Cảng 'xanh' và bài toán chuyển đổi: Khi cuộc chơi không còn là lựa chọn

Hiệu suất tăng từ tư duy "xanh"

Tại Cảng Gemalink (Bà Rịa - Vũng Tàu), liên doanh giữa Tập đoàn Gemadept và CMA Terminals, không khí làm hàng luôn sôi động. Điều đáng chú ý là nhiều tàu mẹ cập cảng sử dụng công nghệ nhiên liệu kép, kết hợp dầu với LNG - một dạng năng lượng sạch.

Cảng Đà Nẵng đang phát triển theo xu hướng xanh và số hóa.

Gemalink hiện cũng đang hợp tác với hãng tàu CMA CGM để phát triển tuyến vận tải container bằng sà lan điện đầu tiên tại Việt Nam, nối các khu công nghiệp Bình Dương với cảng. Đồng thời, cảng đã và đang đầu tư hệ thống điện mặt trời cung cấp năng lượng sạch cho đội sà lan này.

Ngay từ đầu, Gemalink đã được thiết kế với định hướng "xanh", đầu tư hệ thống cẩu giàn STS và e-RTG chạy điện thay vì diesel. Theo kết quả quan trắc của Tập đoàn Konecranes (Phần Lan), việc sử dụng e-RTG giúp giảm đến 80% chi phí vận hành và cắt giảm lượng khí thải CO₂ tương đương, đồng thời giảm ô nhiễm tiếng ồn và khói bụi.

Tại miền Trung, cảng Đà Nẵng cũng không nằm ngoài xu hướng. Ông Dương Quảng Đức, Phó Tổng giám đốc cảng Đà Nẵng cho biết, đơn vị đã triển khai chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh, đầu tư thay thế thiết bị cẩu dùng điện, hoán cải cẩu cũ từ diesel sang điện. Một số phương tiện nội bộ tại cảng cũng được chuyển sang dùng năng lượng sạch.

Nhờ đó, giai đoạn 2020-2023, cảng Đà Nẵng ghi nhận tăng trưởng sản lượng bình quân 15-20%/năm, lợi nhuận tăng 20-25%/năm. Sự đầu tư bài bản theo hướng cảng thông minh và bền vững đã giúp nâng cao năng lực khai thác, tăng hiệu quả kinh doanh và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ khách hàng quốc tế.

Chuyển đổi "xanh": Xu thế không thể đứng ngoài

Theo Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, việc chuyển đổi "xanh" cảng biển đang trở thành một tiêu chí đánh giá quan trọng trong ngành logistics quốc tế. Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) cùng nhiều quốc gia phát triển đã đặt ra các quy chuẩn khắt khe về khí thải, sử dụng năng lượng tái tạo, quy trình vận hành tiết kiệm và thân thiện môi trường.

Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) cho biết, nhiều quốc gia đã thiết lập "hành lang xanh", chỉ cho phép tàu vào - ra tại những cảng đạt chuẩn "xanh". Nếu không bắt kịp xu thế này, cảng biển Việt Nam rất dễ mất khách hàng quốc tế.

"Chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn với các doanh nghiệp," đại diện VIMC nhận định.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, bài toán vốn đầu tư ban đầu vẫn là rào cản lớn. Theo đại diện VIMC, chi phí đầu tư thiết bị, công nghệ xanh thường cao gấp 2-3 lần giải pháp truyền thống. Nhiều doanh nghiệp còn thiếu kinh nghiệm triển khai, thiếu nguồn lực chuyên môn.

Tập đoàn Gemadept đã đưa ra các tiêu chí ESG (môi trường - xã hội - quản trị) trong chiến lược phát triển. Bà Nguyễn Thị Thu Thảo, Trưởng phòng Quan hệ công chúng và Quan hệ cổ đông cho biết, Gemadept sẽ tiếp tục đầu tư phát triển mạng lưới cảng, logistics hiện đại, sử dụng năng lượng hiệu quả và giảm phát thải. Bên cạnh đó, là ứng dụng công nghệ để tối ưu vận hành, giảm thời gian chờ tàu, từ đó giảm lượng khí thải.

Tuy nhiên, bà Thảo cũng nhấn mạnh cần có chính sách hỗ trợ cụ thể từ cơ quan quản lý, như ưu đãi vốn vay, khung pháp lý ổn định, điều chỉnh giá dịch vụ cảng hợp lý để khuyến khích đầu tư xanh.

Một trong những giải pháp được xem là đột phá cho "cảng xanh" là cung cấp điện bờ (shore power) để tàu ngừng máy phát khi neo đậu. Cảng Đà Nẵng đang tính toán phương án này, nhưng theo ông Đức, chi phí đầu tư cực kỳ lớn.

"Một ổ cắm điện cho tàu biển đã tiêu tốn khoảng 8 tỷ đồng, chưa kể các hạng mục đi kèm như trạm biến áp, hệ thống điện hạ thế… Với giá thành đầu tư cao, nếu không có hỗ trợ từ Nhà nước, rất khó để doanh nghiệp cảng triển khai diện rộng".

Không chỉ cảng Đà Nẵng, nhiều doanh nghiệp khác cũng đang đứng trước câu hỏi: "Chuyển đổi xanh là tất yếu, nhưng lấy đâu ra nguồn lực để thực hiện đồng loạt trong thời gian ngắn?".

Để thúc đẩy quá trình xanh hóa hệ thống cảng biển, doanh nghiệp cần được hỗ trợ về vốn, thuế, lãi suất đầu tư và quy hoạch hạ tầng.

Các đề xuất đang được đưa ra gồm hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chí đánh giá cảng xanh; Có cơ chế ưu đãi thuế, giảm phí bốc xếp, nhất là tại cảng nước sâu; Hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho doanh nghiệp chuyển đổi thiết bị, lắp đặt điện bờ và cuối cùng là thúc đẩy ứng dụng tín chỉ carbon và cơ chế thị trường phát thải.

"Nếu có chính sách kịp thời, chúng ta có thể biến áp lực chuyển đổi xanh thành cơ hội, mở ra một chu kỳ phát triển mới cho ngành cảng biển", đại diện Gemalink chia sẻ.

Phát triển cảng xanh không chỉ là câu chuyện môi trường, mà còn là sự chuẩn bị cho tương lai của chuỗi cung ứng. Việt Nam - với lợi thế vị trí địa lý và tiềm năng hạ tầng - đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng. Hành trình này cần sự đồng hành quyết liệt giữa doanh nghiệp và chính sách để tạo nên một hệ sinh thái logistics xanh, thông minh và bền vững.

Hoàng Anh