Chạm vào quá khứ qua các tour di sản

Không gian di sản giữa vùng đất rồng bay

Không chỉ riêng nơi này mà ở nhiều địa điểm khác tại Hà Nội cũng có những tour du lịch đầy thú vị, tạo nên sức sống mới cho Thủ đô khi đêm về như tại Bảo tàng Văn học, Khu di tích nhà tù Hỏa Lò hay Khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Một quá khứ hùng tráng, một quá khứ vất vả, gian lao nhưng đầy tự hào, những thời kỳ lịch sử đáng nhớ của đất nước hay những giá trị đặc sắc của nền văn học Việt Nam… được tái hiện. Ta có cảm giác như chạm vào quá khứ…

Tour đêm ở Hoàng Thành Thăng Long tái hiện không gian hoàng cung xưa.

19h ngày 30/12/2023, đêm thứ bảy cuối cùng của năm 2023, hơn 100 vị khách hào hứng bước vào tour du lịch đặc biệt mang tên “Giải mã Hoàng Thành Thăng Long”. Đứng trước Đoan Môn - cửa dẫn vào Cấm thành, tôi có cảm giác như lạc vào hoàng cung của nhiều thế kỷ trước với những cấm vệ quân, cung nữ trong trang phục cổ xưa. “Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo/ Nền cũ lâu đài bóng tịch dương” - câu thơ văng vẳng bên tai như dẫn lối du khách ngược trở lại quá khứ. Ánh đèn vàng hắt lên bức tường sậm màu thời gian, hai cây hoa đại bên Đoan Môn phác họa nét hoa văn trên nền trời tối sẫm giữa đêm đông. Những chiếc đèn lồng tỏa thứ ánh sáng dịu nhẹ trên tay người cung nữ khiến khách liên tưởng mình đang đứng giữa không gian sống động của hoàng cung xưa. Bước qua Đoan Môn, khách được thưởng thức một điệu múa hoàng cung trên sàn kính trong suốt, nơi có thể nhìn thấu những dấu tích khảo cổ độc đáo ngay phía dưới.

Băng qua con đường đèn lồng dưới tán xà cừ cổ thụ, khách tiếp tục được chiêm ngưỡng những hiện vật, cổ vật quý tìm thấy tại Hoàng Thành Thăng Long trong nhà trưng bày với chủ đề “Thăng Long Hà Nội - Lịch sử nghìn năm từ lòng đất”. Tại điện Kính Thiên, sau nghi lễ dâng hương trang trọng, mỗi vị khách được nhận một ấn “Sắc mệnh chi bảo” phiên bản thu nhỏ mang về làm kỷ niệm. Qua “bức tường thời gian” khách tiếp tục được tham quan khu khảo cổ nơi tìm thấy hàng triệu hiện vật có niên đại xen lẫn, chồng xếp lên nhau trong suốt 1.300 năm. Những giếng cổ, những dấu tích về một dòng sông cổ, hiện vật cổ… giúp du khách mường tượng về một hoàng cung cổ kính với kinh thành giao thương nhộn nhịp trên bến dưới thuyền.

Một hoạt động thú vị trong tour đêm “Giải mã Hoàng Thành Thăng Long” là trò chơi giải mã dành cho du khách. Một số hiện vật tiêu biểu của Hoàng Thành được trình chiếu bằng laser trên nền móng dấu tích khảo cổ để khách ôn lại những thông tin đã tiếp nhận trong quá trình tham quan, giải mã những câu hỏi như một cách lưu lại trong trí nhớ về từng thời kỳ lịch sử với các hiện vật đặc trưng. Trước khi rời Hoàng Thành Thăng Long, khách tự tay lấy cho mình dòng nước mát từ giếng Vua, nguồn nước biểu tượng cho nguồn sống dồi dào và sự may mắn, phúc lành. Chị Bùi Thu Trang, hướng dẫn viên du lịch của tour đêm 30/12/2023 cho tôi biết, chị có 20 năm làm việc tại đây và đã có nhiều buổi hướng dẫn khách trong đêm “Giải mã Hoàng Thành Thăng Long”. “Được hướng dẫn khách trong tour đêm, giữa không gian lung linh huyền ảo với cách tiếp cận di sản sáng tạo, tôi có cảm giác được thăng hoa hơn, tự hào hơn” - chị Trang chia sẻ.

“Đêm linh thiêng”

Vào một ngày đông rét buốt cuối tháng 12, khi bóng tối sập xuống cũng là lúc đoàn người lặng lẽ bước vào Nhà tù Hỏa Lò. Cả trăm người di chuyển trong trật tự, từng bước chân tuân theo chỉ dẫn của các nhân viên điều hành. Mỗi người được đeo một tai nghe để bắt đầu tham gia vào một không gian lịch sử sống động và linh thiêng đang tái hiện trong tour “Đêm linh thiêng 2: sống như những đóa hoa”.

Tiếng cửa sắt ngục tù vang lên khô khốc. Bóng tối bao trùm mọi ngóc ngách khu giam cầm các chiến sĩ cách mạng yêu nước. Giọng cô thuyết minh đầy cảm xúc khi kể lại sự giam cầm khốc liệt của nhà tù thực dân, sự hy sinh anh dũng của các cựu tù Hỏa Lò. Câu chuyện về cuộc đời đau thương nhưng đầy tự hào của nữ cộng sản kiên trung Nguyễn Thị Quang Thái - người vợ đầu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp - trong chính nhà tù này đã khiến nhiều du khách rơi lệ. Suốt thời gian tham quan không gian khu trại giam, xem hoạt cảnh về những nữ chiến sĩ cách mạng… luôn có tiếng sụt sùi và những dòng nước mắt lặng lẽ chảy dài trên má người xem.

