Chỉ tiêu lạm phát phù hợp với tăng trưởng GDP 8% trở lên

Bà Nguyễn Thu Oanh, Trưởng ban Ban Thống kê dịch vụ và giá (Cục Thống kê, Bộ Tài chính)

Thưa bà, 2 tháng đầu năm nay, Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI) tăng 3,27%. Có thể thấy, áp lực kiểm soát lạm phát năm nay rất lớn?

CPI 2 tháng đầu năm nay tăng do chỉ số giá nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 3,76%, làm CPI chung tăng 1,26 điểm phần trăm. Trong đó, chỉ riêng giá thịt lợn tăng 10,76% (do thiếu hụt nguồn cung) đã tác động làm CPI tăng 0,36 điểm phần trăm. Giá bán lẻ điện tăng vào tháng 10/2024, nhưng chưa tác động ngay vào CPI năm 2024, mà tác động vào những tháng đầu năm 2025. Riêng việc điều chỉnh giá bán lẻ điện đã khiến chỉ số giá nhóm điện sinh hoạt tăng 5,39%, làm CPI chung tăng 0,18 điểm phần trăm.

Bên cạnh đó, giá dịch vụ y tế (viện phí) được điều chỉnh tăng theo Thông tư 21/2024/TT-BYT, cộng với giá thuốc chữa bệnh tăng, khiến nhóm liên quan đến chăm sóc sức khỏe người dân tăng tới 14,3%, làm CPI chung tăng 0,77 điểm phần trăm.

Tuy nhiên, cũng có một số nhóm hàng hóa, dịch vụ “kéo” CPI lại, như chỉ số giá nhóm giao thông giảm 1,56%, đặc biệt, giá xăng dầu giảm liên tục; chỉ số giá nhóm giáo dục giảm 0,78%, do trong năm học 2024 - 2025, một số địa phương thực hiện miễn, giảm học phí.

Tin mừng cho hàng triệu gia đình là Bộ Chính trị vừa quyết định miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông công lập trên cả nước kể từ năm học 2025 - 2026. Chi phí cho giáo dục là khoản chi khá lớn đối với hàng triệu gia đình và chỉ số giá nhóm dịch vụ giáo dục chiếm quyền số khá cao trong rổ hàng hóa tính CPI. Vì vậy, việc miễn học phí góp phần đáng kể kiểm soát lạm phát trong năm nay và những năm sau.

Bà có thể nói rõ hơn việc giá điện tăng tác động thế nào đến CPI?

Điện là mặt hàng chiến lược tác động ngay và rất lớn đến lạm phát. Chi phí đầu vào của sản xuất điện đang ở mức cao, nên khả năng năm nay, giá điện tăng là không tránh khỏi. Nếu điều này xảy ra, theo tính toán của chúng tôi, cứ giá điện tăng 10% sẽ tác động làm CPI tăng 0,33 điểm phần trăm.

Vậy dự báo lạm phát năm nay diễn ra theo kịch bản nào, thưa bà?

Dựa vào các nhóm hàng hóa, dịch vụ trong rổ hàng hóa tính CPI, chúng tôi đã xây dựng 3 kịch bản giúp Chính phủ kiểm soát lạm phát.

Kịch bản 1, lạm phát năm nay là 3,8%, xảy ra khi nhóm hàng lương thực, thực phẩm tăng 3,37%; giá nhà ở thuê tăng 6,91%; giá điện sinh hoạt tăng 9,23%; gas tăng 6,86%; dịch vụ y tế và thuốc chữa bệnh tăng 8,97%; xăng dầu tăng 1,78%...

Với kịch bản 2 (lạm phát 4,2%) và kịch bản 3 (lạm phát 4,5%), các yếu tố kể trên sẽ tăng cao hơn.

