Chi tiết thỏa thuận khoáng sản giữa Ukraine và Mỹ, tại sao ông Trump lại muốn có?

Ông Trump đã yêu cầu Ukraine cho phép tiếp cận các khoáng sản đất hiếm của nước này. Ảnh AFP

Là một điểm trọng yếu trong các cuộc đàm phán hòa bình, Mỹ đã thúc đẩy thỏa thuận cho phép nước này nhận một nửa doanh thu từ khoáng sản quan trọng, dầu mỏ, khí đốt và cổ phần tại các cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine, như cảng biển, thông qua một quỹ đầu tư chung.

Theo AFP, mặc dù các cuộc đàm phán vẫn chưa được hoàn tất, nhưng đã có thông tin cho rằng thỏa thuận sơ bộ thiết lập một quỹ trong đó Ukraine sẽ đóng góp 50% doanh thu từ các tài nguyên khoáng sản nhà nước như dầu mỏ và khí đốt, số tiền này sẽ được đầu tư vào các dự án tại Ukraine.

Thỏa thuận còn bao gồm cam kết hỗ trợ phát triển kinh tế của Mỹ dành cho Ukraine trong tương lai. Phó Thủ tướng Olha Stefanishyna cho biết với Financial Times rằng thỏa thuận khoáng sản chỉ là một phần trong bức tranh rộng lớn.

Tuy nhiên, thỏa thuận này sẽ không bao gồm các bảo đảm an ninh mà Kiev đặc biệt mong muốn.

Theo thông tin, Ukraine đã hủy bỏ yêu cầu của ông Trump về 500 tỷ USD doanh thu tiềm năng từ tài nguyên của Ukraine, một điều kiện mà Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã ngay lập tức từ chối.

Hôm Chủ nhật tuần trước, ông Zelensky đã phản đối yêu cầu của chính quyền Trump về việc thu hàng tỷ USD từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine như một phần của thỏa thuận khoáng sản. “Tôi sẽ không ký vào thứ có thể khiến 10 thế hệ người Ukraine phải trả nợ”, ông Zelensky nói, đồng thời chỉ ra rằng các cuộc đàm phán sẽ vẫn tiếp tục.

Mặc dù vậy, các cuộc đàm phán đã gia tăng cường độ trong những ngày gần đây, Chủ tịch Quốc hội Ukraine, Ruslan Stefanchuk, cho biết Kiev dự định hoàn tất thỏa thuận vào ngày 24 tháng 2, đánh dấu kỷ niệm ba năm diễn ra cuộc xung đột giữa Ukraine và Nga.

Ông Trump đã gợi ý vào thứ Hai tuần này rằng thỏa thuận đã gần hoàn tất. "Thực tế, ông Zelensky có thể sẽ đến trong tuần này hoặc tuần sau để ký thỏa thuận, điều đó sẽ rất tốt", ông nói.

Tổng thống Mỹ đã thông báo trước đó rằng Ukraine, quốc gia đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh, đã đồng ý với kế hoạch của ông. “Chúng tôi nói với Ukraine rằng họ có những khoáng sản đất hiếm vô cùng quý giá”, ông Trump cho biết.

Khoáng sản đất hiếm của Ukraine bao gồm những gì?

Ukraine đang sở hữu một trong những mỏ khoáng sản lớn nhất châu Âu, bao gồm lithium và titanium, nhiều trong số đó vẫn chưa được khai thác. Theo Viện Địa chất, Ukraine sở hữu các nguyên tố đất hiếm như lanthanum và cerium, được sử dụng trong TV và đèn chiếu sáng; neodymium, dùng trong tuabin gió và pin xe điện; erbium cùng yttrium, ứng dụng trong năng lượng hạt nhân và laser. Nghiên cứu do EU chủ trì cũng chỉ ra rằng Ukraine có trữ lượng scandium, nhưng dữ liệu chi tiết vẫn đang được phân loại.

Ông Zelensky đã cố gắng phát triển các tài nguyên này, được ước tính có giá trị hơn 12 nghìn tỷ bảng Anh, dựa trên các số liệu do Forbes Ukraine cung cấp, trong nhiều năm qua.