Không gian lặng như tờ. Đoàn người rén chân, gò lưng chui qua cống gạch giữa bóng đêm đặc quánh. Người sau bám vào người trước, lặng lẽ, run rẩy… Một tiếng động nhẹ cũng làm cả đoàn giật thót mình, nhưng không ai kêu lên tiếng nào. Cả trăm người nối nhau chui qua cống gạch trong sự căng thẳng. Qua cửa cống, ánh sáng đô thị chợt bừng lên khiến người ta vỡ òa cảm xúc. Chỉ chui qua chục mét cống thôi cũng đủ để du khách trải nghiệm và cảm nhận một phần cuộc vượt ngục của các chiến sĩ cách mạng năm xưa.

Nhiều bạn trẻ hào hứng tham gia “Trải nghiệm đêm Văn Miếu - Quốc Tử Giám”.

Chặng cuối của hành trình là lễ tri ân các anh hùng liệt sĩ trong không gian thiêng liêng của Đài tưởng niệm. Kết thúc chuyến trải nghiệm, khách thưởng thức trà và thứ bánh đặc biệt làm từ trái bàng non - lá và quả bàng đã giúp các chiến sĩ cộng sản chữa bệnh… Cách tổ chức tour nghiêm túc, tận tình, chu đáo và khoa học đã để lại thật nhiều dư âm. “Khi đến đây, mọi cảm xúc trào dâng thật tự nhiên. Em nhận ra những khó khăn trong cuộc sống chẳng là gì so với những gì cha ông ta đã trải qua…” - một bạn trẻ đã bộc lộ cảm xúc. Hay như anh Trần Lâm ở quận Cầu Giấy, Hà Nội cũng bày tỏ: “Đêm thiêng liêng và ý nghĩa… Trong 120 phút đó, tôi đã trải qua nhiều cung bậc cảm xúc: xót xa, thấu hiểu, khâm phục, biết ơn…”.

Tour đêm đầu tiên ở Di tích Nhà tù Hỏa Lò được triển khai sớm nhất, từ giữa năm 2020 với chủ đề đầu tiên là “Đêm thiêng liêng - sáng ngời tinh thần Việt”. Sau thời gian gián đoạn do dịch COVID-19, “Đêm thiêng liêng 2: sống như những đóa hoa” phục vụ khách trở lại vào giữa năm 2022, tiếp tục mang đến một tour đầy xúc động, tôn vinh những nữ chiến sĩ, nữ tử tù cách mạng đã sống, chiến đấu và cống hiến cho độc lập, tự do. Với một tinh thần giản dị mà cao đẹp, các mẹ, các chị đã trở thành những đóa hoa ngát hương trong trang sử vàng của dân tộc. Chương trình “Đêm thiêng liêng 3: Lửa thanh xuân” tôn vinh những anh hùng mười tám đôi mươi đã chiến đấu can trường và ra đi anh dũng ngay tại Nhà tù Hỏa Lò.

Khơi dậy những giá trị di sản

Ở một không gian khác - Bảo tàng Văn học Việt Nam cũng có tour đêm đặc biệt mang tên gọi “chữ Tâm, chữ Tài” diễn ra và tối thứ bảy và chủ nhật hàng tuần. Với cách tiếp cận mới nhằm lan tỏa vẻ đẹp của văn học tới công chúng, tour du lịch độc đáo mang đến cho du khách những cảm nhận đặc sắc của văn học Việt Nam qua các thời kỳ, từ văn học cổ - trung đại cho đến nay.

Thêm một tour du lịch đêm mới triển khai Hà Nội là “Trải nghiệm đêm Văn Miếu - Quốc Tử Giám”. Tại không gian này, du khách được học với thầy đồ, hóa thân thành những cô cậu học trò ngày đêm đèn sách. Nét đặc sắc của tour đêm là một không gian di sản lung linh với hệ thống âm thanh, ánh sáng ứng dụng công nghệ hiện đại. Khách sẽ bất ngờ với chi tiết bia đá kể chuyện, công nghệ hỏi đáp AI “talk” với cụ Rùa… Điểm nhấn là show 3D mapping “Tinh hoa đạo học” được lấy cảm hứng từ những yếu tố đặc thù tại khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám gắn liền với đạo học của người Việt Nam qua nhiều thế kỷ.

Việc kết hợp thông tin, sự kiện lịch sử với cách thể hiện mới mẻ qua các tour đêm ở Hà Nội vào tối thứ 6, thứ 7 hoặc chủ nhật hàng tuần đã thu hút nhiều lượt khách tham gia. Mặc dù ban tổ chức của mỗi tour đều khống chế số lượng để giữ được chất lượng của tour nhưng số lượng người đăng ký tham dự luôn vượt quá số lượng quy định. Đó là tín hiệu vui cho thấy đây là hướng đi đúng để phát huy giá trị của di sản qua cách tiếp cận sinh động, tạo nhiều cảm xúc. Dẫu còn cần sự hoàn thiện hơn, cần sự tập trung nhân lực nhiều hơn ở một số tour đêm, nhưng những gì mà du khách được trải nghiệm đã là điều tuyệt vời, tạo thêm sản phẩm du lịch đặc biệt giá trị cho Thủ đô Hà Nội với bề dày truyền thống lịch sử và văn hóa. Di sản đã được thổi hồn, trở nên sống động và mang lại nhiều giá trị cho đời sống hôm nay.