Canh tác thông minh: 'Chìa khóa' nâng tầm cà phê Gia Lai

Sau một thời gian áp dụng, mô hình canh tác thông minh đã chứng minh hiệu quả rõ rệt: giúp cây cà phê sinh trưởng khỏe, năng suất tăng, chất lượng hạt vượt trội, đồng thời giảm chi phí và rủi ro cho người trồng.

Từ thay đổi cách làm đến hiệu quả bền vững

Mô hình canh tác cà phê thông minh áp dụng quy trình bón phân hữu cơ, cân bằng độ phì của đất và bón theo nhu cầu dinh dưỡng thực tế của cây trồng. Đặc biệt, việc sử dụng chế phẩm sinh học BioSpring dành cho cây trồng tập trung vào việc cải thiện sức khỏe đất và cây thông qua việc bổ sung các vi sinh vật có lợi.

Các sản phẩm của BioSpring, đặc biệt là các chế phẩm gốc men vi sinh (probiotics), có thể giúp cây trồng phát triển tốt hơn, chống chịu sâu bệnh, giảm tác động của môi trường và tăng hiệu quả nông nghiệp.

Từ đó, hiệu quả mang lại rõ rệt: giảm tỷ lệ rụng quả 7-15%, tăng năng suất 9-16%, hạt cà phê to, đồng đều, ít sâu bệnh hơn so với vườn đối chứng.

Lợi nhuận của người trồng cà phê vì thế cũng tăng từ 16% đến hơn 23%, trong khi chi phí sản xuất không hề tăng. Mô hình đã cho thấy khả năng nhân rộng cao, phù hợp với định hướng nông nghiệp bền vững của Tây Nguyên hiện nay.

Vườn cà phê của ông Nguyễn Văn Thiện (phải) xanh tốt nhờ áp dụng mô hình canh tác thông minh. Ảnh: N.S

Tại thôn 1 (xã Ia Phí, tỉnh Gia Lai), gia đình ông Nguyễn Văn Thiện là một trong những hộ tiên phong tham gia mô hình. Ông cho biết, nhiều năm bón phân hóa học khiến vườn cà phê bạc màu, năng suất giảm dần, thậm chí ảnh hưởng sức khỏe gia đình.

Sau khi chuyển sang canh tác thông minh, 1.600 cây cà phê của gia đình ông phát triển tốt, ước đạt 35-40 tấn quả tươi trong vụ này. “Từ hiệu quả rõ rệt đó, nhiều hộ trong thôn cũng bắt đầu thay đổi tư duy, hạn chế dùng phân hóa học, hướng tới hữu cơ”-ông Thiện chia sẻ.

Gia đình ông Lương Văn Sức (thôn 3, xã Ia Phí, tỉnh Gia Lai) có 1,5 ha cà phê tham gia mô hình. Trước đây, ông chăm sóc theo phương pháp truyền thống, sử dụng nhiều phân hóa học khiến đất thoái hóa, cây kém phát triển. Từ khi chuyển sang quy trình canh tác thông minh, vườn cà phê của ông sinh trưởng khỏe mạnh, quả chín đều, năng suất ổn định.

“Làm theo mô hình này giúp giảm công sức, chi phí mà lợi nhuận cao hơn rõ rệt so với cách làm cũ”-ông Sức khẳng định.

Theo Tiến sĩ Trương Hồng-nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, mô hình canh tác thông minh giúp nông dân thay đổi căn bản về tư duy sản xuất.

Người dân biết chọn giống cà phê chất lượng cao, thích ứng biến đổi khí hậu, bón phân hợp lý và tưới tiết kiệm thay vì dựa vào kinh nghiệm. Mô hình còn giúp phòng trừ sâu bệnh hiệu quả, chỉ phun thuốc ở ngưỡng gây hại, góp phần bảo vệ môi trường.

