Chiêm ngưỡng báu vật hơn 300 năm được chạm khắc gỗ độc nhất vô nhị ở Bắc Giang

Nằm bên dòng sông Cầu thơ mộng, làng Thổ Hà (xã Vân Hà, thị xã Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) trải qua hàng ngàn năm vẫn còn lưu giữ nét trầm mặc cổ kính của một làng quê thuần Việt. Đặc biệt, phải kể đến cửa võng đình Thổ Hà đã được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2020.

Đình Thổ Hà được xây dựng vào năm 1686 dưới đời vua Lê Hy Tông. Đây là ngôi đình cổ nổi tiếng ở vùng Kinh Bắc, được xây dựng làm nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, nơi tôn thờ Thành Hoàng làng của nhân dân địa phương là Thái Thượng Lão Quân và thờ tổ sư nghề gốm là ông Đào Trí Tiến.

Đình làng là kiệt tác nghệ thuật chạm khắc gỗ độc đáo đại diện cho nền nghệ thuật tinh hoa thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII-XVIII).

Bức cửa võng được tạo tác vào năm Chính Hòa thứ 13 (1692) bởi các hương lão, quan viên và nhân dân trong xã công đức. Chất liệu làm bằng gỗ sơn son thếp vàng và gốm.

Theo các vị cao niên trong làng, cửa võng có chức năng ngăn cách không gian tâm linh với đời thường, đồng thời là điểm nhấn làm nổi bật sự linh thiêng ở vị trí trước Hậu cung.

Cửa võng đình làng Thổ Hà chia làm 3 tầng. Các tầng được chạm khắc cầu kỳ với biểu tượng tứ linh, tứ quý. Phần chính của vửa võng là 3 khám thờ.

Cửa võng đình Thổ Hà được chạm trổ tinh xảo.

Toàn bộ cửa võng được sơn son, thếp vàng. Từng diện nhỏ đều được trang trí tỉ mỉ, kỹ lưỡng qua đó càng nổi bật, thu hút sự chú ý của mọi người ngay thời khắc đầu tiên nhìn thấy.

Cửa võng đình Thổ Hà có chiều cao 4,9m, rộng 4,3m được chia làm 3 tầng, chạm khắc cầu kỳ với nhiều hình khối nghệ thuật, biểu tượng tứ linh, tứ quý tạo nên một tác phẩm nghệ thuật hoành tráng và tinh xảo.

Bên dưới cửa võng là hương án được làm bằng gỗ dổi nên không mối mọt, cong vênh.

Phần trên có 2 lớp diềm ngang đặt trồng lên nhau, chạm thủng họa tiết vân mây cách điệu xen kẽ trong bố cục hình học. Phần giữa chia làm 5 khoang lớn, các khoang ngăn cách nhau bởi 6 cột chạm lộng hình rồng cuốn cột, đầu quay hướng lên trên chầu qua cửa khám với các nét chạm căng tròn, nổi khối với những hình chạm, họa tiết hoa lá và cách điệu mềm mại.

Bức cửa võng đình Thổ Hà đã được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2020.

Thông qua chất liệu và kỹ thuật tạo tác có thể thấy các hiện vật này chính là sản phẩm của làng nghề gốm Thổ Hà xưa - 1 trong 3 trung tâm gốm sứ nổi tiếng cả nước.

Đặc biệt, 3 khoang lớn tạo thành các nhánh ăn sâu vào 7 lớp hun hút, các lớp rèm đứng chạm thủng hình rồng đang trong tư thế vươn mình chầu vào trung tâm của khám. 7 lớp diềm ngang ở trên chạm nhiều chủ đề phong phú trong bố cục dạ cá như “trúc hóa rồng”, “lưỡng long tranh châu”, vân mây và hoa lá cách điệu với nét chạm khắc hết sức công phu tạo nên một tác phẩm nghệ thuật sống động.

Mỗi khám có 14 đầu rồng (3 khám tổng cộng có 42 đầu rồng) đều thống nhất một phong cách, nhưng không lặp đi lặp lại đơn điệu, mỗi hình rồng có một dáng vẻ riêng. Tại lớp trong cùng trung tâm của mỗi khám lại chạm thủng rồng uốn linh thú.

Cửa võng đình Thổ Hà được chạm khắc hình rồng vô cùng tinh xảo.

Cửa võng đình Thổ Hà là hiện vật gốc độc bản, một trong những cửa võng có tính thẩm mỹ nhất còn đến ngày nay. Trải qua hơn 300 năm với hơn 300 mùa lễ hội Thổ Hà nhưng những mảng trang trí chạm khắc tại cửa võng vẫn còn khá nguyên vẹn, được chính quyền và nhân dân địa phương bảo vệ, gìn giữ.

Bảo Khánh