Câu chuyện 3 thập niên giữ đất

Thập niên 90, Trạm Tấu trong ký ức những người làm nghề rừng là vùng đất hoang sơ và đầy bi tráng. Đó là giai đoạn những cánh rừng già bị khai thác không kiểm soát, đứng trước nguy cơ xóa sổ.

Ông Lại Văn Quang - Phó Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Trạm Tấu, vẫn nhớ ngày đầu đặt chân đến đây, năm 1992. Khi đó, vùng đất này là khu vực “ba không”: không điện lưới, không đường nhựa và gần như không có khái niệm bảo tồn. Nỗi đau đáu lớn nhất của những người làm nghề là chứng kiến rừng pơ mu bị “xẻ thịt”.

Thời điểm đó, người dân địa phương làm nhà hoàn toàn bằng gỗ pơ mu, từ cột, xà cho đến ván lợp, khiến những cây cổ thụ hai, ba người ôm không xuể cứ thế ngã xuống. Loài cây quý này đứng trước nguy cơ chỉ còn là cái tên trong sách đỏ.

Trước nguy cơ cạn kiệt tài nguyên, ông Quang cùng các đồng nghiệp dưới sự dẫn dắt của ông Hoàng Xuân Thủy - Trưởng phòng Kỹ thuật lúc bấy giờ đã nhen nhóm ý tưởng táo bạo: trồng và bảo tồn cây pơ mu. Tuy nhiên, giai đoạn 1995 - 1998, ý tưởng này vấp phải sự hoài nghi lớn. Người dân địa phương cho rằng: “Rừng già còn nhiều, cần gì phải trồng!” - đó là câu cửa miệng khi cán bộ đến vận động.

Không nản lòng, các cán bộ lâm nghiệp đã lặn lội vào rừng sâu tìm giống cây, ươm dưỡng ròng rã suốt nhiều tháng. Bước ngoặt chỉ thực sự đến khi họ gặp ông Lò Văn Ổn - cựu chiến binh người Thái tại thôn Lừu 1, xã Hát Lừu - nay là xã Hạnh Phúc. Sớm giác ngộ và hiểu giá trị của rừng, ông Ổn đã vui vẻ nhận lời, đồng thời vận động con cháu và người dân cùng tham gia.

Kết quả của sự kiên trì ấy là 27 ha pơ mu được trồng thành công ngay trên đất thôn Lừu 1 trong giai đoạn 1996 - 1998. Hơn 20 năm qua, cánh rừng này đã trở thành “lá chắn” khổng lồ, che chắn gió Lào và giữ nguồn nước mát lành cho cả thôn.

Kế thừa nền tảng từ thế hệ đi trước, công tác bảo tồn pơ mu hiện nay đã chuyển sang giai đoạn mới bài bản và khoa học hơn. Đặc biệt, trong những năm qua, Ban Quản lý rừng phòng hộ Trạm Tấu kết nối với tổ chức GIZ để triển khai mô hình trồng rừng đa loài thay vì thuần loài.

Cách làm này đang được nhân rộng tại các xã Hạnh Phúc, Trạm Tấu, Phình Hồ... nhằm tăng cường đa dạng sinh học, bảo vệ đất và nâng cao khả năng lưu trữ carbon.

Với những người gắn bó với nghề rừng như ông Trình, ông Quang, con số hơn 300 ha mới chỉ là sự khởi đầu. Những cánh rừng pơ mu hàng chục năm tuổi giờ đây đang đứng trước vận hội mới để trở thành “mỏ vàng” du lịch.

Khi đó, người dân bản địa sẽ có thêm sinh kế bền vững từ việc giới thiệu vẻ đẹp quê hương, bên cạnh nguồn thu từ tiền khoán bảo vệ rừng.

Hành trình 3 thập niên không chỉ là câu chuyện cây pơ mu vươn mình thành đại thụ, còn là minh chứng cho cuộc cách mạng về nhận thức: từ tư duy phá rừng làm nương sang ý thức trồng rừng giữ đất của người dân trên đỉnh mù sương.

Hà Hùng Cường