Chế độ dinh dưỡng chống sụt cân cho trẻ bị tay chân miệng

1. Cách lựa chọn thực phẩm khi bị tay chân miệng

Chế độ ăn cho trẻ bị tay chân miệng cần tuân thủ hai nguyên tắc hàng đầu: Giảm đau rát miệng và đảm bảo năng lượng và dinh dưỡng tối đa để cơ thể có sức đề kháng chống lại virus.

Thức ăn lỏng, mềm, mát lạnh

Trong giai đoạn cấp tính, các vết loét trong miệng gây đau dữ dội khi trẻ nhai nuốt. Vì vậy, việc lựa chọn kết cấu thức ăn là quan trọng hơn cả hương vị.

- Sữa và các chế phẩm từ sữa: Sữa công thức, sữa mẹ, sữa tươi, sữa đậu nành và đặc biệt là sữa chua. Sữa chua không chỉ cung cấp protein và canxi mà còn chứa lợi khuẩn, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa. Nên dùng sữa mát lạnh (không đá) vì nhiệt độ thấp giúp làm dịu cảm giác đau và tê niêm mạc miệng.

- Thức ăn xay nhuyễn, mịn: Cháo loãng xay nhuyễn, súp, canh rau củ nghiền, các món thịt cá xay nhuyễn nấu với nước dùng. Đảm bảo thức ăn không có lợn cợn để trẻ nuốt dễ dàng.

Cho trẻ ăn thức ăn xay nhuyễn, mịn.

- Thạch, rau câu, kem mát: Các món này có kết cấu mềm, trơn, dễ trôi qua họng. Chọn loại ít đường và không có hương vị gây kích ứng.

Đảm bảo bù nước và điện giải

Trẻ bị tay chân miệng thường sốt và có thể chảy dãi nhiều do đau miệng, dẫn đến nguy cơ mất nước. Do đó cần cho trẻ bổ sung:

- Nước lọc và nước điện giải: Cần cho trẻ uống từng ngụm nhỏ, thường xuyên. Có thể dùng dung dịch oresol pha đúng tỉ lệ hoặc nước điện giải tự nhiên như nước dừa.

- Nước ép trái cây loãng, không acid: Nước ép dưa hấu, nước lê, nước ép táo pha loãng vừa bổ sung vitamin vừa bù nước. Tránh các loại nước ép cam, chanh, bưởi vì sẽ gây xót, đau... khiến trẻ sợ.

2. Chiến lược dinh dưỡng chống sụt cân

Mục tiêu chính của dinh dưỡng trong thời gian trẻ bị tay chân miệng là duy trì cân nặng và không để trẻ bị đói, suy kiệt. Do đó cần đảm bảo:

Tăng cường năng lượng trong thể tích nhỏ

Vì trẻ ăn ít, mỗi khẩu phần ăn cần phải cô đặc năng lượng.

- Thêm chất béo lành mạnh: Cho thêm dầu ô liu, dầu cá, hoặc bơ vào cháo, súp, hoặc sữa của trẻ. Chất béo cung cấp năng lượng gấp đôi carbohydrate và protein.

- Dùng sữa cao năng lượng: Đối với trẻ biếng ăn trầm trọng, có thể sử dụng các loại sữa chuyên biệt cho trẻ suy dinh dưỡng hoặc sữa giàu năng lượng theo tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Bổ sung vi chất hỗ trợ miễn dịch

Các vitamin và khoáng chất cần thiết giúp cơ thể trẻ chống lại virus và tái tạo vết thương.

- Vitamin C: Giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ làm lành vết thương. Nguồn bổ sung tốt nhất là rau xanh (nấu chín và xay nhuyễn), hoặc viên uống nếu trẻ không thể ăn trái cây có chứa acid.

- Kẽm: Là vi khoáng chất quan trọng giúp thúc đẩy quá trình chữa lành vết loét trong miệng và tăng cường sức đề kháng. Nguồn bổ sung nên đến từ thịt nạc xay, sữa, hoặc bổ sung dạng siro theo chỉ định.

