừa phải cố gắng hiểu, vừa phải đưa ra quyết định và truyền đạt tới công chúng trong một môi trường bất định như vậy. Điều đó thực sự khó khăn”.

Một quan chức trong phái đoàn Nhật Bản cho biết: “Nền kinh tế toàn cầu dường như kiên cường hơn so với dự đoán vài tháng trước, nhưng không có chỗ cho sự chủ quan giữa hàng loạt bất định đang hiện hữu”.

Trong suốt tuần diễn ra các cuộc họp, căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc lại leo thang khi Bắc Kinh áp đặt kiểm soát xuất khẩu với đất hiếm, còn Washington đáp trả bằng việc tái áp thuế 100% với hàng hóa Trung Quốc.

Diễn biến này khiến hàng trăm nhà hoạch định chính sách tham dự họp IMF-WB đặc biệt chú ý, đồng thời thúc đẩy đà hình thành các liên kết thương mại mới bên ngoài quỹ đạo Mỹ - Trung.

Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva nhận định chưa bao giờ bà thấy các cuộc thảo luận mang tính xây dựng như vậy tại các kỳ họp bán niên.

“Có lẽ vì mức độ bất định quá cao nên không còn chỗ cho những màn trình diễn chính trị. Và có lẽ vì nhiều quốc gia nhận ra rằng, điều từng được xem là hiển nhiên - hợp tác quốc tế giúp chúng ta cùng phát triển - nay không thể coi là điều đương nhiên nữa”, bà nói tại một hội nghị ngân hàng.

Củng cố liên kết khu vực và song phương

Cả bà Georgieva và Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Ngozi Okonjo-Iweala đều đánh giá căng thẳng Mỹ - Trung dù gay gắt nhưng vẫn chưa bùng phát thành một cuộc chiến thương mại toàn diện, đồng thời nhấn mạnh xu hướng nhiều quốc gia đang mở rộng hợp tác khu vực và song phương.

Bộ trưởng Tài chính New Zealand, Nicola Willis nói với Reuters rằng xu hướng này sẽ tăng tốc trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và kinh tế ngày càng lớn. Bà lưu ý Liên minh châu Âu (EU) hiện đang tìm cách liên kết với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) gồm 11 thành viên.

“Các mối quan hệ thương mại đó rất bền chặt, và thông điệp chúng tôi nhận được từ các đối tác là họ muốn tiếp tục mở rộng chứ không thu hẹp hợp tác”, Willis cho biết.

Bộ trưởng Kế hoạch và Hợp tác quốc tế Ai Cập Rania Al-Mashat nhận định việc tăng cường hợp tác khu vực là “hệ quả tự nhiên” của những biến động toàn cầu, nhưng cũng sẽ là hướng đi lâu dài của nhiều nền kinh tế.

Cải cách là yêu cầu cấp thiết

Những thảo luận tại Washington cũng tập trung vào các điểm yếu của nền kinh tế toàn cầu, bao gồm tình trạng mất cân đối cán cân vãng lai, nợ công ở mức kỷ lục, lo ngại gia tăng trong khu vực phi ngân hàng và tác động gián đoạn từ công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Thống đốc Ngân hàng Anh Andrew Bailey kêu gọi các cuộc thảo luận thẳng thắn, nhắc lại bài học về thất bại của cộng đồng quốc tế trong việc phát hiện và ngăn chặn bong bóng tín dụng dưới chuẩn dẫn tới khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009.

“Minh bạch là điều tối quan trọng trong một thế giới tài chính đang ngày càng phức tạp và đan xen. Chúng ta có nghĩa vụ phải ‘mở nắp’ để nhìn xem điều gì đang diễn ra bên trong”, ông Bailey nói, đồng thời cảnh báo: “Chúng ta cần tự hỏi, liệu các biến động hiện nay chỉ là sự cố đơn lẻ hay là dấu hiệu báo trước một biến động hệ thống”.

Bà Georgieva cũng nhắc lại lo ngại về định giá tài sản bị kéo căng, sau khi IMF cảnh báo các thị trường đang quá chủ quan với rủi ro từ chiến tranh thương mại, căng thẳng địa chính trị và thâm hụt ngân sách lớn - có thể dẫn tới một đợt điều chỉnh mạnh.

Bà cho biết IMF sẽ rà soát lại cách thức giám sát kinh tế và đánh giá nợ công của các nước thành viên, trong khi bà Okonjo-Iweala nhấn mạnh nhu cầu cấp bách phải cải cách WTO.

“Chúng ta cần đa dạng hóa thương mại. Thương mại toàn cầu đã mang lại lợi ích to lớn cho nhiều quốc gia, nhưng cũng để lại những nền kinh tế bị bỏ lại phía sau. Giờ là lúc phải tái thiết mô hình toàn cầu hóa, chúng ta không thể quay lại với phiên bản cũ”, người đứng đầu WTO nói.

Theo các quan chức tham dự, biến đổi khí hậu tiếp tục là rủi ro lớn nhất đối với ổn định kinh tế toàn cầu, bất chấp việc Tổng thống Trump gần đây gọi vấn đề này là “trò lừa đảo” tại Liên Hợp Quốc.

Trong cuộc họp Ủy ban điều hành IMF hôm thứ Sáu, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago nhấn mạnh rủi ro khí hậu là “vấn đề kinh tế vĩ mô trọng yếu”, ảnh hưởng sâu rộng tới bảo hiểm, nền tảng kinh tế và ổn định tài chính.

Ông nói: “Trong đàm phán thương mại, anh có thể rút lui và tìm đối tác khác. Nhưng với khí hậu, nếu anh rời bàn đàm phán, cả hành tinh sẽ nóng lên và tất cả chúng ta sẽ chịu thiệt hại”.

Đại Hùng