Chanh leo, ớt tươi nhập 'cuộc chơi' hậu kiểm quốc tế

Tại hội nghị hướng dẫn xuất khẩu chiều 25/6, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh: “Nghị định thư là văn bản cam kết song phương giữa hai bộ ngành, hai quốc gia. Doanh nghiệp Việt từ nay không còn xuất hàng theo kiểu ‘nhắm mắt đưa chân’ nữa, mà phải hiểu rõ luật chơi, kể cả sau khi hàng đã qua cửa khẩu”.

Đây là bước ngoặt lớn, chuyển từ các hướng dẫn kỹ thuật tạm thời thiếu cơ sở pháp lý sang khung pháp lý ổn định 5 năm, mở ra cơ hội minh bạch và bền vững cho ngành nông sản Việt.

Trước đây, chanh leo và ớt tươi phải đối mặt với nhiều rủi ro khi xuất khẩu qua biên giới phía Bắc theo các quy định tạm thời. Hàng hóa có thể bị ách lại bất cứ lúc nào do thay đổi chính sách hoặc vi phạm tiêu chuẩn từ phía Trung Quốc. Nay, với hai nghị định thư mới, Việt Nam không chỉ đảm bảo quyền xuất khẩu mà còn được tiếp cận sâu hơn vào thị trường nội địa Trung Quốc, vượt xa vùng biên giới.

Việt Nam chính thức đưa mặt hàng chanh leo và ớt tươi vào danh sách các sản phẩm nông sản xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc.

Ông Nguyễn Quang Hiếu, cho biết, chanh leo và ớt tươi, với chất lượng cao và nhu cầu lớn tại Trung Quốc, được kỳ vọng sẽ dẫn dắt làn sóng xuất khẩu chính ngạch. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cam kết đồng hành, từ cập nhật thông tin, tập huấn đến phối hợp khi Trung Quốc kiểm tra. Sự chuyển giao quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói về Cục từ Cục An toàn thực phẩm (GACC) cũng đảm bảo sự đồng bộ trong thực thi.

Bên cạnh chanh leo và ớt tươi, Việt Nam đã ký kết 4 nghị định thư nông nghiệp và 3 thỏa thuận môi trường với Trung Quốc, mở rộng danh sách các sản phẩm chính ngạch như dưa hấu, thanh long, chuối, xoài, nhãn, vải thiều, chôm chôm, sầu riêng, măng cụt, khoai lang và yến sào. Điều này phản ánh sự gia tăng hợp tác song phương, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường 1,4 tỷ dân.

Một điểm nổi bật của nghị định thư là cơ chế hậu kiểm, bao gồm kiểm tra định kỳ vùng trồng và cơ sở đóng gói đã được cấp mã số. Nếu phát hiện sai phạm, Trung Quốc sẽ điều tra, yêu cầu khắc phục và chỉ khôi phục quyền xuất khẩu khi đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn. Hậu kiểm là phần tất yếu của thương mại quốc tế, không chỉ để qua biên giới mà còn duy trì sự tin cậy. Tỷ lệ lấy mẫu kiểm tra được quy định là 2% mỗi lô hàng, với khả năng giảm xuống 1% nếu Việt Nam duy trì chất lượng tốt, giúp giảm chi phí và tối ưu chuỗi cung ứng.

Nghị định thư cũng linh hoạt hơn về tuyến vận chuyển. Trước đây, chanh leo chỉ qua 7 cửa khẩu ở Quảng Tây, nay doanh nghiệp có thể chọn đường biển hoặc đường bộ, miễn phù hợp với chức năng cửa khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho logistics.

Quy trình cấp mã số hiện do địa phương thực hiện, tổng hợp 3 tháng/lần (tháng 3, 6, 9), đòi hỏi doanh nghiệp chủ động lập kế hoạch. Về chi phí kiểm tra đột xuất, theo thông lệ quốc tế, Việt Nam chịu trách nhiệm, nhưng Cục sẽ xin ngân sách nếu thuộc kế hoạch chung, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp và hiệp hội cùng chia sẻ.

Tiêu chuẩn GAP không bắt buộc, nhưng Trung Quốc ưu tiên vùng trồng và cơ sở đóng gói đạt GAP hoặc tương đương. Ông Hiếu nhấn mạnh: "Luật là luật khi đã tham gia cuộc chơi, đây là cơ hội để sản xuất chuẩn hóa, minh bạch. Cục đã đàm phán để giữ sự linh hoạt, chỉ cần có bằng chứng sản xuất an toàn, truy xuất được nguồn gốc, đảm bảo các tiêu chí về môi trường, an toàn thực phẩm và phúc lợi xã hội thì vẫn được chấp nhận.

Về chi phí kiểm tra đột xuất - một phần không nhỏ trong hậu kiểm, ông Hiếu nêu rõ: Theo thông lệ quốc tế, nước xuất khẩu phải chi trả. Nếu rơi vào kế hoạch chung, Cục sẽ xin ngân sách nhà nước. Nhưng nếu kiểm tra đột xuất, chúng tôi rất mong sự đồng hành từ doanh nghiệp và hiệp hội. Đây không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là sự chia sẻ trách nhiệm trong việc bảo vệ uy tín quốc gia.

Hồng Hương