'Cây nhà lá vườn' Cả một trời thương của người miền Tây

Chỉ cần bước chân vô sân, người ta đã nói: “Nhà không có gì, có mấy món cây nhà lá vườn, anh dùng đỡ nghe”.

Câu nói nghe thiệt thà, nhưng ẩn sau đó là tấm lòng hào phóng, chân phương, thứ mà hàng trăm năm qua, phù sa đã gọt giũa vào tính cách người miền Tây.

“Cây nhà lá vườn” - món ăn có linh hồn của đất

Người miền Tây từ bao đời sống nương vào đất, vào nước. Cái gì ăn được đều gắn với mùa, với mưa nắng, với chu kỳ sông nước.

Duyên quê. Ảnh: LẬP ĐỨC

Hôm nay nước ngập bờ, thì rau muống mọc nhiều.
Mùa nước nổi, thì bông điên điển vàng đầy bãi.
Rằm tháng tám, thì chôm chôm chín đỏ sau vườn.
Sáng sớm trời mưa, thì rổ nấm rơm đen nhánh.

Mỗi món “cây nhà lá vườn” là một lẵng hương của thiên nhiên, một tặng phẩm của trời đất. Ăn vào không chỉ là vị béo, vị ngọt, vị chua… Mà còn là cả mùi phù sa, hơi đất, nắng gió miệt vườn. Nên người miền Tây mới nói: “Ăn trái cây, nếm cái mồ hôi của đất”.

“Cây nhà lá vườn” - cách người miền Tây dạy con về sự biết đủ

Trong bữa cơm đạm bạc, ngoại chỉ cho tôi thấy: Con cá rô đồng nhỏ xíu, nhưng kho lên là ngon nhứt, nắm rau đắng sau hè ăn vô mới nhớ quê, chút muối ớt với xoài sống cũng thành bữa cơm no.

“Cây nhà lá vườn” là chìa khóa mở vào trái tim người miền Tây, nơi mỗi món quà đều được gửi gắm bằng lời mời chân thật nhất của đất, nước, con người.

Vậy mà lớn lên tôi mới hiểu: Ngoại không chỉ đang nấu ăn, ngoại đang dạy về sự biết đủ. Rằng đời sống đâu cần cao sang, chỉ cần mình biết trân trọng cái mình có. Giữa một thế giới náo động, câu “cây nhà lá vườn” nhắc ta nhớ rằng giản dị chưa bao giờ là nghèo nàn, tự nhiên chưa bao giờ là tầm thường.

“Cây nhà lá vườn” - tấm lòng hiếu khách không màu mè

Người miền Tây đón khách không cần bàn tính.

Bà con không hỏi khách thích gì. Bà con chỉ hái cái vườn nhà mình có. Cái gì ngon, bà con để dành cho khách trước. Đôi khi chỉ là một trái dừa tươi chặt vội sau hè, một trái ổi còn sương, mấy miếng mít vừa xẻ, ít khoai mì mới nhổ. Nhưng khách nhớ hoài, không phải vì mùi vị, mà vì cái cách người miền Tây không bao giờ để ai về tay không.
Câu “cây nhà lá vườn” là cách bà con nói rất khéo: “Nhà nghèo nhưng tình thì không nghèo”.

“Cây nhà lá vườn” - bền bỉ trong mưa nắng, như chính con người miền Tây

Cuộc sống nơi đây quanh năm nước dâng, bờ sạt, bão giông bất chợt. Có những năm nước nổi về muộn, lúa thất mùa. Có những mùa sông đổi dòng, vườn tược thiệt hại. Nhưng người miền Tây vẫn sống bằng tính kiên nhẫn của đất, bằng sự chắt chiu từng cái lá, từng cái trái.

Những gì thu hoạch được, dù ít ỏi, bà con vẫn dành một phần cho xóm giềng, họ hàng. “Cây nhà lá vườn” vì vậy không chỉ là sự tự túc, mà còn là tinh thần san sẻ trong mọi hoàn cảnh.

“Cây nhà lá vườn” - biểu tượng của văn hóa sống thuận thiên

Một góc hồn quê. Ảnh: LẬP ĐỨC

Văn hóa miền Tây không tách mình khỏi thiên nhiên. Người ta sống cùng nước, cùng sông, cùng mùa trái. Sản vật không nằm trong siêu thị, mà nằm trên giàn mướp leo, tán ổi già, cây xoài trĩu trái, chùm mận đỏ thắm.
Câu “cây nhà lá vườn” chính là tinh thần thuận theo trời đất, ăn theo mùa, sống theo mùa. Không ép tự nhiên để được nhiều hơn, mà biết ơn tự nhiên vì đã cho từng chút. Đó là triết lý của một miền đất, nghe nhẹ, mà sâu

“Cây nhà lá vườn” - di sản cảm xúc của miền Tây

Nó là tiếng gà gáy sáng, là đĩa cá rô kho tộ, là rổ rau đắng sau hè, là chén cơm trắng ăn với chén mắm chưng, là mùi khói rơm thơm lừng buổi chiều.

Không cần đắt đỏ, nhưng đậm đà ký ức.
Không cần cầu kỳ, nhưng đầy ắp thương yêu.

Đôi điều kết lại

Câu “cây nhà lá vườn” chính là lời tự sự của cả một vùng đất. Mộc mạc nhưng không hề đơn sơ. Giản dị nhưng giàu nghĩa tình. Tự nhiên nhưng mang theo truyền thống. Ít nói nhưng lan tỏa ấm áp lâu dài.
Đó không chỉ là món quà của một ngôi nhà, mà là món quà của một lối sống, một miền ký ức, một nền văn hóa mà ai đi xa cũng nhớ.

LÊ MINH HOAN