- Vitamin nhóm B: Hỗ trợ chuyển hóa năng lượng, giúp trẻ đỡ mệt mỏi và thèm ăn hơn. Vitamin B có trong lòng đỏ trứng, sữa, thịt xay.

Duy trì cữ ăn

- Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì cố gắng cho trẻ ăn 3 bữa chính, nên chia thành 6-8 hoặc nhiều hơn các bữa nhỏ trong ngày. Dù trẻ chỉ ăn được 1-2 thìa mỗi lần, việc ăn thường xuyên sẽ đảm bảo tổng lượng calo cuối ngày không bị giảm quá nhiều.

- Không ép buộc: Khi trẻ từ chối, không nên ép buộc vì điều này chỉ làm trẻ sợ ăn và có thể gây nôn ói. Hãy thử lại sau 30-60 phút với một món ăn khác.

- Cho ăn lúc mát lạnh: Tránh tuyệt đối thức ăn nóng, nên cho trẻ ăn khi thức ăn đã nguội bớt hoặc mát lạnh.

Cho bé ăn sữa chua vừa mát, dễ chịu vừa bổ sung đạm, vitamin...

3. Các thực phẩm nên tránh

Để tránh làm tổn thương thêm các vết loét, làm tăng cảm giác đau và kéo dài thời gian bệnh, cần kiêng kỵ một số loại thực phẩm.

Thực phẩm có tính acid

- Trái cây họ cam quýt: Cam, chanh, quýt, bưởi, dứa, kiwi... Acid có trong các loại quả này sẽ tiếp xúc với vết loét gây ra cảm giác đau rát dữ dội, khiến trẻ khóc và sợ ăn.

- Nước sốt cà chua, giấm: Các loại nước sốt có vị chua như tương cà, nước dùng có dấm cũng nên tránh.

Thực phẩm cay, mặn, nóng

- Thức ăn cay nóng: Tiêu, ớt, gừng, tỏi có thể gây kích ứng nghiêm trọng các vết loét.

- Thức ăn mặn: Muối làm tăng cảm giác xót và đau khi tiếp xúc với vết thương hở.

- Thức ăn có nhiệt độ cao: Cháo, súp vừa nấu xong còn nóng sẽ làm bỏng và tăng đau đớn cho niêm mạc miệng.

Thực phẩm cứng và thô ráp

- Bánh quy, bánh mì nướng giòn: Có thể tạo ra các mảnh sắc cạnh làm xước các vết loét, gây chảy máu và nhiễm trùng thứ cấp.

- Các loại hạt cứng: Đậu phộng, hạt điều...

- Rau củ thô: Cần tránh các loại rau củ chưa được nghiền nhuyễn, vẫn còn xơ.

- Đồ uống có gas và chất kích thích: Nước ngọt có ga và các loại nước tăng lực chứa acid và khí CO2, có thể gây đau và đầy hơi.

4. Chế độ ăn trong giai đoạn phục hồi

Khi trẻ đã đỡ đau miệng và bắt đầu thèm ăn trở lại, cần chuyển chế độ ăn từ lỏng sang đặc từ từ.

- Tăng dần kết cấu: Chuyển từ cháo xay sang cháo nguyên hạt, rồi đến cơm nhão, sau đó là cơm bình thường.

- Bổ sung rau xanh và chất xơ: Sau khi loét miệng đã lành, bổ sung các loại rau xanh và trái cây tươi trở lại để cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất toàn diện, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh và tăng cường sức đề kháng lâu dài.

- Tiếp tục theo dõi cân nặng: Dù trẻ đã ăn được, vẫn cần theo dõi cân nặng sát sao trong vài tuần tiếp theo để đảm bảo trẻ bù lại được lượng đã sụt giảm.

BS.Hoàng Thị Cúc