Vào năm 2021, ông Zelensky đã kêu gọi các nhà đầu tư bên ngoài với các ưu đãi về thuế và quyền đầu tư để khai thác nguồn khoáng sản này. Tuy nhiên, những nỗ lực này đã bị trì hoãn khi chiến sự nổ ra một năm sau đó.

AFP, dự đoán rằng ông Trump có thể sẽ quan tâm đến vấn đề này, ông Zelensky sau đó đã đưa việc khai thác các khoáng sản này vào kế hoạch được vạch ra vào năm ngoái.

Đây là nguồn khoáng sản quan trọng đối với xe điện, các nỗ lực năng lượng sạch và sản xuất quốc phòng.

Ước tính dựa trên các tài liệu Chính phủ cho thấy tài nguyên của Ukraine cũng rất đa dạng. Foreign Policy phát hiện rằng Ukraine sở hữu "nhiều mỏ khoáng sản có giá trị thương mại, với 117 trong tổng số 120 khoáng sản công nghiệp được sử dụng nhiều nhất trên hơn 8.700 mỏ đã được khảo sát".

Trong số đó, Ukraine sở hữu nửa triệu tấn lithium và hiện chưa có tấn nào được khai thác. Điều này biến Ukraine thành nguồn tài nguyên lithium lớn nhất châu Âu.

Trữ lượng graphit của Ukraine, một thành phần quan trọng trong pin xe điện và các lò phản ứng hạt nhân, chiếm 20% tài nguyên toàn cầu. Các mỏ này chủ yếu nằm ở khu vực trung tâm và phía tây đất nước.

Không có gì ngạc nhiên khi ông Trump có vẻ quan tâm đến việc khai thác lợi ích từ điều này, đặc biệt khi Trung Quốc vẫn là một nhân tố quan trọng trong việc khai thác các khoáng sản như titanium.

Hơn 6 nghìn tỷ bảng Anh tài nguyên khoáng sản của Ukraine, chiếm khoảng 53% tổng giá trị tài nguyên của cả nước, nằm trong bốn khu vực mà Nga đã sáp nhập vào tháng 9 năm 2022. Các khu vực này bao gồm Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson, mặc dù Kherson ít có giá trị về mặt khoáng sản.

Bán đảo Crimea, sáp nhập vào Nga năm 2014, cũng chứa khoảng 165 tỷ bảng Anh giá trị khoáng sản.

Khu vực Dnipropetrovsk, giáp ranh với các khu vực bị chiếm đóng như Donetsk và Zaporizhzhia, chứa khoảng 2,8 nghìn tỷ bảng Anh giá trị tài nguyên khoáng sản.

Mặc dù Ukraine sở hữu lực lượng lao động có tay nghề cao và chi phí tương đối thấp cùng cơ sở hạ tầng phát triển, các nhà đầu tư vẫn chỉ ra một số rào cản đối với việc đầu tư. Những rào cản này bao gồm các quy trình pháp lý phức tạp, kém hiệu quả, cũng như khó khăn trong việc tiếp cận dữ liệu địa chất và quyền sở hữu đất đai. Các dự án như vậy sẽ cần nhiều năm để phát triển và đòi hỏi một khoản đầu tư ban đầu lớn, họ cho biết.

Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Ông Zelensky dự định sẽ đến Washington vào thứ Sáu tuần này để gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump, theo Reuters. Hai bên có thể sẽ ký kết một thỏa thuận đã được báo cáo về khoáng sản của Ukraine.

Các doanh nghiệp Mỹ đã bày tỏ sự quan tâm, theo các quan chức kinh doanh Ukraine. Tuy nhiên, để ký kết một thỏa thuận chính thức, có thể sẽ cần quy trình pháp lý, khảo sát địa chất và đàm phán các điều khoản cụ thể.

Vẫn chưa rõ các công ty sẽ cần những bảo đảm an ninh nào để đầu tư và làm việc tại Ukraine, ngay cả khi có lệnh ngừng bắn. Và không ai biết trước các thỏa thuận tài chính nào sẽ là nền tảng cho các hợp đồng giữa Ukraine và các công ty Mỹ.

Anh Thư

AFP