Ông Nguyễn Văn Thiện (bìa trái) hướng dẫn người dân trong thôn cách ủ chế phẩm sinh học để bón cho cây trồng. Ảnh: N.S

Đặc biệt, việc trồng xen cây có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, hồ tiêu giúp đa dạng nguồn thu, giảm rủi ro và hướng đến phát triển nông nghiệp bền vững. “Chi phí đầu vào giảm, năng suất tăng 5-15%, chất lượng hạt cải thiện rõ rệt. Với mô hình trồng xen, hiệu quả kinh tế còn cao hơn nữa”-Tiến sĩ Hồng cho biết.

Mạnh dạn tái canh giống mới

Song song với mô hình canh tác thông minh, nhiều hộ nông dân Gia Lai đã mạnh dạn tái canh vườn cà phê già cỗi bằng các giống mới có năng suất cao, kết hợp áp dụng quy trình kỹ thuật tiên tiến.

Ông Nguyễn Tấn Lục (thôn 4, xã Chư Sê, tỉnh Gia Lai) cho biết: 3 năm trước, gia đình ông quyết định chặt bỏ hơn 1.000 cây cà phê già cỗi để trồng lại giống Thiện Trường. Nhờ áp dụng mô hình thông minh, vườn cà phê phát triển tốt, cây xanh khỏe, sai quả.

“Có những cây đạt tới 15 kg quả tươi, bình quân cả vườn ước đạt hơn 7 tấn/ha, vượt xa trước đây. Hạt cà phê to, đồng đều, chất lượng cao”-ông Lục cho hay.

Theo ông Lục, sự khác biệt đến từ việc tái canh giống mới kết hợp canh tác hữu cơ. Đó là hướng đi bền vững giúp nông dân duy trì năng suất ổn định, tăng lợi nhuận và bảo vệ đất lâu dài.

Vườn cà phê tái canh của ông Nguyễn Tấn Lục (phải) phát triển tốt, sai quả. Ảnh: N.S

Cùng quan điểm, ông Lê Hữu Anh-Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ Lam Anh (xã Đak Đoa, tỉnh Gia Lai) nhận định: Việc tái canh cà phê đang dần được người dân quan tâm.

“Hiện giá cà phê cao nên bà con còn tận dụng vườn cũ. Tuy nhiên, những vườn đã quá già cỗi, năng suất thấp thì tái canh là tất yếu để đảm bảo hiệu quả lâu dài”-ông Anh nói.

Các giống cà phê mới như xanh lùn, Thiện Trường cho năng suất cao gấp đôi so với vườn cũ. Nếu cà phê trồng 20-25 năm chỉ đạt 1-1,5 tấn nhân/ha, thì sau tái canh 3-4 năm có thể đạt 2,5-4 tấn nhân/ha, thậm chí cao hơn ở những nơi được đầu tư bài bản.

Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ Lam Anh thường xuyên phối hợp ngành nông nghiệp tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, giúp người dân chọn giống, cải tạo đất, bón phân đúng quy trình.

“Thực tế cho thấy, vườn tái canh được đầu tư đúng kỹ thuật đang phát triển rất tốt, năng suất cao, chất lượng hạt đồng đều, mang lại thu nhập ổn định và bền vững cho người trồng”-ông Lê Hữu Anh khẳng định.

Tiến sĩ Phan Việt Hà-Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên-cho hay: Thời gian tới, Viện sẽ phối hợp với các địa phương chính thống hóa chương trình canh tác cà phê thông minh, mở rộng đào tạo và chuyển giao kỹ thuật để bà con có thể áp dụng rộng rãi.

“Mục tiêu là xây dựng một nền nông nghiệp khỏe mạnh, hiệu quả và bền vững cho toàn vùng Tây Nguyên”-ông Hà nhấn mạnh.

Mô hình canh tác cà phê thông minh đang mở ra hướng đi mới cho nông dân Gia Lai. Không chỉ nâng cao năng suất, giảm chi phí, mô hình còn góp phần cải tạo đất và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Khi kết hợp mô hình canh tác thông minh với tái canh giống mới, người trồng cà phê không chỉ cải thiện thu nhập mà còn tạo nền tảng cho một ngành cà phê Gia Lai hiện đại, bền vững và có sức cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

NGỌC SANG