Theo tôi, lạm phát năm nay nhiều khả năng xảy ra ở kịch bản 2 và xấu nhất là kịch bản 3. Lý do là, nhóm lương thực, thực phẩm chiếm khoảng 25% quyền số trong rổ hàng hóa, nhưng Việt Nam chủ động hoàn toàn, không những không phụ thuộc vào thị trường thế giới, mà còn là một trong những quốc gia xuất khẩu hàng nông - thủy sản hàng đầu thế giới. Gần đây, giá lương thực trên thị trường thế giới giảm mạnh, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam cũng giảm khiến giá lương thực ở thị trường trong nước giữ ổn định và giảm.

Như vậy, ở cả 3 kịch bản, lạm phát năm nay cũng chưa chạm “mức trần” 5%?

Những năm gần đây, mức lạm phát đều phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội của nước ta. Việc kiểm soát lạm phát hỗ trợ rất nhiều cho tăng trưởng kinh tế, như tạo điều kiện để giữ lãi suất ngân hàng ở mức thấp; tăng đầu tư công; mở rộng chính sách tài khóa, như gia hạn, miễn, giảm các loại thuế, phí, lệ phí; tăng thu nhập thực tế cho người dân thông qua tăng lương tối thiểu vùng và lương cơ sở; góp phần ổn định kinh tế vĩ mô... Kiểm soát lạm phát hiệu quả là một trong những điểm sáng nhất trong thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội hằng năm và cả giai đoạn 5 năm.

Năm nay, cũng có nhiều yếu tố hỗ trợ việc kiểm soát lạm phát, như chính sách miễn học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông công lập; tỷ giá được kiểm soát hiệu quả; chủ động về lương thực, thực phẩm; các tổ chức tín dụng đồng loạt giảm lãi suất huy động và cho vay theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; tiếp tục miễn, giảm, gia hạn hàng loạt thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất. Trong đó, đáng kể nhất là giảm thuế giá trị gia tăng 2%; giảm lệ phí trước bạ ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước; giảm thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng xăng dầu.

Còn các yếu tố tác động lên lạm phát không thể lường trước được thì sao, thưa bà?

Đối với nền kinh tế mở như Việt Nam, việc kiểm soát lạm phát không thể bỏ qua yếu tố bên ngoài đến từ thị trường thế giới, đặc biệt là giá nguyên - nhiên liệu là đầu vào. Xu hướng cạnh tranh thương mại giữa các nền kinh tế lớn trên thế giới ngày càng rõ nét, đặc biệt, từ khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng, thì xu hướng bảo hộ mậu dịch, bảo hộ sản xuất trong nước bằng thuế quan và các rào cản thương mại ngày càng nóng.

Khi Mỹ nâng thuế nhập khẩu, áp đặt hàng rào thuế quan với Trung Quốc, EU, Canada, Mexico..., thì các nước này cũng “ăn miếng, trả miếng” với hàng hóa xuất xứ từ Mỹ. Khi dòng chảy thương mại thế giới thay đổi, thậm chí có khả năng xảy ra tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng, thiếu hụt hàng hóa thiết yếu, nguyên - nhiên - vật liệu trên toàn cầu, sẽ tác động ngay lên thị trường trong nước.

Lạm phát của Mỹ trong những tháng đầu năm đã hạ nhiệt, nhưng có lẽ chỉ là tạm thời, vì các chính sách bảo hộ mậu dịch, sử dụng hàng rào thuế quan của Chính phủ Mỹ mới ban hành, chưa có hiệu lực hoặc mới có hiệu lực. Nhưng “đòn” thuế quan sẽ “ngấm” dần và khi lạm phát của Mỹ tăng trở lại, khả năng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tiếp tục hạ lãi suất sẽ trở nên xa vời. Điều này xảy ra sẽ tác động ngay tới tỷ giá.

Tuy nhiên, trong mọi trường hợp tác động từ bên ngoài, cộng với việc thúc đẩy tăng trưởng tín dụng lên 16%, 18% hoặc cao hơn để tăng trưởng kinh tế, tăng vốn đầu tư công, theo tôi, lạm phát năm nay cũng chỉ khoảng 4,2 - 4,5%, phù hợp với điều kiện tăng trưởng GDP đạt 8% trở lên.

Mạnh Bôn